Morgunblaðið - 27.02.2000, Blaðsíða 36

36 SUNNUDAGUR 27. FEBRÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
SKOÐUN
Morgunblaðið/Líney Sigurðardóttir
Sigrún Óskarsdóttir fórðunarfrœðingur að kenna stúlkunum í 8., 9. og
10. bekk grunnskólans á Þórshöfn undirstöðuatriði í náttúrulegri förð-
un og húðhreinsun.
Foreldrafélag með
förðunarnámskeið
Þórshöfn - Foreldrafélag Grunn-
skólans á Þórshöfn stóð fyrir því
fyrir skömmu að bjóða stúlkunum í
þrem elstu bekkjum skólans á stutt
námskeið í förðun. Förðunarfræð-
ingurinn Sigrún Óskarsdóttir er
nýflutt í plássið og tók því vel að
sýna stúlkunum grunnatriði í nátt-
úrulegri förðun.
Þótt úti geisaði stórhríð var vel
mætt hjá Sigrúnu sem fór yfír að-
alatriði varðandi förðun sem pass-
ar unglingsstúlkum og tók sérstak-
lega fyrir mikilvægi húðhreins-
unar. Siðan var hver og ein förðuð
eftir sínum litarhætti og var glatt á
hjalla hjá stúlkunum. Þegar allar
höfðu „sett upp andlitið" var hóp-
urinn festur á fílmu og bæði stúlk-
urnar og kennari þeirra höfðu
gagn og gaman af þessari sam-
verustund.
Samkeppnisráð um erindi Landssím-
ans vegna meintrar misnotkunar ÍU
og Sýnar á markaðsráðandi stöðu
Ekki skilyrði
til íhlutunar í
málinu
SAMKEPPNISRÁÐ hefur ákvarð-
að að ekki sé ástæða til að hafast
frekar að vegna erindis Landssíma
íslands hf. vegna meintrar mis-
notkunar íslenska útvarpsfélagsins
hf. og Sýnar hf. á markaðsráðandi
stöðu sinni.
I erindi Landssímans, sem barst
Samkeppnisstofnun 30. nóvember
1998, var farið fram á könnun á því
hvort heimilt væri að tengja verð-
lagningu áskriftar á mismunandi
stöðvum, hvort ekki sé eðlilegt að
aðskilja rekstur Fjölvarpsins frá
öðrum rekstri og að samkeppnis-
ráð banni að áskriftargjöld að Fjöl-
varpi séu niðurgreidd af rekstri
annarrar sjónvarpsstarfsemi ís-
_ lenska útvarpsfélagsins.
Breiðvarpið í samkeppni
við Fjölvarpið
I erindi Landssímans er á það
bent að Breiðvarpið hafi um nokk-
urt skeið boðið upp á áskrift að er-
lendum sjónvarpsstöðvum, í sam-
keppni við áskriftarsjónvarp ís-
lenska útvarpsfélagsins hf., einkum
Fjölvarpið. Eftir að Breiðvarpið
hóf starfsemi sína hafi verðlagn-
ingu á Fjölvarpinu verið háttað
þannig að í mörgum tilvikum hafi
verið um niðurgreiðslu að ræða. í
> því sambandi er á það bent að
veittur sé afsláttur af áskrif að
Fjölvarpinu ef viðkomandi sé einn-
ig áskrifandi að Stöð 2 eða Sýn.
Niðurgreiðsla af hálfu íslenska út-
varpsfélagsins/Sýnar hafi að þessu
leyti skaðleg áhrif á samkeppni,
því þar með séu samkeppnismögu-
leikar Breiðbandsins verulega
skertir og jafnframt valkostir neyt-
enda til framtíðar. í umsögn ís-
lenska útvarpsfélagsins um málið
var því mótmælt að félagið eða Sýn
niðurgreiði áskrift að Fjölvarpinu
þegar það er selt með dagskrárrás-
um sjónvarpsstöðvanna. Af hálfu
íslenska útvarpsfélagsins og Sýnar
var því einnig mótmælt að fyrir-
tækin hefðu markaðsráðandi stöðu
og að fyrirtækin hefði raskað sam-
keppni.
Tap á rekstri Sýnar
1997 og 1998
Það var mat samkeppnisráðs að
íslenska útvarpsfélagið hefði ekki
markaðsráðandi stöðu á almennum
sjónvarpsmarkaði. Samkeppnisráð
horfði til rekstrar Sýnar í því skyni
að meta hvort fyrirtækið hefði
þann efnahagslega styrkleika sem
gerðj því kleift að beina fjármagni
til íslenska útvarpsfélagsins til
þess að standa fyrir undirverðlagn-
ingu á Fjölvarpi, sem er í sam-
keppni við Breiðvarp Landssím-
ans. Athugunin leiddi í ljós að
umfang rekstrar Sýnar er tiltölu-
lega lítið. Samkvæmt ársreikning-
um 1998 var tap á rekstri félagsins
og árið áður hafði félagið einnig
verið rekið með miklu tapi. Sam-
keppnisráð dregur þá ályktun af
athugun á afkomu og fjárhagsstöðu
íslenska útvarpsfélagsins að félag-
ið hafí ekki þann efnahagslega
styrkleika að geta hindrað virka
samkeppni á almennum sjónvarps-
markaði. Samkeppnisráð lítur svo
á að ekki sé lagaheimild til staðar
til að kveða á um fjárhagslegan að-
skilnað í rekstri íslenska útvarps-
félagsins.
VIÐSJÁRVERÐ
STÖRF
Fullburða menn með
sérþekkingu og reynslu,
segir Tdmas Gunnars-
son, sætta sig ekki við
að friðhelgir valdhafar
taki af þeim ráðin og
beiti geðþótta sínum.
Menn þegja ekki lengi.
Nokkrar tilvísanir
A. „Lögformlegt umhverfísmat
breytir í sjálfu sér engu“ sagði ný-
skipaður iðnaðar- og viðskiptaráð-
herra í viðtali, sem útvarpað var í há-
degisfréttum RÚV 3. janúar 2000.
Fæstum voru þetta ný tíðindi því ut-
anríkisráðherra hafði lýst því á síð-
ustu haustmánuðum að Alþingi væri
ekki síður fært en lögskipaðar fram-
kvæmdavaldsstofnanir lýðveldisins
að framkvæma ígildi lögformlegs
umhverfismats og fyrrverandi iðn-
aðarráðherra lagði fyrir Alþingi til-
lögu til þingsályktunar um framhald
á framkvæmdum við Fljótsdalsvirkj-
un. Eitt af síðustu verkum Alþingis
fyrir jólaleyfi þingmanna var að
samþykkja ályktunina.
Almennir borgarar, sem létu sig
virkjunarmálið varða, fylgdust
grannt með því og reyndu að ná upp-
lýsingum um haginn af því að virkja
og selja orkuna, hvað yrði kostnað-
arverð og söluverð raforkunnar. Á
Alþingi kom ekkert fram um það, en
upplýst var af Landsvirkjun í janúar
2000 að ekki yrði samið eða virkjað
nema söluverð á kílówattstund yrði á
bilinu 15 til 20 mills. Áætlað kostnað-
arverð raforku frá Fljótsdalsvirkjun
liggur enn ekki íyrir og heldur ekki
greinargerð um lögmæti fram-
kvæmdanna, verði af þeim.
Áhugavert var að sjá lögfræðilega
greinargerð um það hvernig þessi
íramkvæmd ríkisstjórnarinnar
kæmi heim og saman við birtingar-
og jafnréttisákvæði stjórnarskrár
hvað varðar umhverfis- og hollustu-
vernd, tolla- og skattamál.
Einnig hvernig framkvæmdin
samiýmdist alþjóðlegum sáttmálum,
sem Island hefur staðfest.
Þá var áhugavert að fylgjast með
því hvemig alþingismönnum líkaði
að vinna að framkvæmdavaldsstörf-
um, það er ígildi lögformlegs um-
hverfismats.
Undarlegt að enginn af sextíu og
þremur þingmönnum Al-
þingis virtist taka því al-
varlega að upplýsingar
um lögmæti og hag-
kvæmni virkjunarinnar
skorti og engum þeirra
þótti ástæða til að gera
ráðstafanir til að reyna
að hindra að Alþingi færi
inn á lögbundið svið
framkvæmdavaldsins og
bryti þannig gegri stjóm-
arskrá og rétti borgar-
anna.
B. Nokkru fyrir síð-
ustu jól auglýsti þáver-
andi iðnaðar- og við-
skiptaráðherra lausa til
umsóknar eina af þremur stöðum
bankastjóra við Seðlabanka íslands,
sem ekki hafði verið skipuð í um
átján mánuði. Miili jóla og nýárs
þegar um fímmtán umsóknir höfðu
borist ræddi ráðherrann sem
auglýst hafði stöðuna við forsætis-
ráðherra um þann möguleika að
hann sækti sjálfur um.
Forsætisráðherrann sagði frá því
opinberlega að hann hefði ekki haft
fyrir því að kynna sér hinar umsókn-
irnar áður en hann ákvað að skipa
ráðherrann sem seðlabankastjóra.
Hreinskilnin er þakkarverð. Hann
lét þó í Ijós að miður væri að lög
hefðu kveðið á um að auglýsa þyrfti
stöðuna. Sagðist hann mundu vinna
að breytingum á lögunum, en nefndi
ekki breytingar á jafnréttisákvæði
stj órnar skrárinnar.
C. í byrjun árs 2000 kvað Héraðs-
dómur Vestfjarða upp dóm í máli
ákæruvaldins gegn útgerðarmanni á
Patreksfirði og sýknaði hann af
refsikröfu fyrir að hafa sótt sjó og
veitt fisk án tilskilins leyfis stjórn-
valda, (kvóta). Var sýknudómurinn,
sem kenndur er við veiðiskipið Vatn-
eyri, byggður á því að valdhafar
hefðu ekki gætt að jafnréttisákvæð-
um stjórnarskrárinnar um veitingu
veiðileyfa.
í Kastljósi Ríkissjónvarpsins að
kvöldi 6. janúar 2000 var rætt um
þetta mál og fleiri við forsætisráð-
herrann. Hann kvað upp úr um að
yrði þessi dómur staðfestur í Hæsta-
rétti yrði það afdrifaríkt. Voru um-
mæli hans, um að þá mætti „loka
sjoppunni" og íslendingar gætu
komið sér fyrir á Kanaríeyjum, skil-
in þannig að hann óttaðist að með því
yrði endir bundinn á rúmlega ellefu
alda byggð í landinu.
Nú brá svo við að ráðherrann var
spurður nánar. Annar þáttarstjórn-
enda spurði hvort ráðherrann teldi
að breyting á stjórnarskránni kæmi
til álita, sem honum
leist ekki á. Vissulega
var það rétt mat.
Stjómarskrárbreyt-
ing er talsverð fram-
kvæmd, jafnvel hjá
hálfsofandi þjóð. Hitt
kemur einnig til að
Islendingar eiga litla
möguleika á að
breyta alþjóðasátt-
málum, sem í megin-
atriðum eru byggðir
á jafnrétti fólks. Þá
er ekki annar kostur
eftir en að Island segi
sig frá alþjóðasátt-
málum, sem byggja á
jafnrétti og gangi úr alþjóðasamfé-
laginu. Það er ekki álitlegt.
Hvað sem um viðhorf forsætisráð-
herra um Vatneyrardóminn má
segja er að ljóst að í ummælum hans
felast gróf, ólögleg, afskipti hans
sem forsætisráðherra af dómstólum
lýðveldisins, en þeir eiga að starfa af
sjálfstæði, óhlutdrægni og kunnáttu-
semi gagnvart öllum, þar með töldu
Alþingi og ríkisstjórn. Reyndar hef-
ur forsætisráðherrann áður haft
óeðlileg afskipti af störfum Hæsta-
réttar. Eftir dóm Hæstaréttar 2.
desember 1998 (í máli Valdimars Jó-
hannessonar), lýsti forsætisráðherr-
ann því að hann teldi að í slíku máli
hefði Rétturinn átt að vera skipaður
sjö en ekki fimm dómendum, auk
annarra ummæla sem hann lét falla
um þann dóm. Einnig minnast menn,
að fyrir nokkrum ái-um þótti dóm-
endum Hæstaréttar þeir bera lítið
úr býtum fyrir mikla yfirvinnu, sem
fylgdi starfi þeirra. Forsætisráð-
herrann hlutaðist þá til um að sér-
hver dómendanna fengi greiddar kr.
100.000 á mánuði vegna yfirvinnu.
Greiðslurnar voru utan formlegra
lagakjara og úrskurða.
Framkvæmdavaldið rumskar
Lengi hafa þeir, sem láta sig
stjórnarhætti varða, beðið eftir
gagnrýnni opinben-i umræðu um
kreppu íslenska stjóm- og réttar-
kerfisins.
Erfitt er að tímasetja upphaf
kreppunnar, hún á sennilega rætur í
smæð samfélagins og því að helstu
þræðir stjórnarhátta og réttarfars
voru fram á þessa öld í höndum sam-
bandsþjóðar okkar, Dana, auk ann-
ars. Tilvísanirnar hér að framan
staðfesta slaka stjórnarhætti.
Merki um alvarleika kreppunnar
er að það er ekki lagadeild Háskól-
ans, eða félög lögfræðinga-, lög-
manna- eða fréttamanna, sem hefja
gagnrýna og upplýsandi umræðu.
Heldur ekki ýmis hagsmuna- eða
stéttarfélög þeirra sem telja sig bera
skarðan hlut frá samfélagslegu borði
og á annan hátt. Slík eru tök vald-
hafa á þjóðlífinu.
í síðkvöldsfréttum Ríkissjón-
varpsins 20. janúar 2000 var frá því
sagt að Félag forstöðumanna ríkis-
stofnana ráðgerði að halda fund um
réttarstöðu félagsmanna sinna og
tjáningarfrelsi daginn eftir og meðal
framsögumanna væri þekktur laga-
prófessor.
Ástæður fyrir fundarboðun for-
stöðumannanna voru ekki glögglega
greindar, en nefnt var að sumir em-
bættismenn væru nú aðeins ráðnir
til fimm ára í senn en ekki til sjötugs
eða ævilangt. Mönnum voru einnig í
minni nokkuð harðar aðfinnslur al-
þingismanna og fleiri við störf skipu-
lagsstjóra vegna lögformlegs um-
hverfismats um álver í Reyðarfirði
og aðrir, einkum forsvarsmenn ríkis-
spítala, höfðu sætt aðfinnslum þing-
manns fyrir að rekstur stofnana
þeirra fór fram úr fjárlögum. Nær
hefði verið að beina orðum að heil-
brigðis- og fjármálaráðheirum.
Fundurinn var haldinn og í dag-
Grjóthólsi 1
Sími 575 1230/00
Túmas Gunnarsson