Bókasafnið - 01.04.1992, Side 25

Guðrún Karlsdóttir deildarstjóri, Háskólabókasafni
Skyggnst inn um skjái á Kapítólhæð — frásögn af níu
mánaða námsdvöl við Library of Congress
Stjórnunarnám — þróun ogþátttaka
Frá því árið 1968 hefur Library of Congress (LC)
rekið eigið fræðslukerfi, svonefnt Intern Program
(IP). Fyrstu árin var aðeins um þriggja mánaða námskeið
að ræða, síðar var námstíminn lengdur í fjóra og svo sex
rnánuði og námsefnið gert fjölbreytilegra. I fyrstu var
megintilgangurinn að veita hæfum einstaklingum innan
safnsins fræðslu í almennri stjórnun og bókasafnsrekstri,
draga athygli þeirra að hlutverki safnsins og vandamálum,
sérstöðu þess, ennfremur tengslum við önnur söfn og
forystu í safnasamfélaginu. Safnið er löngu orðið svo stórt
að erfitt er að fá sannferðuga yfirsýn yfir það, einnig fyrir
þá sem þar hafa unnið árum saman. Með þessu nýja
fræðslukerfi elur LC upp stjórnendur með heildaryfirsýn
og þekkingu á safnrekstrinum innan lands sem utan. Um
tíu til fjórtán manns hafa notið þessarar fræðslu árlega,
langflestir eru nú í lykilstöðum í safninu en fáeinir vinna
annars staðar. Alls vorum við þrettán árið 1990-1991.
Argangurinn næstur á undan mínum, þ.e. 1989-1990,
var sá fyrsti sem gekkst undir níu mánaða IP og það ár
voru erlendir bókaverðir meðal þátttakenda í fyrsta sinn.
Inntökuskilyrði miðast við framhaldsgráðu í bókasafns-
fræði, MA eða sambærilega gráðu, jafnframt þurfa um-
sækjendur að hafa a.m.k. þriggja ára reynslu af stjórnun-
arstörfum og vera starfandi í þjóðbókasafni eða stóru
rannsóknabókasafni. Beðið er um umsagnir og þurfa er-
lendir IP umsækjendur einnig að leggja fram meðmæli
landsbókavarðar í sínu þjóðlandi. Alls hafa níu útlending-
ar verið teknir í IP frá jafnmörgum löndum, þ.e. þrír á ári.
Auk IP rekur LC ýmis konar námskeiðahald af skemmra
tagi en þar fyrir utan er talsvert um „interns" í lengra eða
skemmra einstaklingsbundnu sérnámi og vinnuþjálfun.
IP hefur þá sérstöðu að það er eina langtímanámið sem
skipulagt er fyrir hóp.
Frá dvölinni við Library of Congress gæti ég sagt á
ýmsan veg. Af rnörgu er að taka og flest leitar það nokkuð
jafnt á þegar horft er um öxl. Mér finnst, svona eftir á að
hyggja, að ég hafi lent í dálitlu ævintýri sem um skeið varð
að ofur sjálfsögðum raunveruleika eins og reyndar allt
annað sem við upplifum á lífsleiðinni. Um þetta víðfræga
safn hafa verið skrifaðar fjölmargar greinar og bækur, frá
ýmsum sjónarhornum, og flestir sem við bókasöfn starfa
hafa einhvern tímann á ævinni heyrt eða lesið sitthvað um
sögu safnsins og starfsemi þess. Ég og félagar mínir höfum
vonandi vaxið að stjórnvisku þennan vetur en auk þess
höfðum við tækifæri til að kynnast mönnum og málefnum
LC betur en þorri starfsmanna í safninu á nokkurn tíma
kost á. Ég ætla því fyrst og fremst að lýsa hér mínum eigin
persónulegu kynnum af því sem efst var á baugi ásamt
námsskipulaginu þótt eitthvað fleira fái að fljóta með
samhengisins vegna.
Kennslan fór að mestu fram í nýjustu byggingu LC,
James Madison Memorial byggingunni (LM), sem tekin
var í notkun árið 1980. Eldri safnahúsin tvö, Thomas
Jefferson byggingin (LJ) frá 1897 og John Adams bygg-
ingin (LA) frá 1939, eru hinurn megin við Independence
Street í nábýli við þinghúsið og hæstarétt Bandaríkjanna
og standa allar þessar byggingar á Kapítólhæð sem rís yfir
miðborg Washington. LC hefur bækistöðvar mun víðar
en í þessum þremur byggingum, bæði er þar um að ræða
geymslusöfn og margvíslega starfsemi og sjálfstæðar
deildir sem hýstar eru á ýmsum stöðum í Washington-
borg og úti í Maryland. Sjálft safnið Library of Congress
er, eins og flestir bókaverðir vita, mun eldra en elsta
bygging þess á þessu svæði. Safnið var upphaflega stofn-
sett sem bókasafn Bandaríkjaþings (Congress) í New
York árið 1800 og á því tvö hundruð ára afmæli um næstu
aldamót. Auk þess frumhlutverks að þjóna sem þing-
bókasafn hefur safnið gegnt hlutverki ríkisbókasafns
Bandaríkjanna um langa hríð og vegna mjög svo alþjóð-
legrar söfnunarstefnu hefur vöxtur þess verið gífurlegur.
Það er því ofan á annað eitt stærsta bókasafn í heimi með
hátt í 100 milljónir safngagna. Til gamans má geta þess hér
að daglegur safnauki nemur að meðaltali meira en sex
þúsundum gagna. Fágætisdeildin ein saman er rnilli sex og
sjö hundruð þúsund bindi, þ.e. að stærðinni til er hún ekki
ósambærileg þjóðarbókhlöðusöfnunum hér sameinuð-
um.
Library of Congress er leiðandi á mörgum sviðum,
telur sig raunar leiðandi á flestum sviðum. Þaðan er t.d.
upprunnið marksniðið sem kom af stað tölvubyltingu í
bókasöfnum. Safnið rekur umsvifamikla efnarannsókna-
stofu í tengslum við varðveislu efnis og þar dveljast oft
langdvölum sérfræðingar alls staðar að úr heiminum við
nám og snúa að því loknu til heimalandsins/heimasafnsins
með sérþekkingu á þessu sviði, fræðilega og verklega.
Margt fleira mætti nefna sem LC hefur haft sporgöngu um
en ekki verður farið frekar út í þá sálma hér. Starfsmenn
eru stoltir af að vinna fyrir safnið og safnið setur metnað
sinn í að vera veitandi í bókasafnsheiminum. Launin þar
eru heldur ekki til að kvarta yfir. Störf á þessum nær 5000
manna vinnustað eru fjölbreytilegri en í nokkru öðru
safni og sérhæfing mikil. Ymis konar námskeiðahald er
ávallt í gangi fyrir starfsmenn safnsins og geta þeir sótt þau
í vinnutíma, einnig margvíslegt félagsstarf sem meðal ann-
ars er rækt á hádegisverðarfundum.
Fyrstu kynni
En nú ætla ég að víkja nokkuð að fyrstu kynnum mín-
urn af staðnum. Fyrsta daginn voru teknar myndir af
okkur sem aðkomin vorum og við fengum síðan LC-
passa svo að við gætum farið allra okkar ferða um safna-
húsin þrjú hindrunarlaust og einnig komist klakklaust í
ýmsar aðrar opinberar stofnanir sem takmarkaður að-
gangur var að, svo sem innanhússpósthús sem staðsett er í
einni af stjórnarbyggingunum, matstaði sem aðeins eru
ætlaðir starfsmönnum stjórnarinnar o.s.frv. Unnt er að
komast eftir jarðgöngum í flesta þessa staði og getur það
25