Morgunblaðið - 02.03.1997, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 2. MARZ 1997 13
ERLENT
Fijálslyndir menn, sem eru fylgj-
andi áherslum Hus Yaobangs, fyrr-
verandi forsætisráðherran, vilja
fara hraðar í umbætur og láta sig
litlu varða hvort verðbólga fari á
skrið eða af geti hlotist samfélags-
legur órói. Áherslumunurinn getur
verið meiri en bilið sem var á milli
Margrétar Thatcher, fyrrverandi
forsætisráðherra Bretlands, og
Neils Kinnocks, fyrirverandi leið-
toga breska Verkamannaflokksins.
Nærtækara væri að líkja þessum
áherslumun við pólitíska umræðu í
Suður-Kóreu og Singapore í kring-
um 1965.
Svipuð áhersla er lögð á að sýna
samstöðu í utanríkismálum og í
efnahagsmálum. Deng vildi á sínum
tíma einblína á aðgerðir í efnahags-
málum og nýtingu auðlinda lands-
ins. Þess vegna var hann ákveðinn
í að tryggja vinsamleg samskipti
við Japan, Bandaríkin, Rússland,
andkommúnísk ríki í Suðaustur-
Asíu, Suður-Kóreu, Taiwan, Víet-
nam og Indland. Hann stöðvaði
jafnframt allan stuðning við hug-
myndafræðihópa kommúnista og
uppreisnarmenn víða um heim.
Hann skar talsvert niður af hlut-
falli því er herinn fékk af þjóðar-
framleiðslu, úr 10% í kringum 1979,
niður í 3% á seinustu árum. Þetta
er talsverður niðurskurður og nú
má sjá herinn söðla um og stunda
viðskipti víða um Kína. Hvort þetta
geti leitt til togstreitu og valda-
tafls, veit enginn. Hins vegar er
ljóst að þegar varnir landsins veikj-
ast vegna viðskipta hermanna, her-
foringja og annarra innan hersins,
þá má ætla að það geti veikt vald-
hafa sem verða að treysta á herinn
til að halda stöðugleika í þjóðfélag-
inu. Erfitt er að segja hvað þetta
mun hafa í för með sér þegar kem-
ur að því að frelsið í landinu fari
að aukast.
Mikilvægi Hong Kong
Stefnt er að því að Hong Kong
fái ákveðin forréttindi í Kína þegar
Kínveijar taka við yfirráðum í borg-
inni í sumar. Þrátt fyrir rótgróið
hatur á nýlendustefnu og nýlendu-
herrum, hefur Kína, allt frá stofnun
Alþýðulýðveldis árið 1949, viðhald-
ið og verndað hlutleysi Hong Kong
og haldið opnum stofnunum sem
hafa átt samskipti við þessa ný-
lendu Breta.
Allt frá árinu 1949 hefur Kína
getað náð stjórn á nýlendunni með
því einu að skrúfa fyrir vatnið og
bíða í nokkra daga. Þetta gerðu
Kínveijar ekki því að efnahagsstór-
veldi eins og Hong Kong gæti síðar
reynst mikilvægt. Það er stórt skref
frá stjórnarháttum Mao formanns
til markaðsbúskaparins sem hefur
blómstrað í Hong Kong. En Hong
Kong verður fremur fyrirmynd
framtíðarinnar í Kína en boðskapur
Maos og sýnir það mikilvægi Hong
Kong. Hefur þetta einnig orðið til
að fá leiðtoga landsins til að íhuga
hvers vegna þessi nýlenda nýtur svo
mikillar hylli og velgengni. Nú huga
þeir að því hvernig hún gæti komið
þeim að gagni í framtíðinni. Undir-
rót helstu deilumála Kínveija við
Breta er hræðsla hinna fyrrnefndu
við að bresk stjórnvöld muni leitast
við að gera breytingar í því skyni
að grafa undan efnahagsmætti
landsvæðisins áður en þau hverfa
á braut eða síðar. Það eru Bretar
sem missa nú spón úr aski sínum,
ekki Kínveijar. Þeir síðarnefndu
vilja síst veikja Hong Kong.
Stefna Pekingstjórnarinnar
gagnvart Hong Kong er að viðhalda
sama kerfi og þeim stöðugleika er
þar ríkir. Sem dæmi um þetta má
nefna að í löggjöfinni, sem Kínveij-
ar hafa ritað fyrir Hong Kong,
stendur skrifað í fyrstu grein að
þar verði sósíalismi bannaður.
Það að viðhalda Hong Kong eins
og nú er, af efnahagsástæðum, er
jafn mikilvægt og að fullveldi Kín-
veija sé viðurkennt þar þegar ný-
lendan kemst í þeirra hendur á
þessu ári. Vegna framsals Kínveija
á nýlendunni til breskra eiturlyfja-
sala í ópíumstríðinu fyrir um einni
og hálfri öld, sem var ein mesta
niðurlæging Kínveija fyrr og síðar,
mun enginn leiðtogi framar leyfa
Bretum að ríkja yfir svo miklu sem
fermetra af Kína, eins og breski
landstjórinn Chri-
stopher Patten
ætlaði sér að
reyna. Þegar Kína
fær fullveldi yfir
þessari nýlendu
munu íbúar Hong
Kong finna til
hræðslu en einnig
ákafa. Hagvöxtur
fer vaxandi og
verðbólga minnk-
andi. Landflótti
frá Hong Kong
hefur minnkað úr
60 þúsundum
manns á ári niður
í 48 þúsund sam-
hliða því að inn-
flytjendum hefur
flölgað _ margfalt
meira. í nóvember
1996 komst traust
á viðskiptum í
Hong Kong á mun
hærra stig en
þekkst hefur.
Uppbygging er
gríðarleg í næsta nágrenni en verð-
bréfamarkaðurinn þar hefur þó ver-
ið með þeim undarlegri í heiminum.
Bæði Kína og Bretland hafa brugð-
ist við með aðgerðum sem miða að
bættri efnahagsstjórn.
Markmiðið er að þróa svokallað
asískt valdakerfi er miðar að um-
boðsvaldi frá yfirvöldum í Peking.
Allir núverandi leiðtogar Kína eru
þeirrar hyggju að þjóðin þarfnist
einsflokkskerfis. Þeir trúa þessu og
telja að það sé þeim einum fært
að leiða þjóðina á tímum sársauka-
fullra umbóta, ekki síst þar sem
þær munu einkum hafa áhrif á rík-
isfyrirtæki sem hafa yfir að ráða
gríðarlegum auðlindum og veita
mörg hundruð milljónum manna
atvinnu og þeirra eina lífsviður-
væri. Einnig hér greinir þá á um
mikilvæg atriði. Sumir aðhyllast
enn kenningar marxista, þrátt fyrir
að flestir leiðtogar undir 50 ára
aldri afneiti marxisma í þeirri trú
að þeir ættu fremur að fylgja hug-
myndum Kóreumannsins Parks um
þróun á asísku valdakerfi. Rétt eins
og í Taiwan og Suður-Kóreu telja
þeir að draga eigi stórlega úr mið-
stýringu.
Leiðtogarnir vilja nú að fjölmiðlar
geri grein fyrir stöðu mála, fremur
en að flokkurinn gefi línuna. Frelsi
einstaklinga til að flytja mál sitt
og framfylgja skoðunum sínum er
í raun ríkjandi, svo fremi sem það
miðar ekki að því að kollsteypa leið-
togum ríkisins. Fólk hefur meira
frelsi en áður til að skipta um störf
og ferðast. Borgararnir geta leitað
réttar síns gagnvart ríkinu hjá dóm-
stólum. Meirihluti getur nú þegar
kosið opinbera embættismenn á
sínu svæði með því að nýta sér
kosningarétt sinn. Þrátt fyrir að
einsflokkskerfi muni ríkja er ljóst
að þetta eru mannréttindi sem
verða ekki aftur tekin.
Hvert stefnir?
Frá því að seinni heimstyijöldinni
lauk hafa flestir Kínveijar sam-
þykkt, rétt eins og Suður-Kóreubúar
og Taiwanar gerðu þar til um miðj-
an 8. áratuginn, að efnahagsmálin
hafí forgang og pólitískar umbætur
eigi að vera hægfara. Ef leiðtogar
Kína halda áfram að bæta lífsviður-
væri landsmanna er líklegt að sam-
hljómur innan þeirra raða muni hald-
ast þar til næsta kynslóð eða sú
fímmta kemur til skjalanna. Nú þeg-
ar flestir hafa þak yfir höfuðið, eiga
til hnífs og skeiðar og geta tryggt
bömum sínum örugga framtíð er
líklegt að þessir leiðtogar eigi eftir
að halda velli fram á næstu öld. Það
er ekki fyrr en þá sem búast má
við að fetað verði í fótspor Suður-
Kóreumanna og Taiwana og upp
blossi krafan um stórtækar breyt-
ingar á sviði stjórnmála í Kína.
Höfundur er með BA-gráðu í
heimspeki og hagfræði frá
Háskóla Islands. Hann hefur
sérhæft sig ímálefnum Austur-
Asíu og stundaði nám við
Pekingháskóla síðastliðið haust.
KÍNVERSKI herinn lætur til skarar skríða
gegn námsmanni í Peking árið 1989. Nú hef-
ur herinn veikst mjög og er talið að hann
hafi ekki styrk til að tryggja stjórnvöld í sessi
eins og gert var fyrir tæpum átta árum.
Fjarlægur draumur ?... Kannski ekki!
Mercedes-Benz C - lína. Verð kr. 2.995.000
Búnaður:
► ABS hemlar
► Loftpúðar við bæði framsæti
► Hlífðarpanna undir vél og gírkassa
► Fjarstýrð samlæsing og þjófavörn
► Höfuðpúðar á aftursæti
► Hljómflutningstæki / 8 hátaiarar
► Litað gier
► Rafstýrðir, hitaðir útispeglar
► Hæðarstilling á ökuljósum
► Mælir íýrir útihita o.m.tl.
Fjölbreyttur valbúnaður fáanlegur, m.a:
5 þrepa sjálfskipting með hraðastilli (cruise control)
Ymsir greiðslumöguleikar, bílalán eða kaupleiga.
Hafið samband við sölumenn okkar sem veita fúslega
allar nánari upplýsingar. Við erum líka á veraldarvefhum:
www.hugmot.is/benz
Mercedes-Benz
RÆSIR HF
SKÚLAGÖTU 59, SÍMI 561 9550
OKEYPIS
FYRIR BÖRNIN
l
PAKKI
GISTING ITVEGGJA MANNA
HERBERGII 3 NÆTUR,
MORGUNVERÐUR INNIFALINN
5.980.-
HVER FULLORÐINN
2
PAKjá-H
GISTING I TVEGGJA MANNA
HERBERGl I 4 NÆTUR.
MORGUNVERÐUR INNIFALINN
6.980.-
HVER FULLORÐINN
I o
PAKm~S
GISTING I TVEGGJA MANNA
HERBERGI í 5 NÆTUR,
MORGUNVERÐUR INNIFALINN
7.980,-
HVER FULLORÐINN
MIÐAÐ ER VIÐ AÐ GIST
SÉ í TVEGGJA MANNA
HERBERGJUM OG
BÖRNIN GISTI f HERBERGI
FORELDRA SINNA. HÁMARK
2 BÖRN í HERBERGI MEÐ
FORELDRUM.
ALDUR BARNA 0-15 ÁRA.
PASKAEGG
FYLGJA
FYRIR BÖRNIN
ATH:
TAKMARKAÐUR
HERBERGJAFJÖLDl
GlLDIR FRÁ 26. MARS TIL 31. MARS
HÓTEL KEA
HAFNARSTRÆT! 87-S9
AKUREYRI
SfMI 462 2200
FAX 461 2285