Morgunblaðið - 27.08.1994, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
LAUGARDAGUR 27. ÁGÚST 1994 21
Milljarða
skattsvik?
Bréf til borgarstjórans - og annarra
gæslumanna almannahagsmuna
ÞÆR ERU kunnari
en frá þurfi að segja,
þungu áhyggjurnar
sem ráðamenn ýmsir
hafa lýst af þeim millj-
arða skattsvikum, sem
þeir segja að eigi sér
stað í þjóðfélaginu.
Stundum virðast þær
áhyggjur þó meiri í orði
en á borði. Verka-
mannafélagið Dags-
brún hefur lagt trúnað
á að hér fylgdi hugur
máli, en hefur óneitan-
lega orðið fýrir nokkr-
um vonbrigðum í ljósi
þeirrar reynslu sem fé-
lagið hefur öðlast.
Verkamannafélagið Dagsbrún hefur
að undanförnu lagt sig fram um að
ná samvinnu við þá ráðamenn, sem
hér eiga líklega hvað mestra hags-
muna (fjármuna) að gæta. Árangur-
inn af þeirri viðleitni er enn sem
komið er næsta rýr. Það má öllum
ljóst vera hvað mikið hagsmunamál
hér um ræðir, ekki bara skattayfir-
valda heldur og ekki síður hins al-
menna launamanns.
Tilefni þessa bréfkoms er að í því
vaxandi atvinnuleysi, sem lands-
menn hafa búið við undanfarin miss-
eri og mest hefur bitnað á ófaglærðu
verkafólki, ekki síst félögum í Dags-
brún, hefur komið í ljóst að fjöldi
fólks nýtur ekki félagsréttinda sök-
um þess að ekki hefur verið greitt
af því til sjóða félagsins. Okkur
grunar raunar að svo muni vera í
fleiri stéttarfélögum. Flest þetta fólk
hefur stundað vinnu hjá ýmsum fyr-
irtækjum, sem m.a. eru verktakar
hjá borg og ríki, og haldið hefur
verið eftir að launum þess gjöldum,
sem skila ber til stéttarfélaganna
og sjóða þeirra, auk skatta sem skila
ber til ríkissjóðs. Skilum á þessum
gjöldum er stórlega ábótavant.
Við höfum ítrekað leitað liðsinnis
borgaryfirvalda, bæði núverandi
borgarstjóra og einnig ýmissa ann-
arra í þjónustu borgarinnar. Liðsinn-
is hefur einnig verið leitað hjá félags-
málaráðherra, ríkisskattstjóra og
Lífeyrissjóði Dagsbrúnar og Fram-
sóknar í viðleitni okkar við að ná til
þessara fyrirtækja og innheimta hjá
þeim lögboðin og samningsbundin
gjöld. Við höfum boðið þessum opin-
beru aðilum upp á samvinnu um
þetta verkefni þar sem við höfum
viljað leggja fram vinnu við verkefn-
ið eða stofna til samstarfshóps, sem
hefði aðgang að nauðsynlegum upp-
lýsingum sem auðveldað gæti verk-
ið. Auk þessa höfum við haft sam-
band við fjölmargar stofnanir aðrar
eins og t.d. Vinnuveitendasamband
íslands, Samtök iðnaðarins, við-
skiptaráðuneytið o.fl. Þegar þessi
vinna og árangurinn af henni er
skoðaður þá sjáum við að árangurinn
er lítill, án þess þó að hann sé tíund-
aður hér. En stór spurnign vaknar
við þessa árangurslitlu skoðun; hafa
þeir sem sinna eiga þessu verkefni
gefíst uppl
Það liggur í augum uppi að ríkið
og sveitarfélag eins Reykjavíkur-
borg, eru einhveijir stærstu vinnu-
kaupendur í landinu. Á vegum þess-
ara aðila fara einnig fram flest og
stærst útboð á verkum. Við val á
verktökum ætti því af hálfu þessara
aðila að gæta mikillar vandfýsi þar
sem tekið tillit til forsögu þessara
fyrirtækja og þeirra sem eru í for-
svari eða eigendur. Þess eru dæmi
að fyrirtæki, sem ekki hafa lokið
verkum á vegum hins opinbera, ekki
staðið við verkskilmála og jafnvel
farið á hausinn fá úthlutað nýjum
verkefnum ýmist undir sama nafni
og/eða undir nýju heiti, undir stjórn
sömu forsvarsmanna. Þó nokkuð af
fyrirtækjum er að vinna verkefni
sem njóta styrkja eða
íjárveitinga úr atvinnu-
leysissjóði.
Illa er fylgst með því
hvort þeir sem ráðnir
eru til fyrirtækja sem
njóta styrkja eða fjár-
veitinga úr atvinnuleys-
istryggingasjóði séu
teknir af listum vinn-
umiðlana og hvort þeir
séu ráðnir eftir gildandi
lágmarkstöxtum. Einn-
ig hvort afdreginni
staðgreiðslu eða líf-
eyrissjóðsiðgjaldi sé
skilað til viðeigandi
sjóða. Til er líka gjald
sem heitir trygginga-
gjald og er greiðsla atvinnurekanda
til sjóða samfélagsins og tryggir
launþega hjá almannatrygginga-
kerfinu og atvinnuleysistrygginga-
sjóði. Þetta'gjald veit launþegi al-
mennt ekki um. Hann fær hins veg-
ar að kynnast því ef það hefur ekki
skilað sér, þegar hann þarf að njóta
aðstoðar samfélagsins, hvort sem
hann er sjúkur eða atvinnulaus. í
kringum 1920 voru sett lög, sem
m.a. hefta launþegann í að teita
upplýsinga hjá Ríkisskattstjóra um
hvort umræddu tryggingagjaldi hafi
Hægt er að benda á
stóra vinnustaði, sem
gera út á peninga úr
borgarsjóði og/eða at-
vinnuleysistrygginga-
sjóði, segir Kristján
Hoffmann, en ráða síð-
an fólk sem „undirverk-
taka“ — og reka fyrir-
varalaust, ef það mót-
mælir því ráðningar-
formi.
verið skilað, en það eru lög um upp-
lýsingaleynd. Hveija er þessum lög-
um ætlað að vernda?
Ekki verður hér fjölyrt meira um
þetta mál að sinni, en hægt er að
tína fram nöfn fyrirtækja sem skila
ekki gjöldum dregnum af launþeg-
um, staðgreiðslu skatta og því síður
tryggingagjaldi, hægt er að nefna
fyrirtæki sem ráða til sín atvinnu-
lausa og bjóða þeim 300 til 350 kr.
á tímann og þá allt meðtalið, orlof,
veikindadagar og annað. Hægt er
að benda á stóra vinnustaði, sem
gera út á peninga úr borgarsjóði og
atvinnul ay sistry ggingasj óði, pen-
inga sem ætlað er að skapa tíma-
bundið atvinnu fyrir þá sem lengi
hafa verið atvinnulausir, en ráða síð-
an þetta sama fólk sem undirverk-
taka og reka fyrirvaralaust ef það
mótmælir því ráðningarformi.
Ástæða er til að gera þessum málum
fyllri skil og kann það að verða gert
síðar. Það fer eftir viðbrögðum við
þessu bréfi. Við höfum þegar ritað
borgarstjóranum í Reykjavík tvö
bréf um þessi mál. Enn hefur ekk-
ert svar borist eða viðbrögð komið
fram. Fleiri af þeim aðilum sem tald-
ir hafa verið upp í grein þessari
ættu að hafa brennandi áhuga fyrir
málinu. Hvað dvelur „Orminn
langa“?
Höfundur er starfsmaður
Verkamannafélagsins
Dagsbrúnar.
Kristján
Hoffmann
Guðmundi Gunnars-
syni svarað
í MORGUNBLAÐ-
INU í gær birtist grein
eftir Guðmund Gunn-
arsson formann Raf-
iðnaðarsambands ís-
lands þar sem hann
spyr mig ákveðinna
spurninga varðandi
byggingu íþróttahallar
sem mér er bæði ljúft
og skylt að svara. í
greininni gætir reyndar
nokkurs misskilnings á
stöðu og þróun málsins
sem ekki verður hjá
komist að leiðrétta.
í fyrsta lagi gaf nú-
verandi borgarstjóri
ekkert kosningaloforð
um byggingu íþróttahallar í Reykja-
vík fyrir HM ’95. Ég lýsti því hins
vegar yfir, rétt eins og oddviti Sjálf-
stæðisflokksins, Árni Sigfússon, að
ég væri reiðubúin til að skoða hug-
myndir sem þá voru uppi frá Elect-
rolux — og síðar fleiri aðilum — um
að byggja yfir gervigrasið í Laugar-
dal mannvirki sem gæti hýst HM ’95
og myndi kosta u.þ.b. 155 milljónir
króna. Þetta hef ég skoðað algerlega
svikalaust. Nánari athugun hefur
hins vegar leitt í ljós að kostnaður
við byggingu af þessu tagi, þ.e. dúk-
hús, yrði ekki undir 470 milljónum
króna.
En það höfðu fleiri áhuga á þessu
verki en Electrolux og töldu sig geta
boðið þetta mannvirki á sambæri-
legu verði. Til að allir sætu við sama
borð var Verkfræðistofa Sigurðar
Thoroddsen fengin til að taka saman
skýrslu um öll þau lauslegu tilboð
sem borgaryfirvöldum höfðu þá bor-
ist og niðurstaða hennar var í stuttu
máli sú „að eina skynsamlega leiðin
til að koma upp aðstöðu í Laugardal
fyrir HM ’95 með 7.000 áhorfendum,
sé að byggja bráðabirgðahús við
Laugardalshöllina, sem síðar verði
fundið annað hlutverk". Áætlað var
að slíkt mannvirki myndi kosta um
300 m.kr. og þar af væri kostnaður
sem ekki nýttist annars staðar um
170 m.kr. Þessum kosti vísuðu borg-
aryfirvöld strax á bug.
Að frumkvæði tæknimanna borg-
arinnar var aftur á móti ákveðið að
skoða þann möguleika að byggja
fyrsta áfanga að fjölnota íþróttahúsi
austan Laugardalshallar sem þeir
töldu gerlegt að reisa á þeim tíma
sem til stefnu var ef hafíst væri
handa þegar í byijun ágúst. Kostn-
aðaráætlun vegna þessa hljóðaði upp
á 540 milljónir króna. Þessi upphæð
er af þeirri stærðargráðu að ekki
kom til greina að borgaryfirvöld
stæðu ein að þessari framkvæmd.
Þetta yrði að vera sameiginlegt átak
margra aðila sem tækju sameigin-
lega ábyrgð á fjármögnun og bygg-
ingarframkvæmdum. Á fundi borg-
arráðs þann 19. júlí var því einróma
samþykkt að borgaryf-
irvöld væru réiðubúin
til að veija allt að 270
m.kr. til slíkrar bygg-
ingar „að því tilskildu
að Handknattleikssam-
band íslands geti
tryggt þátttöku ríkis-
valdsins og annarra
aðila vegna byggingar-
innar með samsvarandi
fjárframlagi“.
Eins og Guðmundur
veit væntanlega höfn-
uðu ráðherrar ríkis-
stjómarinnar algerlega
allri þátttöku ríkisins
en buðust til að lána ÍSÍ
virðisaukaskattinn
vegna framkvæmdarinnar í allt að
fimm ár. Höfnun þeirra byggðist á
því að þeir töldu að ríkið hefði keypt
sig frá 300 milljóna króna skuldbind-
ingu í þessu máli með því að greiða
HSÍ 20 milljónir árið 1991. Þegar
þetta lá fyrir sá ég engar forsendur
fyrir framhaldi þessa máls og þann
26. júlí kynnti ég borgarráði þá
niðurstöðu mína að fallið yrði frá
frekari áformum um byggingu fjöi-
nota íþróttahúss að sinni. Borgarráð
féllst á þessa niðurstöðu og fól mér
að kynna hana fyrir forsvarsmönn-
um íþróttahreyfíngarinnar sem ég
og gerði.
Þar með var málinu í raun og
veru lokið af hálfu borgaryfirvalda.
Ástæða þess að málið var tekið upp
aftur var sú að umboðsmaður
Electrolux hér á landi lét hafa það
eftir sér í fjölmiðlum að fyrirtækið
vildi reisa slíkt mannvirki upp á sitt
eindæmi og á eigin ábyrgð. Borgar-
yfírvöld sáu ekki ástæðu til að setja
þeim stólinn fyrir dymar og þar af
leiðandi sendum við Ellert B.
Schram, forseti ÍSÍ, sameiginlegt
bréf til umboðsmanns Electrolux
þann 27. júlí og óskuðum „að gefnu
tilefni eftir skriflegri staðfestingu
frá Electrolux að fyrirtækið sé reiðu-
búið til að reisa fyrir eigið fé og á
eigin áhættu, fjölnota íþróttahús,
sem uppfylli byggingarskilmála
borgarinnar, en án skuldbindingar
af hálfu Reykjavíkurborgar eða
íþróttahreyfingarinnar um leigu
og/eða rekstur“.
Við þessu kom jákvætt svar fyrst
bréflega og síðar á fundi sem hald-
inn var með fulltrúum fyrirtækisins.
Það sem fyrirtækið fór einungis
fram á var að vita hvort mannvirkið
yrði notað af Reykjavíkurborg og
íþróttahreyfingunni og þá hversu
mikið. Hugmyndin um að Electrolux
gerði kaupleigusamning um húsið
við borgina kom upp á síðari stigum
og hefur þegar verið hafnað. Eftir
stóð þá aðeins að fá úr því skorið
hvort fyrri hugmyndir Electrolux um
að eiga og bera ábyrgð á þessu
húsi stæðu eða ekki.
Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir
Án efa mun fjölnota
íþróttahús rísa við
Laugardalshöllina áður
en langt um líður, segir
Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir, og vitnar
til stefnuskrár
R-listans.
í gær barst borgaryfirvöldum svo
bréf frá Electrolux þar sem segir
að fyrirtækið sé tilbúið til að „fjár-
magna fyrir Reykjavíkurborg" þetta
verkefni t.d. í gegnum kaupleigu-
samning. Þá segir jafnframt í bréf-
inu að hvað varði rekstur hússins
þá geti fyrirtækið ekki séð um þann
þátt málsins. Reykjavíkurborg verði
að bera ábyrgð á rekstri hússins,
viðhaldi o.fl. I raun má segja að
þarna sé komið svar við því bréfí
sem ég og forseti ÍSÍ sendum um-
boðsmanni Electrolux þann 27. júlí
sl. Svarið er þess eðlis að ég sé ekki
ástæðu til að halda áfram frekari
viðræðum um málið.
Það er engum blöðum um það að
fletta að bygging fjölnota íþrótta-
húss í vetur á vegum innlendra að-
ila hefði verið mikill hvalreki fyrir
byggingariðnaðinn í borginni. En
eins og fyrr segir hefði þurft sameig-
inlegt átak margra aðila til að svo
hefði mátt verða. Það er hvorki eðli-
legt né sanngjörn krafa á hendur
borgaryfirvöldum að þau leggi ein
til þennan hvalreka. Eins og málum
er nú háttað stendur það þó fyrst
og fremst upp á ráðherra í ríkis-
stjórninni að efna fögur fyrirheit í
þeim efnum sem gefín voru í tengsl-
um við kjarasamninga í vor — og í
hita kosningabaráttunnar — um að
flýta vegaframkvæmdum á höfuð-
borgarsvæðinu með sérstökum fjár-
framlögum.
Án efa mun fjölnota íþróttahús
rísa við Laugardalshöllina áður en
langt um líður. í stefnuskrá Reykja-
víkurlistans segir m.a. um það mál
að „hafinn verði undirbúningur að
byggingu húss sem rúmar knatt-
spyrnuvöll. Einnig má nota aðstöð-
una til sýningarhalds sem mikil þörf
er á í borginni“. Það má hins vegar
öllum ljóst vera að þetta mál var og
er ekki forgangsmál Reykjavíkurlist-
ans. Við vildum samt sem áður ekki
að óathuguðu máli hafna því að ráð-
ast í byggingu fjölnota íþróttahúss
sem hægt væri að nota fyrir HM ’95
ef á því væri skynsamlegur flötur.
Hann hefur ekki fundist þrátt fyrir
að miklum tíma, vinnu og áhuga
hafí verið eytt í þetta mál.
Allt frá upphafi hefur það legið
fyrir að borgin væri ekki tilbúin til
að leggja hálfan milljarð í þetta
mannvirki og við það situr.
Höfundur er borgarstjóri í
Reykjavik.