Bókasafnið - 01.04.1992, Page 69

Bókarýni
íslenska alfræðiorðabókin / [Ritstjórn Dóra Hafsteins-
dóttir, Sigríður Harðardóttir ... o.fl.]. — [Reykjavík] :
Örn og Örlygur, 1990. — 3 bindi.
Arið 1990 kom út hjá bókaforlaginu Erni og Örlygi
íslenska alfræðiorðabókin í þremur bindum. Rit þetta
byggir að hluta til á alfræðiriti frá danska bókaforlaginu
Gyldendal, þ.e. Fakta : Gyldendals etbinds leksikon, útg.
1988, en danska efnið þurfti að staðfæra. Fellt var burt
sérefni fyrir Danmörku en í staðinn sett frumsamið efni er
snertir Island og íslendinga eða u.þ.b. þriðjungur ritsins.
Fyrirrennari Fakta er Gyldendals tobinds leksikon sem
fyrst kom út 1973 og var síðan endurútgefið 1976 og 1982.
íslenska alfrœðiorðabókin er fyrsta verk sinnar tegundar
hér á íslandi og hefur að geyma u.þ.b. 37 þúsund upp-
flettiorð, 4500 myndir og annað myndefni og er rúmlega
1800 blaðsíður. Unnið var að verkinu í þrjú ár og kom
mikill fjöldi rnanna þar við sögu bæði sem ritstjórar og
höfundar texta. Auk tveggja aðalritstjóra voru níu í rit-
stjórn og tveir myndaritstjórar. 150 ársverk samtals voru
unnin við ritið.
Tilgangur
Tilgangur útgáfunnar er að gefa út gott alfræðirit sem
nái til atburða, manna og málefna alls heimsins en þó með
séríslenskum áherslum og þannig bæti það úr brýnni þörf
á slíkum ritum á íslensku.
Áreiðanleiki
Kostir: Þeir 105 íslendingar sem unnu að bókinni eru
jafnan sérfræðingar á því sviði sem um er fjallað. Er sér-
fræðinganna og fræðasviðs þeirra getið í fyrsta bindi. Þeir
íslendingar sem standa þannig að verkinu eru „háskóla-
borgarar með góða menntun“. Þetta, ásamt því að ritið er
að stofni til frá traustu erlendu forlagi sem um árabil hefur
gefið slík rit út, ber þess vott að það sé áreiðanlegt. Alls
staðar sem tölulegar upplýsingar er að finna er vísað í það
ár sem þær rniðast við. Eins og áður segir er mikill tími,
fyrirhöfn og kostnaður að baki verkinu og hefur útgef-
andi vandað vel til þess. Þetta eykur á áreiðanleika al-
fræðiritsins.
Ókostir: Það er talsverður ókostur að greinar eru ekki
undirritaðar (signeraðar), ekki einu sinni með fangamarki
þeirra sem þær semja eða staðfæra eins og víða tíðkast í
slíkum ritum. Annar ókostur er að heimilda er hvergi
getið. Ég hefi ekki komið auga á neina hlutdrægni í út-
skýringum en hins vegar finnst mér oft nokkuð óljóst
hvað ræður vali íslensks efnis. Slíkt kann þó kannski alltaf
að orka tvímælis. Misræmis gætir einkum í því um hverja
er fjallað í ritinu. Sem dæmi má nefna að enda þótt flestir
höfundar, sem gefið hafa út nokkur skáldrit hérlendis, fái
umfjöllun eru þar engar upplýsingar um Hafliða Vil-
helmsson, höfund fjölmargra slíkra rita. Ekki er þar held-
ur upplýsingar að finna um barnabókahöfundana Iðunni
og Kristínu Steinsdætur sem fengið hafa fjölda verðlauna
fyrir barnabækur sínar.
A LFR/ EÐI
C )RÐABÖKIN
BÓKAÚTGÁFAN ÖRN OG ÓRLYGUR
1990
Notagildi
Bókin er ætluð öllum sem áhuga og þörf hafa á slíkum
ritum eða með öðrum orðum almenningi. Hún hentar
sérlega vel fyrir öll almenn bókasöfn, svo sem almenn-
ingsbókasöfn og skólasöfn grunn- og framhaldsskóla, og
bætir úr brýnni þörf, einkum það efni sem er séríslenskt.
Þar má á einum stað fá upplýsingar um flestar stefnur og
strauma, menn og málefni, lönd og þjóðir og annað slíkt
sem menn fýsir að fræðast urn og hefur ekki verið eins
aðgengilegt áður.
Umfang og efnisval
Það hefur, eins og áður hefur komið fram, vaknað hjá
mér spurning um hvernig það fólk var valið sem fjallað er
um í ritinu. Ég sakna þess t.d. að ýmsir fleiri þekktir
listamenn fái að fljóta með án þess að ég nefni önnur nöfn.
Þetta er einn af þeim göllum ritsins sem fyrst kom í ljós á
því framhaldsskólasafni sem ég starfa við en þar er alltaf
verið að leita að upplýsingum um yngri skáld og rithöf-
unda. Einnig hafa heyrst þær gagnrýnisraddir að upplýs-
ingar vanti um ýmsa þekkta menn í þjóðfélaginu en þær
upplýsingar er þó oftast hægt að finna í ýmsum „stéttatöl-
um“ og öðrum slíkum ritum.
Uppsetning
Feitletruðum og heldur stærri efnisorðum (uppfletti-
69