Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2016, Blaðsíða 62

Þessi setningagerð er mjög athyglisverð, eins og Þórhallur Eyþórsson
(2008a) benti fyrstur á (sjá einnig Hlíf Árnadóttur 2008, Einar Frey
Sigurðsson o.fl. 2010, Hlíf Árnadóttur o.fl. 2011, Schӓfer 2012). Í fljótu
bragði mætti ætla að um væri að ræða nýju þolmyndina enda fær beina
andlagið í dæminu hér að ofan þolfall. Hins vegar nota hana ýmsir mál-
hafar sem samþykkja ekki nýju þolmyndina (Þórhallur Eyþórsson 2008a,b,
Hlíf Árnadóttir o.fl. 2011; sjá einnig tölfræðilegt yfirlit hjá Höskuldi
Þráins syni o.fl. 2015). Æskilegt væri að setja fram greiningu sem fangar
þessa staðreynd en það verður ekki gert hér.
Samkvæmt þeirri greiningu sem sett er fram í þessari grein er aftur-
beygða fornafnið sig veikt í afturbeygðri þolmynd en sterkt í nýju þol-
myndinni. Þar sem formið eitt og sér dugir ekki til að greina á milli
veikra (VF) og sterkra (SF) fornafna er nauðsynlegt að skoða ýmsar
auka verkanir aðgreiningarinnar til að færa rök fyrir því að munurinn á
þeim sé raunverulegur í íslensku.
3. Veika fornafnið sig í afturbeygðri þolmynd
Samkvæmt greiningu Landaus (2010) bera VF persónuþætti en SF bera
þar að auki ákveðniþátt, eins og fram kemur í (3) að ofan. Landau geng-
ur út frá því að fylgiumsagnir séu einungis mögulegar með liðum sem
hafa ákveðniþátt. Þess vegna geta fylgiumsagnir staðið með SF, sem
hafa ákveðni þátt, en ekki VF. Fylgiumsagnir eru lýsingarorðsliðir sem
lýsa nánar því ástandi sem einhver rökliður er í, eins og glaður í dæmi
(26).
(26) Hanni drakk mjólkina glaðuri.
Í afturbeygðri þolmynd sjást þessi áhrif verka með SA-sögninni monta sig
en fornafnið sig leyfir ekki fylgiumsagnir í dæmum eins og (27).14
Anton Karl Ingason o.fl.62
14 Hér má einnig geta þess að í afturbeygðri þolmynd með tveimur andlögum, sbr.
(i-b), getur óbeina, afturbeygða andlagið ekki heldur tekið með sér fylgiumsögn. Það bendir
til að um sé að ræða VF, sjá dæmi (i). Slaufusvigar í (i)–(iii) merkja að ekki skiptir máli í
hvorri stöðunni fylgiumsögnin er.
(i)a. Jón gaf sér {*fullum} þessa forsendu {*fullum}.
b. Það var gefið sér {*fullum} þessa forsendu {*fullum}.
Í orðasambandinu gefa sér forsendu má segja að sér sé skyldubundið afturbeygt fornafn þar
sem ekki er hægt að gefa einhverjum öðrum forsendu. Hér er ótækt að nota samsetta aftur-
beygða fornafnið, *Jón gaf sjálfum sér þessa forsendu (sjá umræðu um þetta orðasamband hjá