Morgunblaðið - 27.08.1994, Blaðsíða 6

6 LAUGARDAGUR 27. ÁGÚST 1994
FRETTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Bændur krefjast svara um framkvæmd GATT-samningsins
Oánægja með óvissuna
um framkvæmd GATT
Flúðum. Morgunblaðið
ÓÁNÆGJA kom fram á aðalfundi
Stéttarsambands bænda með að ekk-
ert liggur fyrir um hvemig staðið
verður að framkvæmd GATT-samn-
ingsins hér á landi. Guðmundur Stef-
ánsson, bóndi í Hraungerði í Ámes-
sýslu, sagði að bændur væru nú að
leggja drög að framleiðslu afurða
sem færu á markað eftir að GATT-
samningamir hefðu tekið gildi. Það
væri því mjög aðkallandi að stjóm-
völd gerðu bændum grein fyrir því
rekstrarumhverfi sem framundan
væri.
„Enn er of snemmt að segja til
um hvaða áhrif hið nýja samkomulag
um GATT mun hafa á íslenskan land-
búnað, en það fer eftir því hvemig
staðið verður að nánari útfærslu
samningsins. Sem dæmi má nefna
að enn liggur ekki fýrir á hvaða
hátt væntanleg tollvemd muni verða
framkvæmd, né heldur hvemig stað-
ið verður að útfærslu hins svokallaða
lágmarks markaðsaðgangs, en fram
hefur komið hjá sérfræðingum GATT
í Genf að visst svigrúm sé fyrir hendi
hjá aðildarríkjum í þessum efnum.
Nú er unnið að endanlegri útfærslu
þessara mála á vegum ríkisstjómar-
innar,“ sagði Halldór Blöndal land-
búnaðarráðherra á fundinum.
Ræðst af framkvæmd
Almennt virðast menn vera sam-
mála um að framkvæmd íslenskra
stjómvalda á GATT-samningnum
muni ráða miklu um hvemig bænd-
um gangi að aðlagast þeim nýju
aðstæðum sem GATT kveður á um.
Viðurkennt er að svigrúmið við fram-
kvæmd samningsins sé vemlegt.
Haukur Halldórsson, formaður Stétt-
arsambandsins, hefur sagt að bænd-
ur geti vel við GATT-samninginn
unað ef íslensk stjómvöld standi að
framkvæmd hans af víðsýni. í máli
Guðmundar Stefánssonar og fleiri
fulltrúa á stéttarsambandsfundinum
kom fram ótti við að ríkisstjómin
komi sér ekki saman um skynsam-
lega framkvæmd. Guðmundur sagði
að reynslan kenndi mönnum að ríkis-
stjómin væri ófær um að ná sam-
komulagi um eitt eða neitt sem varð-
aði landbúnaðinn.
Guðmundur vitnaði til orða land-
búnaðarráðherra um að nauðsynlegt
vaeri fyrir bændur að geta horft fram
í tímann, en ráðherra var þar að vísa
til þess að nauðsynlegt væri að huga
að gerð nýs búvörusamnings. Guð-
mundur sagði að núverandi samning-
ur gilti til ársins 1998 þannig að
menn hefðu tímann fyrir sér. Menn
væru hins vegar að falla á tíma varð-
andi GATT.
Landbúnaðarráðherra hefur ítrek-
að boðið bændum til viðræðna um
endurskoðun búvörusamningsins.
Skiptar skoðanir eru meðal bænda
um hvort þeir eigi að taka þessu til-
boði. Margir bændur telja að þeir
eigi ekki kost á betri samningi. Al-
þýðuflokksmenn í ríkisstjórn muni
sjá til þess. Halldór Gunnarsson, for-
maður hrossabænda, hvatti bændur
eindregið til að taka tilboði um end-
urskoðun og sagði að núgildandi
búvörusamningur fæli dauðann í sér.
Tekjusamdráttur sauðfjárbænda
væri orðinn slíkur að það yrði að
breyta um stefnu. Arnór Karlsson,
formaður sauðfjárbænda, vili hins
vegar halda í gamla samninginn og
það skipulag sem hann byggist á.
Birgðastaða afurðastöðva er mismunandi
Hafa tæplega bolmagn
til að hefja haustslátrun
SIGURÐUR Þórólfsson, bóndi í
Innri-Fagradal í Dalasýslu, telur að
staða einstakra afurðarsölufyrir-
tækja sé þannig að þau geti ekki
tekið á móti sláturfé í haust. Ástæð-
an sé sú að þau eigi svo mikið til
af birgðum af kindakjöti frá síðasta
hausti.
Birgðastaða afurðastöðva er mjög
Mokveiði
í Smugunni
MJÖG góð veiði hefur verið í
Smugunni síðari hluta vikunn-
ar.
Veiði glæddist á ný á mið-
vikudag. Mest veiðist í flotvörp-
ur en minna í önnur botntroil.
Að sögn Péturs Amar Sverris-
sonar hjá LÍÚ heyrðist af því
að einhveijir hefðu sprengt
vörpur og fengið allt að 30 tonn
á sólarhring.
Fjögur skip voru á heimleið
í gær, Stakfell með fullfermi
eða líklega nálægt 200 tonn af
afurðum, Múlaberg með innan
við 100 tonn og Stálvík með
eitthvað minna en bæði skipin
eru með ísfisk og einnig eru
Rauðinúpur og Hólmanes á
heimleið.
mismunandi. Sumum hefur tekist að
selja mestallt kjöt frá síðasta hausti
en aðrar eiga miklar birgðar eftir.
Sigurður sagði að afurðarstöðin í
Dölum ætti t.d. um 25% af kjöti frá
síðasta hausti óseld. Hann sagði
þetta alvarlega stöðu sem gæti riðið
fyrirtækjunum að fullu.
„Afurðarlán síðasta haust gjald-
falla í nóvember. Hvemig eiga afurð-
arsölufyrirtækin að borga þau? Með
nýjum afurðarlánum? Hvað er þá
eftir til að borga bændum," spurði
Sigurður.
Gjald til sölumála
Tekið er 5% gjald af sauðfjárfram-
leiðslunni, sem varið er til sölumála.
Sigurður sagði að í þessu fælist að
taka ætti sameiginlega á birgðavand-
anum og væri það staðfest í búvöru-
lögum. Hann sagðist vera ósáttur
við hvemig fjármunum af þessu
gjaldi hefði verið varið. Það virðast
koma þeim fyrirtækjum fyrst og
fremst til góða sem næst markaðin-
um standi.
Mikil umræða varð um þessi mál
á aðalfundi stéttarsambandsins. Hjá
mörgum kom fram það viðhorf að
taka yrði á þessu vandamáli með
samstilltum kröfum bænda og afurð-
arstöðva, en jafnframt var á það
bent að samábyrgðin á birgðum
mætti ekki vera það mikil að tekinn
yrði í burtu hvatinn til að selja kjötið.
Margir fulltrúar á fundinum gagn-
rýndu bankana fyrir að vera trega
til að veita afurðarsölufyrirtækjunum
afurðalán. Bankamir neita að lána
meira en 66% af birgðum, en bænd-
ur telja að þetta hlutfall þyrfti að
vera 80%. Margir fulltrúar töldu að
fyrirkomulag afurðalána geri fyrir-
tækjunum mjög erfitt fyrir að gera
upp við bændur. Þá kom fram það
sjónarmið að rétt væri að bændur,
sem það geti, láni afurðarstöðvunum.
Þeir geti hugsanlega boðið betri láns-
kjör en bankarnir.
Ringulreið á markaði
Mikið var rætt um markaðsmálin
á aðalfundi stéttarsambandsins, en
það er mál manna að algjör ringul-
reið ríki á kjötmarkaðinum. Sumir
fulltrúar á fundinum töldu sig sjá
þess merki að ringulreiðin væri að
aukast. Samkeppnin milli afurða-
stöðva væri að aukast og það leiddi
til lægri tekna bænda. Þórólfur
Sveinsson, varaformaður Stéttar-
sambands bænda, sagði að við mark-
aðsmálin verði ekki ráðið nema að
stofnað verði eitt fyrirtæki sem ann-
ist alla kjötsölu fyrir bændur. Þess
væri ekki að vænta að bændur ráði
við að keppa sundraðir á markaði
við innfluttar kjötvörur.
Morgunblaðiö/Halldór
Vegagerðin
við slátt
NÝSTÁRLEG sláttutækni Vega-
gerðarinnar í ReyHjanesumdæmi
hefur vakið athygli vegfarenda í
sumar. Stór dráttarvél með krana
hefur verið notuð til að slá gras
í vegköntum. Eyvindur Jónasson,
hjá Vegagerðarinni lætur vel af
vélinni og segir hana vinna prýði-
lega á grófum köntum. Hún tætir
grasið enda mun óráðlegt að ala
skepnur á því. Grasspretta hefur
verið með ólíkindum góð í sumar
og fyrir vikið hefur vélin ekki
komist yfir að slá nærri því allt
það sem þarf að slá.
ÞÓTT merkin á æðarfuglinum séu stór eiga þau ekki að há
honum, að sögn fuglafræðinga.
Merktur æðarfugl
lenti í hrakningum
NOKKUR hundruð æðarfuglar
hafa verið merktir í nágrenni
höfuðborgarinnar í fyrra og í
ár og nú nýlega stóðu merking-
ar yfír tvo daga í röð, úti á
Álftanesi og við Reykjavík,
meðan fuglinn var í fjaðrafelli.
Þá fellir hann allar flugfjaðrirn-
ar í einu og er algjörlega ófleyg-
ur í nokkrar vikur.
Einn þessara æðarfugla villt-
ist upp á land og fannst hálf
vankaður hjá Umferðarmið-
stöðinni sl. fimmtudag. Það
vakti athygli þeirra sem fundu
fuglinn hve stór merkin eru og
var jafnvel talið að þau háðu
fuglinum verulega. Ævar Pet-
ersen fuglafræðingur segir að
slík merki hafi verið notuð við
fuglarannsóknir nijög lengi; séu
úr plasti, mjög létt, og hái fugl-
inum ekkert. Hægt er að lesa á
merkin úr allt að þrjú hundruð.
metra fjarlægð með góðum kíki
að sögn Ævars og þannig er
ekki þörf á því að ná í hann.
Æðarfuglinn var fluttur í
Húsdýragarðinn í Laugardal
þar sem hann dvaldi um nóttina
en í gærmorgun amaði ekkert
að fuglinum og sleppti Ævar
honum út á sundin. Flaug hann
því fijáls ferða sinna til að hitta
vini og kunningja sem flestir
halda til við landið; á Akurey,
í Viðey og á Bessastöðum svo
dæmi séu tekin.
Umgengnisréttur Sophiu Hansen og
dætra hennar ítrekað brotinn
Fann fyrir nær-
veru stelpnanna
„ÉG VEIT að hörmungar stelpn-
anna eru miklar. En ég vildi held-
ur ekki horfa upp á neitt foreldri,
móður eða föður, upplifa það sem
ég hef upplifað. Sársaukinn og
niðurlægingin er svo mikil. Fólkið
í götunni hjá Halim fylgist með
mér og vorkennir mér í hvert sinn
sem ég kem þangað. Ég hefði
löngu gefist upp ef ekki væri fyr-
ir trúna á almættið og að réttlæt-
ið sigri að lokum,“ segir Sophia
Hansen. Hún hefur án árangurs
reynt að neyta umgengnisréttar
síns og dætra sinna frá því í júní.
íslensk stjórnvöld hafa farið fram
á að tyrknesk stjómvöld aðstoði
hana við að ná fram þessum rétti.
En ekkert hefur að Sophiu sögn
verið gert til þess hingað til.
Hún lét síðast reyna á löglegan
umgengnisrétt sinn í gær. „Hurðin
var læst og engin viðbrögð að inn-
an fremur en endranær. Hins veg-
ar fann ég mjög sterkt fyrir nær-
veru stelpnanna. Annaðhvort voru
þær inni eða nýfarnar. Mér fannst
eins og þær hrópuðu á mig. Ég
veit ekki hvort það er óskhyggja
en ég hef aldrei upplifað svona
sterka tilfinningu fyrir nærveru
þeirra," sagði Sophia.
Hún sagðist ekki hafa aðrar
fréttir af dætrum sínum en að þær
gengju í nýjan skóla. Námsefnið
vaéri reyndar það sama og í hinum
skólanum, einvörðungu trúar-
brögð. Nemendur byggju í skólan-
um og fengju skólafrí samkvæmt
vilja foreldra sinna. Náminu Iyki
við 15 ára aldur. Dætur Sophiu,
Rúna og Dagbjört, eru á tólfta og
þrettánda ári.
Staðan
„Hæstiréttur hefur ógilt dóm
undirréttar og skipaði svo fyrir að
dæmt verði eftir íslenskum lögum.
Við séum öll íslenskir ríkisborgar-
ar, þær fæddar á ísland, við gift
og skilin samkvæmt íslenskum
lögum. Dómari í undirrétti áttý að
dæma samkvæmt þessu 23. júní.
En gögnin bárust ekki í tæka tíð
og ég fékk aðeins umgengnisrétt
á meðan, hveija einustu helgi, frá
föstudegi fram á sunnudag, þang-
að til málið yrði tekið upp að nýju.
Ég hef samt aldrei fengið að sjá
þær. Halim hefur aðeins talað við
Hasíp og komið með tilboð sem
ég hef hafnað. Ég fer ekki að
valda þeim meiri þjáningu með því
að hitta þær heima hjá honum, á
veitingastað eða í vinnunni hjá
honum í klukkutíma,“ sagði Sop-
hia. Hún hefur búið í Istanbúl í
sumar til að freista þess að hitta
dætur sínar. Hún segist vera orðin
bæði þreytt og mjög peningalítil.
Hún eigi nú aðeins 10 dollara
(tæpar 700 kr.) og miklar skuldir
bíði hennar á Islandi.
Eftir réttarhlé 15. september
kemur í ljós hvenær undirréttur
tekur forræðismálið fyrir að nýju.

i
i
i
I
I
I
(
(
<