Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2016, Blaðsíða 74

(47)a. Maríai sagði að húni elskaði Jón.
b. Jóni sagði að hanni elskaði Maríu.
c. Barniði sagði að þaði elskaði systur sína.
Ef hann, hún og það eru í stöðu fyrir afturbeygð fornöfn í setningum sem
þessum gæti það verið til marks um að sterka afturbeygða fornafnið hafi
einnig nefnifallsmynd þegar á þarf að halda en fái hana að láni frá per-
sónufornöfnum. Endurskoðað beygingardæmi fyrir sterkt sig gæti þá
verið eins og tafla 3 sýnir.
nf. hann/hún/það
þf. sig
þgf. sér
ef. sín
Tafla 3: Endurskoðað beygingardæmi fyrir sig þegar það er SF.
Hér er tilefni til að geta þess að afturbeygð eignarfornöfn eru einnig til
marks um það að afturbeyging og nefnifall geti farið saman. Þannig sam-
ræmast afturbeygðu eignarfornöfnin hér að neðan nefnifallsnafnorðinu
sem þau standa með. Í dæmi (48a) er um að ræða nefnifallsandlag sagnar
sem tekur með sér frumlag í þágufalli en (48b) er dæmi um langdræga aft-
urbeygingu.
(48)a. Maríu líkaði kennarinn sinn.
b. María segir að nýjasta bókin sín verði gefin út síðar á þessu ári.
Afturbeygða fornafnið sig er gjarna talið nefnifallslaust en samkvæmt
þessum dæmum er ástæðan fyrir því ekki sú að afturbeyging og nefnifall
eigi ekki samleið. Skýringin liggur fremur í því að sérstakar setninga fræði -
legar aðstæður þarf til að nefnifalli sé úthlutað í stöðu þar sem afturbeyg-
ing á við. Afturbeygð þolmynd og langdræg afturbeyging eru þá hugsan-
lega dæmi um setningagerðir þar sem afturbeygt fornafn getur fengið
nefnifall.
Ef þessi greining er á réttri leið kann að vera að málhafar hafi tvisvar
í málsögu íslenskunnar tekið upp nefnifallsmynd á afturbeygðu fornafni.
Annars vegar gerði langdræg afturbeyging það að verkum að sterkt aftur-
beygt fornafn kom fyrir í stöðu þar sem nefnifalli var úthlutað og þá var
form persónufornafnsins fengið að láni. Hins vegar varð afturbeygð þol-
mynd til þess að veikt afturbeygt fornafn kom fyrir í stöðu þar sem nefni-
Anton Karl Ingason o.fl.74