Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2016, Qupperneq 146

Dæmi hafa eða ofur- ná-
alls hafa ekki gott næmt frábært öruggt lélegt næmt kvæmt slæmt
tóneyra 637 33 151 126 6 4 3 2 1 1
Tafla 1: Fjöldi dæma um orðið „tóneyra“ á Tímarit.is og nokkur lýsingarorð
sem þar standa með því.
Eins og sjá má af þessu stundum einfaldlega talað um að „hafa (eða hafa
ekki) tóneyra“ eins og það sé spurning um af eða á, en oftar eru höfð met-
andi lýsingarorð með og þá eru þau oftast jákvæð. Auk þessa má finna sjö
dæmi á Tímarit.is um orðasambandið fullkomið tóneyra, en með því er
yfirleitt átt við tiltekinn hæfileika sem fáum er gefinn. Hann felst einkum
í því að geta greint tóna án nokkurrar viðmiðunar, þekkja t.d. hvort
ákveðinn tónn sleginn á píanó er c eða a — og geta þá líka sungið tiltekinn
tón „eftir pöntun“. Því hefur verið haldið fram að aðeins einn af hverjum
10.000 hafi þennan hæfileika (sjá t.d. Sacks 1995:621).
Það er sem sé óumdeilt að fólk hefur misjafnlega gott eða næmt
tóneyra. Þeir sem eru neðst á þeim skala eru gjarna kallaðir laglausir (e.
tone deaf). Sumir hafa þó haldið því fram að laglaust fólk sé ekki til (nema
þá þeir sem hafa orðið fyrir einhvers konar heilaskaða) og allir búi yfir
þeim hæfileika að greina á milli tóna þótt menn séu misnæmir á þessu
sviði. Allir geti aukið þessa hæfileika með markvissri þjálfun, líka þeir
sem eru taldir laglausir. Vegna þessa hafa söngkennarar stundum boðið
söngnámskeið fyrir „laglausa“.2 Þeir sem eru í vafa um hæfileika sína á
þessu sviði eða vilja fá staðfestingu á þeim geta fundið viðeigandi próf á
Netinu.3
Rannsóknir og reynsla styðja þá fullyrðingu að fólk geti bætt tóneyra
sitt með markvissri þjálfun, en rannsóknamenn hafa líka reynt að skil-
greina þau mörk sem gætu réttlætt það að kalla tiltekinn hóp fólks lag-
lausan. Rannsóknahópur við Harvard Medical School og Beth Israel
Deaconess Medical Center í Boston er meðal þeirra sem fást við eðli tón-
skynjunar og reyna að staðsetja sem best þær heilastöðvar sem þar skipta
máli. Þessi hópur hefur hefur líka gert tilraun til að meta hve hátt hlutfall
fólks er laglaust. Niðurstöður úr þeim tilraunum eru dregnar saman á
mynd 1 (sjá http://musicianbrain.com/td_faq.htm):
Höskuldur Þráinsson146
2 Áhugasamir geta auðveldlega fundið slík námskeið með því að leita á Netinu. Ég
kann ekki við að vera að auglýsa einstök námskeið eða tiltekna kennara hér.
3 Sjá t.d. http://www.musicianbrain.com/pitchtest/ og http://tonedeaftest.com/.