Morgunblaðið - 13.07.1986, Page 40

40
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. JÚLÍ 1986
Það var á fjórða áratugnum, sem ég fyrst bragðaði tóm-
ata. Móðir mín hafði þijár plöntur í eldhúsglugganum.
Ég minnist þess ekki að við höfum borðað tómata beint
af plöntunni eða haft þá ofan á brauð heldur voru þeir
settir út í físksósu. Þá var almennt ekki farið að rækta
tómata hér á landi, og var það ekki fyrr en upp úr 1940
sem sú ræktun varð algeng. Algengast er að Islendingar
stífí tómata beint úr hnefa eða skeri niður ofan á brauð.
Þá eru tómatamir oftast skomir í sneiðar eða í báta.
Þegar tómatar em skomir í sneiðar er algengast að skera
þá þvert, enda em þeir fallegastir þannig, en ef sneiðam-
ar em skomar á hinn veginn, þ.e.a.s. langsum, losna þær
miklu síður í sundur og er ágætt að hafa það í huga,
þegar nesti er útbúið.
Tómatar em yfírleitt taldir með grænmeti, en em raun-
ar ávextir eða öllu heldur ber. Líklega er það þó stærðin,
sem veldur því að við viljum ekki flokka tómata til berja,
en þeir geta orðið allt að eitt kg að þyngd. Nokkuð al-
gengt mun vera að fólk rækti afbrigði sem bera smávaxna
ávexti (ber) heima í glugga. Þeir tómatar em mjög ljúf-
fengir og ákaflega fallegir. Ég reyndi þessa ræktun, en
það komu einhver óþrif á þá, og ég gafst upp.
Eins o g margir vita, flutti Kolumbus tómatplöntuna
heim með sér frá Nýja heiminum, en í Perú og Bolivíu
vaxa enn villtar tómatplöntur, sem bera smávaxin ber.
íslenskir tómatar em mjög góðir, og ekki er langt síðan
svo mikil uppskera barst af þeim að þeir vom seldir mjög
ódýrt í verslunum, en þótt þeir hafi nú hækkað talsvert
í verði, borðum við samt mikið af þeim og hafíð í huga, að
í 100 grömmum af tómötum em aðeins 22 hitaeiningar.
í þeim er bæði A- og C-vítamín auk steinefna - sem sé
góð og næringarrík megmnarfæða. Við höfum ekki okk-
ar góðu íslensku tómata allt árið, heldur em tómatar
innfluttir að vetrinum. Em þeir tómatar mjög ólíkir þeim
íslensku. Mjög erfítt er að flytja þroskaða tómata langar
leiðir. Víða erlendis em tómatamir tíndir þegar húðin er
þykk, græn og glansandi. Síðan em þeir látnir þroskast
í þar til gerðum klefum.
Margar þjóðir nota tómata mikið í allskonar soðna
rétti, og em ítalir þar fremstir í flokki Evrópuþjóða, enda
fyrstir til að nota tómata til matar. Flestir pottréttir batna
ótrúlega mikið sé tómötum bætt í þá, hvort sem um er
að ræða, bauna-, grænmetis-, kjöt- eða fiskpottrétti, en
íslendingar gera alltof lítið af því að nota þá þannig.
Þegar offramboð er á tómötum eins og var um daginn,
er tilvalið að sjóða upp á þeim, setja í jógurtdósir og
geyma í frysti til að setja síðan í pottréttinn eða á pizz-
una. Að vetrinum getið þið slegið í sundur egg, sett
frystatómata saman við og bakað dýrindis eggjaköku
handa bömunum, þegar þau koma svöng heim úr skólan-
um. Yfírleitt er betra að afhýða tómata, sem geymdir
em þannig. Þá er best að setja þá í 1-2 mínútur í sjóð-
heitt vatn, síðan í kalt vatn og fletta húðinni af.
Tómatréttur með f iski
2 msk. matarolía
1 stór laukur
1 stór paprika
1 stór kartafla
1 stór gulrót
'h kg ferskir tómatar
1 dl mysa
500 g ferskur fískur, sú tegund
sem ykkur hentar, t.d. ýsa, lúða,
hörpudiskur eða annað.
U/2 tsk. salt
'/4 tsk. pipar
nokkur strá ferskur graslaukur
(má sleppa)
væn grein fersk steinselja (má
sleppa)
1. Hitið matarolíuna í potti eða á
pönnu, afhýðið laukinn. Takið
steinana úr paprikunni, skafíð
gulrótina og skerið í þunnar sneið-
ar. Saxið laukinn og paprikuna.
Hitið allt þetta í olíunni í nokkrar
mínútur. Látið ekki brúnast.
2. Afhýðið kartöfluna og skerið
í þunnar sneiðar og setjið ofan á
hitt grænmetið.
Umsjón: KRISTÍN GESTSDÓTTIR
Teikningar: SIGURÐUR ÞORKELSSON
Tómatréttir
3. Afhýðið tómatana með því að
setja þá í heitt vatn í 2 mínútur
og síðan í kalt vatn. Setjið tómat-
ana saman við grænmetið ásamt
mysunni. Látið sjóða í 5 mínútur.
4. Leggið fiskinn í þunnum sneið-
um ofan á, stráið salti og pipar
yfir. Setjið lok á pottinn eða pönn-
una og sjóðið í 7 mínútur.
5. Klippið graslaukinn og stein-
seljuna og stráið yfír og berið
fram í pottinum eða á pönnunni.
Bauna/hrísgrjónarétt-
ur með tómötum
1 bolli hvítar baunir eða aðrar
baunir, sem ykkur hentar
4 sneiðar beikon (má sleppa)
1 stór laukur
1 msk. matarolía
1 dl hýðishrísgijón
1 tsk. salt
4 svört piparkorn
5 allrahandakorn (má sleppa)
V2 kg ferskir tómatar
1 stór kjúklingasúputeningur
V2 lítri vatn
ferskur graslaukur
fersk steinselja
2-3 msk. rifínn bragðsterkur ostur
1. Leggið hvítu baunimár í bleyti
í kalt vatn í 12 klst., hellið af
þeim vatninu.
2. Hitið pott, skerið beikonið
smátt, sjóðið í pottinum í 5-7
mínútur, látið ekki brúnast mikið.
Takið beikonið úr pottinum.
3. Saxið laukinn, setjið olíu sam-
an við beikonfeitina, sjóðið lauk-
inn í feitinni í 5-7 mínútur. Setjið
þá beikonið aftur í.
4. Setjið baunimar, hrísgijónin,
vatnið, saltið, piparkomin, allra-
handakomin, kjúklingasúputen-
inginn og tómatana út í. Ef þið
viljið afhýða tómatana eru þeir
settir í 2 mínútur í heitt vatn,
síðan í kalt vatn og húðinni flett
af. Sjóðið þetta saman við hægan
hita í 45 mínútur. Bætið vatni í
ef með þarf.
4. Saxið graslaukinn og steinselj-
una og setjið út í.
5. Stráið rifna ostinum yfír og
berið fram.
Meðlæti: gróft brauð.
Pottréttur úr hakki
með tómötum
Handa 4
750 g hakk, sú tegund sem ykkur
hentar
3 msk. matarolía
1 stór laukur
2 hvítlauksgeirar
IV2 tsk. salt
'A tsk. pipar
2 stórar gulrætur
1 græn paprika
2 stórar kartöflur
V* kg ferskir tómatar
1. Setjið 1 msk. af matarolíu í
pott. Afhýðið laukinn og hvítlauk-
inn og sjóðið í olíunni í nokkrar
mínútur. Brúnið ekki.
2. Setjið 1 msk. af matarolíu á
pönnuna, hitið vel, setjið síðan
helming hakksins út í og sjóðið
þar til þetta fer að þoma og brún-
ast, setjið þá út í pottinn. Skolið
pönnuna með örlitlu vatni og setj-
ið út í. Farið eins að með hinn
helminginn.
3. Setjið salt og pipar út í pottinn.
4. Afhýðið tómatana með því að
dýfa þeim í heitt vatn í 1-2 mínút-
ur og síðan í kalt vatn. Setjið út
í pottinn.
5. Skerið gulræturnar í sneiðar,
takið steinana úr paprikunni og
skerið í sneiðar. Setjið út í pott-
inn. Sjóðið við hægan hita í 10
mínútur.
6. Afhýðið kartöflumar og skerið
í sneiðar, setjið út í pottinn og
sjóðið áfram í 15 mínútur.
Meðlæti: Hrísgijón og snittu-
brauð.
Athugið: Þennan rétt er hægt að
sjóða á pönnunni, ef kjötmagnið
er ekki mjög mikið.
Gullash með tómötum
og kryddi
Þessi réttur er með margs konar
kryddi. Þið getið sleppt því úr sem
ykkur sýnist.
Handa 6.
1 kg guilashkjöt
4 msk. matarolía
2 meðalstórir laukar
2 hvítlauksgeirar
1 tsk. kúmen
1 tsk. korianderduft, fæst víða í
kryddglösum
1 tsk. turmerik, litsterkt ódýrt
krydd, sem fæst víða
V2 tsk. engiferduft
V2 tsk. svartur pipar
V2 tsk. chillipipar (mjög sterkur)
5 negulnaglar eða Vt tsk. tilbúið
duft
korn úr 3 kardimommum eða V2
tsk. tilbúið duft
2 sm bútur kanilbörkur eða V<
tsk. kanill
U/2 tsk. salt
1 kg ferskir tómatar
2 dósir jógurt án bragðefna
1. Hitið pönnu þar til rýkur úr
henni, setjið Vs kjötsins á pönn-
una, veltið og látið kjötið lokast,
setjið þá 1 msk. af matarolíu á
pönnuna og steikið kjötið áfram.
Farið eins að með hinn hluta kjöts-
ins. Setjið jafnóðum í pott.
2. Setjið 1 msk. af matarolíu í
pott, afhýðið laukinn og hvítlauk-
inn, skerið smátt og sjóðið við
hægan hita í olíunni í 5-7 mínút-
ur. Setjið saman við kjötið.
3. Setjið salt og annað krydd yfir
kjötið.
4. Afhýðið tómatana með því að
dýfa þeim í sjóðandi vatn í 1-2
mínútur og síðan í kalt vatn. Setj-
ið tómatana saman við og sjóðið
réttinn í 30-45 mínútur.
5. Hrærið jógurt út í, látið sjóða
upp og rétturinn er tilbúinn.
Meðlæti: Soðin hrísgijón og
snittubrauð.