Bókasafnið - 01.04.1992, Qupperneq 40

skylda háskólabókavarðarembættisins með því að
gera það á ný jafnt háskólakennaraembættinu ... ég
er sannfærður um, að frá næstu áramótum, og
sumpart nú þegar, bíði mín og sérhvers háskóla-
bókavarðar óumflýjanlegt kennarahlutverk í lif-
andi tengslum við nám nokkurra þeirra stúdenta,
sem stefna munu á ýmsar af helztu námsbrautum
heimspekideildar og þarfnast sömu kunnáttu og ég,
ýmist vegna væntanlegra rannsókna sinna eða
safnaþjónustu.“ (Bréf Björns til háskólarektors í
júní 1956, vitnað til í grein Sigrúnar Klöru Hannes-
dóttur, 1989, s. 33).
Á öðrum stað lýsir hann stöðu embættisins í öðrum
löndum og tengslum þess við kennslustörf:
„íslenzk bókavarðastétt er illa stödd, ef vísindalegu
söfnin í Reykjavík eiga ekki jafnan eitthvað af
fræðimönnum, sem eru jafnvígir færum prófess-
orum íslenzkra fræða í nokkrum þeirra sjö
kennslugreina, sem nú var getið.“ (Bréf Björns til
háskólarektors í júní 1956, vitnað til í grein Sigrúnar
Klöru Hannesdóttur, 1989, s. 33).
Eins og áður hefur komið fram náði þessi málaleitan
Björns fram að ganga. Á fundi heimspekideildar 6. mars
1956 var samþykkt að mæla með því við háskólaráð að
bókasafnsfræði yrði bætt við sem kennslugrein til BA
prófs. Var það síðan staðfest með ráðherrabréfi. (Sigrún
Klara Hannesdóttir, 1989, s. 33).
Fyrirkomulag námsins
Fyrstu árin var Björn Sigfússon eini kennarinn í bóka-
safnsfræði. I kennsluskrá Háskólans frá árinu 1958 er
kennslunni lýst þannig:
„Dr. Phil. Björn Sigfússon háskólabókavörður:
1. Kennir handritalestur og flytur nokkra fyrirlestra
um handrit og heimildir fyrir prentöld mánudaga kl.
10-12.
2. Kennir bókasafnsnotkun sem sagnfræðilega hjálpar-
grein laugardaga kl. 11-12.
3. Kennir bókavarðarefnum aðrar 3 stundir á viku til
B.A.-prófs, 1. og 2. stigs.“
(Kennsluskrá H.í. 1957-1958, s. 21).
Ólafur Pálmason var fyrstur til að ljúka stigi í bóka-
safnsfræði við Háskóla Islands. Hann var aðstoðarmaður
í safninu 1957. Ólafur knúði á um að fá skipulagt nám í
faginu og var það gripið fegins hendi. Birni Sigfússyni
segist svo frá:
„... Þá var það Ólafur Pálmason, nú í bókasafni
Seðlabankans, sem leit á þann veg við þessu agni að
vilja fá úr því skipulagt nám og taka samsvarandi
próf. Við rektor gengum að því tilboði Ólafs 1957
og „vélin fór í gang“ að útvega téð ráðherrabréf frá
5. janúar 1958. í sama mánuði lauk Ólafur 1. prófs-
áfanga [sem samsvarar 15 einingum nú]. Um það
leyti eða fyrr hóf líka Einar Sigurðsson námið og á
næstu árum margir piltar. Ég get nefnt af handahófi
Björn Teitsson (skólameistara, Isafirði), Einar
Gunnar Pétursson (Stofnun Árna Magnússonar),
Gunnar Karlsson (prófessor) og var það áður en við
fórum að einblína á komandi safnsþjónaatvinnu og
áður en yfirburðir hins fríðara kyns í stéttinni urðu
lýðum ljósir en strax bauð ég þær þá meira en
velkomnar.“
(Björn Sigfússon, nóvember 1990).
Haustið 1960 hóf Ólafur F. Hjartar kennslu í bóka-
safnsfræði við Háskólann. Kennslugrein hans var flokkun
og önnur safnfræði. Hann hafði stundað nám í bókasafns-
fræði við University College í London. Árið eftir var farið
að kenna bókasafnsfræði til 2. stigs. Þá þegar var farið að
huga að kennslu til 3. stigs í greininni og hófu tveir nem-
endur nám árið eftir í þeim fræðum, þau Gylfi Pálsson og
Svanlaug Baldursdóttir. Varð Svanlaug fyrst til að ljúka
þremur stigum í bókasafnsfræði árið 1964. Árið 1961
höfðu fimm nemendur lokið tveimur stigum og þrír lokið
fyrsta stigi í bókasafnsfræði.
Á árunum 1960-1970 komu tveir kennarar til viðbótar í
hópinn. Það voru Einar Sigurðsson núverandi háskóla-
bókavörður, sem kenndi til 2. stigs prentlistarsögu, bók-
fræði og aðra safnfræði og Kristín H. Pétursdóttir bóka-
safnsfræðingur (MLS), núverandi forstöðumaður Skjala-
safns Landsbanka íslands, kenndi til 3. stigs um bókasöfn
og stöðu þeirra í nútíma þjóðfélagi. Kristín er fyrsti bóka-
safnsfræðingurinn sem kemur til kennslu í greininni.
Verklega námið fór aðallega fram á Háskólabókasafni en
að einhverju leyti á Landsbókasafni. Á þessu tímabili
þurftu nemendur á 1. stigi að skila 200 vinnustundum til
prófs og nemendur á 2. stigi skiluðu 100 vinnustundum.
Nemendur í bókasafnsfræði voru fáir fyrst í stað en
háskólaárið 1968-1969 varð veruleg aukning. Luku 13
prófi á 1. stigi vorið 1969. Haustið 1969 varð enn meiri
aðsókn og létu um 30 nemendur innrita sig í nám á 1. stigi.
Hefur aðsóknin verið hægfara en jöfn og voru um 70
nemendur sem stunduðu nám í bókasafnsfræði 1979.
Ljóst er að reynt hefur verið að laga námsgreinina að
nútímakröfum samfara þjóðfélagsbreytingum. Hefur
róðurinn oft reynst þungur en samt hefur tekist að ná
fram ýmsum breytingum. Árið 1974-1975 var starfandi
nefnd sem hafði það verkefni að móta framtíðaráætlanir
um námið og voru tveir erlendir sérfræðingar, þeir D.J.
Foskett frá Bretlandi og G. Edward Evans frá Banda-
ríkjunum, fengnir til að leggja fram tillögur. Tillögur
sérfræðinganna voru ekki samhljóða og því skipaði heim-
spekideild íslenska nefnd, í samráði við Bókavarðafélag
Islands og Félag bókasafnsfræðinga, til þess að koma með
tillögur um námsfyrirkomulag. Tillögur erlendu og ís-
lensku sérfræðinganna voru samhljóða í því að brýnast
væri að fá fastan kennara við greinina sem sæi um stjórnun
og uppbyggingu námsins. (Sigrún Klara Hannesdóttir,
1982, s. 40). Fyrsti fasti lektorinn var settur í fullt starf
haustið 1975. Var það Sigrún Klara Hannesdóttir sem nú
gegnir starfi dósents í bókasafns- og upplýsingafræði.
Árið 1976 flutti bókasafnsfræðin úr heimspekideild yfir í
félagsvísindadeild sem var stofnuð sama ár. Heiti greinar-
innar var breytt í bókasafns- og upplýsingafræði árið
1986.
Ef gerður er samanburður á námi í bókasafnsfræði árin
1958 og 1975, þegar Björn Sigfússon hættir störfum við
Háskóla Islands, kemur í ljós gífurlega mikil breyting.
Samkvæmt kennsluskrá Háskólans 1974-1975 sáu fimm
stundakennarar um kennslu í greininni það ár. Þeir voru
Einar Sigurðsson, cand.mag., Hrafn A. Harðarson, ALA,
Indriði Hallgrímsson, MLS, Ragnhildur Helgadóttir,
skólasafnsvörður og Súsanna Bury, MA. Meðal náms-
efnis var flokkun, skráning, inngangsfræði um bókasöfn,
lyklun, almenn bókfræði, námskeið í tölvunotkun, sér-
greind handbókafræði, almenningsbókasöfn, skólabóka-
söfn, kynnisferðir á bókasöfn og námsvinna.
40