Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2016, Page 68

Þessi dæmi sýna að sig í afturbeygðri þolmynd er ólíkt öðrum fornöfnum
að því leyti að það getur staðið aftarlega í setningu sem hefur leppfrum-
lagið það í upphafsstöðu. Ákveðnihamlan á við um liði sem hafa ákveðni -
þátt og þessi dreifing er skýrð ef sig er VF vegna þess að VF hefur ekki
ákveðniþátt.
Fjórðu rökin fyrir því að sig sé VF í afturbeygðri þolmynd snúa að bindi -
lögmáli A (Chomsky 1981, Sigríður Sigurjónsdóttir 1992, Höskuld ur Þráins -
son 2007). Bindilögmál A krefst þess að bindifornafn (e. anaphor) hafi
setningafræðilegan undanfara. Þó að Jón geti rakað einhvern annan, t.d.
Guðmund í dæmi (40a) hér að neðan, þá getur (40b) aðeins átt við um
aðstæður þar sem Jón rakar sjálfan sig.
(40)a. Jón rakaði Guðmund.
b. Jóni rakaði sigi/*j.
Dæmi (40b) er til marks um að sig verði að hafa undanfara sem vísar í sama
einstakling, þ.e. að sig hegði sér eins og bindifornafn. Þess vegna verða Jón
og sig að vera samvísandi í dæminu. Miðað við þá kröfu að sig standi með
setningafræðilegum undanfara í dæminu að ofan þá kemur á óvart að sig
geti verið eini rökliðurinn sem er borinn fram í afturbeygðri þolmynd.
(41) Svo var drifið sig á ball.
Þar sem bindilögmál A hefur ríkulegt skýringargildi á ýmsum fyrirbær-
um í mörgum tungumálum er nærtækasta skýringin á þessu fráviki ekki
sú að lögmálið sé einfaldlega afsannað. Bindikenningin á að lýsa möguleg-
um og ómögulegum venslum nafnliða og miðað við ýmis önnur einkenni
fornafnsins sig í þessari setningagerð liggur beint við að sig sé ekki nafn -
liður hér heldur VF og þar með einhvers konar smágerður persónuþátta-
liður. Kenningin um að sig sé VF skýrir þannig fyrirbrigði sem við fyrstu
sýn virðist vera gagndæmi við bindikenningunni.
Fimmtu rökin fyrir því að sig sé VF byggja á samanburði við germynd
og þá persónuþætti sem birtast á fornafninu þegar sama merking sagnar-
innar er notuð í germynd. Í eftirfarandi dæmi merkir drífa sig það sama og
í dæmum að ofan um afturbeygða þolmynd en munurinn er sá að í ger-
mynd er einnig borið fram frumlagið við.
(42) Viði drifum okkuri á ball.
Í (42) er fornafnið okkur samvísandi frumlaginu og samræmist persónu -
þáttum þess. Þau rök sem hafa verið rædd hér að ofan sýna að sig er ekki
Anton Karl Ingason o.fl.68