Morgunblaðið - 27.02.2000, Blaðsíða 6

6 SUNNUDAGUR 27. FEBRÚAR 2000
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
U mfangsmesta
svindl sögunnar?
BAKSVIÐ
Lloyd’s of London, gamalt og virt breskt
tryggingafélag með rúmlega 300 ára sögu, á
nú yfír höfði sér málaferli. Fyrrum ábyrgð-
armenn fyrirtækisins saka Lloyd’s um svo
umfangsmikil svik að dómsmálið kann að
verða fyrirtækinu að falli.
AP
Borgarstarfsmenn í New York hreinsa asbest af götum borgarinnar
þegar efnið flæddi fram með sprunginni vatnsæð 1996. Vegna skaðsemi
efnisins eru starfsmennirnir klæddir einangrunarbúningum. Á borðan-
um yfir götunni stendur að asbest valdi lungnasjúkdómum og krabba-
meini og aðeins þeim sem klæðist einangrunarbúningi sé óhætt að vera
á svæðinu á meðan hreinsað er.
EF mér og öðrum fjárfest-
um hefði verið kunnugt
um það, sem æðsta
stjórn og starfsmenn
Lloyd’s vissu, það er hversu varn-
arlaust fyrirtækið var gegn skaða-
bótamálum vegna asbestsjúkdóma,
og það tap, sem þegar var fyrir-
sjánlegt, þá hefði ég aldrei orðið
nafn. Við vorum fórnarlömb yfir-
gripsmikils svindls," segir sir Will-
iam Jaffray. Hann er í hópi tug-
þúsunda sem gerðust „nafn“ hjá
Lloyd’s og gengust þar með í ótak-
markaða ábyrgð fyrir fyrirtækið
gegn því að hljóta ríflegar rentur á
meðan vel gengi.
Jaffray og fjöldi annarra fyrr-
verandi nafna Lloyd’s hafa myndað
með sér samtök, Sameinuðu nafna-
samtökin (UNO), sem koma fyrir
rétt á mánudag og hefja málshöfð-
un gegn fyrirtækinu. Félagsmenn
UNO neita að greiða þær ábyrgðir
sem þeir gengust í fyrir Lloyd’s og
saka fyrirtækið um að hafa fengið
sig til að gangast í ábyrgð án þess
að greina frá umtalsverðu og fyrir-
sjáanlegu tapi fyrirtækisins.
UNO hikar ekki við að saka
Lloyd’s um umfangsmikil svik. „Á
síðari hluta áttunda áratugarins
vissi stjórn Lloyd’s að fyrirtækið
stóð frammi fyrir alvarlegum
vanda og 1982 var æðstu stjórn
þess kunnugt um að fyrirtækið var
í raun gjaldþrota. Eina leiðin til að
halda sér á floti var að halda því
sem vitað var um asbestmálið
leyndu, framreiða bókhaldið þann-
ig að það sýndi hagnað og leita eft-
ir nýjum fjárfestum," segir Jaffray
sem gerðist nafn þetta sama ár.
Ógnaði framtíð Lloyd’s
Fjöldi nýrra nafna gekkst í
ábyrgð fyrir Lloyd’s á seinni hluta
áttunda áratugarins og á þeim
níunda. Nöfn Lloyd’s hafði áður
verið fámennur hópur útvalinna, en
skyndilega voru tryggingamiðlarar
fyrirtækisins önnum kafnir við að
fjölga nöfnunum úr 7.000 í 34.000.
Margt þykir benda til að þetta
hafi tengst vitneskju þeirra
Lloyd’s-manna um að trygginga-
fyrírtækið væri ekki að fullu bak-
tryggt fyrir bótakröfum þeirra sem
enn ættu eftir að sýkjast vegna as-
bests. Lloyd’s hafði verið trygg-
ingafyrirtæki John Manville, eins
stærsta asbestframleiðandans frá
því á fjórða áratugnum, en Ijóst
var í upphafi þess áttunda að efnið
olli krabbameini og lungnasjúk-
dómum. I samningunum var ekki
getið um neina hámarksábyrgð
sem tryggingafélagið myndi greiða
upp að, engir sjúkdómar voru und-
anþegnir tryggingunni og þær
skaðabætur sem Lloyd’s gat þurft
að greiða voru þannig í raun ótak-
markaðar.
Ralph Rokeby-Johnson, einum
af framkvæmdastjórum Lloyd’s,
var þegar 1973 kunnugt um hvert
stefndi. „Það sem ég get sagt þér
er að asbest mun ... gera Lloyd’s of
London gjaldþrota og það er ekk-
ert sem við getum við því gert,“
sagði Rockeby-Johnson við sam-
starfsmann sinn, Roger Bradley,
og spáði því að þegar árið 2000
gengi í garð kynni Lloyd’s að hafa
orðið að punga út allt að 120 millj-
örðum dollara, eða um 8.700 millj-
örðum króna, í skaðabætur vegna
asbestsmálsins. Rockeby-Johnson
átti eftir að sjá veg sinn vaxa hjá
fyrirtækinu og sat hann í ýmsum
mikilvægum nefndum hjá Lloyd’s á
níunda áratugnum, m.a. þeirri sem
fylgdist grannt með asbestmálinu.
Þá er vitað að a.m.k. ýmsum hátt-
settum starfsmönnum Lloyd’s var
kunnugt um óumflýjanlegt gjald-
þrot Manville um einu og hálfu ári
áður en fyrirtækið fór undir 1983.
Gjaldþrot Lloyd’s sem Rockeby-
Johnson spáði hefur ekki enn orðið
að veruleika, en sýnt hefur verið
fram á mikið tap af rekstri trygg-
ingafélagsins á þessum áratug.
Reglugerðir Lloyd’s eru um margt
óvenjulegar og eiga rætur sínar að
rekja til þess er fyrirtækið var
stofnað á 17. öld. Þetta hefur m.a. í
för með sér að ársreikningar
Lloyd’s eru orðnir þriggja ára
gamlir þegar þeir eru birtir.
Mikið tap tryggingafélagsins í
lok síðasta áratugar varð því ekki
lýðum ljóst fyrr en í upphafi þess
tíunda. En 1991 tilkynnti Lloyd’s
að tæplega 70 milljarða króna tap
hefði orðið af rekstrinuml988, m.a.
vegna bruna Piper Alfa-olíubor-
pallsins sem stóð í Norðursjó. 280
milljarða tap varð síðan 1989, árið
sem fellibylurinn Hugo gekk yfir,
Exxon Valdes-olíuslysið varð og
San Fransiseo-jarðskjálftinn. Tap-
rekstur fyrirtækisins náði síðan
hámarki 1990 þegar varð yfir 300
milljarða tap.
Þúsundir
urðu gjaldþrota
Þótt náttúruhamfarir og meng-
unarslys hafi átt stóran hlut að
máli voru skaðabótakröfur vegna
asbestmála einnig umtalsverðar á
þessu tímabili. John Rew, breskur
tryggingasérfræðingur og fyrrver-
andi nafn, segir ársreikninga
Lloyd’s gefa til kynna að nöfnin
hafi þurft að reiða af hendi yfir 160
milljarða króna á tímabilinu 1989-
1992. Segir hann rúma 100 millj-
arða hafa verið tilkomna vegna as-
bestsskaðabóta og annarra skuld-
bindinga sem nöfnunum hafi ekki
verið greint frá.
I kjölfar þessa gífurlega taps
hafa þúsundir nafna orðið gjald-
þrota vegna þeirrar ótakmörkuðu
ábyrgðar sem þau báru fyrir
Lloyd’s. Sum nafnanna frömdu
sjálfsmorð eftir að hafa misst allt,
nokkrir hinna öðluðu seldu titla
sína, aðrir sömdu við Lloyd’s um
hlutagreiðslu á ábyrgð sinni og enn
aðrir, þ.e. UNO, neita að gangast
við ábyrgð á asbestskuldum
Lloyd’s.
Nöfnin sem mynda UNO segjast
vera fórnarlömb umfangsmikilla og
vandlega útreiknaðra svika af hálfu
Lloyd’s. Tryggingamiðlarar fyrir-
tækisins hafi gefið ranga mynd af
arðsemi fyrirtækisins og Lloyd’s
leynt því óumflýjanlega tapi sem
asbestmálið myndi hafa í för með
sér.
„Það þarf ekki að minnast á nöfn
margra enskra jarla til að laða að
hóp bandarískra tannlækna,“ var
haft eftir einu nafnanna, en trygg-
ingamiðlarar Lloyd’s fundu mörg
hinna nýju nafna í Bandaríkjunum.
í hinum útvalda hópi nafna
Lloyd’s mátti síðan einnig finna
Edward Heath, fyrrum forsætis-
ráðherra Bretlands, Frances Ruth
Shand Kydd, móður Díönu prins-
essu af Wales, Camillu Parker-
Bowles, ástkonu Karls Bretaprins,
auk fjölda breskra þingmanna úr
neðri deild þingsins og lávarða-
deildinni.
Að sögn margra nýju nafnanna
lofuðu tryggingamiðlararnir þeim
fyrirhafnarlitlum ágóða án þess að
teljandi áhætta fylgdi með. Klaus-
an um ótakmarkaða ábyrgð var
sögð formsatriði eitt. Ótakmörkuð
ábyrgð kynni að þýða að allar
þeirra eignir væru settar að veði,
en þar sem Lloyd’s hefði skilað
gróða í yfir 300 ár sögu sinnar
væri það ekkert til að hafa áhyggj-
ur af. Þetta væri eins konar vígslu-
athöfn sem veitti aðgang að fornu
félagið sem aðeins væri ætlað út-
völdum.
Fjármagnskröfur
lækkaðar
Innan Lloyd’s var engu síður
mörgum ljóst þegar árið 1982 að
legði Lloyd’s nægjanlegt fjármagn
til hliðar til að mæta væntanlegum
kröfum vegna asbestmála þá yrði
fyrirtækið að lýsa sig gjaldþrota.
Lloyd’s hélt engu síður áfram að
fjölga þeim nöfnum sem gengust í
ábyrgðir og nýir hópar ábekinga
voru látnir baktryggja þá sem fyrir
voru. Þá lækkaði Lloyd’s einnig
þær fjármagnskröfur sem gerðar
voru til einstaklinga sem gátu
gerst nöfn. Einstaklingar sem áttu
innan við 70 milljónir króna voru
nú orðnir gjaldgengir, fólk sem í
raun var ekki fjárhagslega fært um
gangast fyrir þeim ábyrgðum sem
því voru settar.
Þetta sama ár virðist einnig sem
Lloyd’s hafi ekki bara haft áhyggj-
ur af væntanlegum fjárútlátum
fyrirtækisins, heldur einnig mála-
ferlum sem það kynni að sæta af
hendi nafna sinna og í júlí 1982
veitti breska þingið Lloyd’s eins
konar friðhelgi frá málaferlum sem
nöfnin kynnu að höfða á hendur
fyrirtækinu.
Lloyd’s naut mikillar sérstöðu og
hafði oft áður hlotið sérmeðferð
hjá breska þinginu. Eftirleiðis tald-
ist Lloyd’s bara ábyrgt fyrir skaða
sem fyrirtækið hefði viljandi vald-
ið, nokkuð sem er erfitt að sanna
undir enskum lögum og verður að
teljast ólíklegt að friðhelgin hefði
verið veitt hefði þingið haft nasa-
sjón af þeim fjárhagsvanda sem
blasti við Lloyd’s.
Lagadeilur ber að
leysa í Englandi
1986 skaut fyrirtækið sjálft síðan
þeirri klausu í samninga við fjár-
festa, án þess að vekja athygli á,
að allar lagadeilur yrði eftirleiðis
að fara með fyrir.enska dómstóla.
í kjölfar þess gífurlega taps sem
Ijóst var á tíunda áratugnum að
Lloyd’s hafði orðið fyrir barst bæði
breskum og bandarískum yfirvöld-
um fjöldi af kærum um sviksamleg
vinnubrögð fyrirtækisins. Nokkur
nöfn leituðu réttar síns fyrir
bandarískum dómstólum, en var
bent á að mál gegn Lloyd’s yrði að
sækja í Englandi.
Þar í landi sætti fyrirtækið
rannsókn svikadeildar Scotland
Yard og Lundúnalögreglunnar sem
fólu málið Serious Fraud Office
(SFO), stofnun, sem fer ofan í
saumana á svonefndum stórsvikum
fyrirtækja og loks fór málið fyrir
nefnd sem stofnuð var á vegum
breska þingsins án þess að nokkuð
væri að gert.
Yfirmenn innan lögreglunnar
halda því margir hverjir fram að
nægar sannanir hafi verið að finna
til að fara í mál gegn Lloyd’s. Það
sem hafi skort, hafi hins vegar ver-
ið vilji ríkisstjórnarinnar. En
íhaldsstjórn John Majors stóð höll-
um fæti 1995 og a.m.k. 50 þing-
menn íhaldsflokksins voru nöfn hjá
Lloyd’s.
Margir þeirra áttu gjaldþrot á
hættu gengi Lloyd’s fast á eftir
ábyrgðum þeirra og gjaldþrota ein-
staklingar mega ekki sitja á þingi í
Bretlandi. Ríkisstjórn Majors hefði
fallið í kjölfarið. Nýlega var haft
eftir einum talsmanna Ihalds-
flokksins að hann teldi óskrifað
samkomulag hafa ríkt milli flokks-
ins og Lloyd’s hvað samtvinnuð ör-
lög þeirra varðaði.
Óviss framtíð
Mörg nafnanna fyrrverandi
munu eflaust verða gjaldþrota falli
dómurinn Lloyd’s í hag. Fyrirtæk-
ið mun þá krefja þau um þá
greiðslu sem þau hafa neitað að
láta af hendi, auk lögfræðikostnað-
ar sem nemur milljónum.
Verði Lloyd’s hins vegar fundið
sekt um sviksamlegt athæfi er
framtíð fyrirtækisins ekki björt,
bæði vegna fjárhagslegs tjóns og
þeirra áhrifa sem það hefði á
ímynd Lloyd’s sem hefur haldið
stíft fram sakleysi sínu.
Þeir 48 lögfræðingar sem sjá um
málsvörn Lloyd’s eru e.t.v. merki
um hve alvarlegum augum fyrir-
tækið lítur málaferlin. En jafnvel
þótt Lloyd’s vinni dómsmálið er
lagalegum vandræðum fyrirtækis-
ins langt í frá lokið. Framkvæmda-
nefnd Evrópusambandsins hefur
beint sjónum sínum að Lloyd’s og
dómsmálaráðuneyti Bandaríkjanna
skoðar nú kærur bandarískra
nafna af öðrum hug en áður.
Óvíst er að að einkunnarorð
Lloyd’s í 300 ár, Uberrima Fides,
sem útleggja má sem í hinni al-
bestu trú, verði talin jafn lýsandi
fyrir Lloyd’s og áður.
„Góð bók er best vina"
Martin Farquhar Tupper,
Proverbial Philosophy I
Umfangsmesta safn
íslenskra og
erlendra tilvitnana
og fleygra orða
sem komið hefur
út á íslandi.
Ómissandi
menningarsjóður
á hvert heimili.
Mál og menningl
malogmonning.isl
Laugavegi 18 • Sími 515 2500 • Síðumúla 7 • Simi 510 2500