Morgunblaðið - 02.03.1997, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 2. MARZ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
MENN skiptast naumast í
fylkingar hvað varðar
sess hvala í íslenskri
náttúru. Flestir eða allir munu
sammála um að hvalir eru
stórglæsilegar og greindar skepn-
ur. Stórbrotin hluti íslenskrar nátt-
úru. Deilumar snúast um hvernig
nýta beri hvalina. Á að veiða þá
og taka mögulega áhættu að spilla
fisksölu og ferðamannaiðnaði eða
láta á það reyna að allt geti þetta
farið saman? Margt bendir til að
deilur geti farið harðnandi og lykt-
ir málsins geti aldrei orðið öllum
til hæfis.
Margt er sagt
Á dögunum ályktaði Ferða-
málaráð gegn því að hvalveiðar
yrðu teknar upp á nýjan leik. Að
veruleg hætta sé á því að hvalveið-
ar muni hafa mjög neikvæð áhrif
á ferðaþjónustu, spilla því mark-
aðsstarfi sem unnið hefur verið
og skaða þá ímynd sem landið
njóti sem ferðamannaland. Að
hvalaskoðunarferðir séu orðnar
mikilvægur þáttur í ferðaþjónustu
á íslandi. Af átján sem greiddu
atkvæði voru tíu á móti hvalveið-
um, einn með, en sjö sátu hjá.
Birgir Þorgilsson, formaður
Ferðamálaráðs sagði eftir at-
kvæðagreiðsluna að þrátt fyrir að
ályktunin hefði verið samþykkt
kæmi fram að skoðanir væru
skiptar. „Frá skrifstofum ferða-
málaráðs í Frankfurt og New
York hafa komið afdráttarlausar
skoðanir í þá átt að hvalveiðar
gætu skaðað ferðaþjónustu okkar
verulega. Á móti kemur það sjón-
armið hvort við eigum að láta
hótanir hafa þau áhrif að við nýt-
um ekki auðlindir sjávar eins og
okkur sýnist sjálfum viturlegast.
Auðvitað er það tilfinningamál
hvernig menn líta á þetta, sérstak-
lega þar sem ekki liggja fyrir nein-
ar rannsóknir sem segja okkur
nákvæmlega hvað muni gerast ef
hvalveiðar verða hafnar á ný,“
sagði Birgir.
Magnús Oddsson ferðamála-
stjóri sagði í vikunni að engu
væri að bæta við orð Birgis, álykt-
unin stæði, en sýndi jafnframt að
skoðanir eru skiptar. „Það þjónar
í raun engum tilgangi að rökræða
þessi mál sem stendur. Við bíðum
bara átekta eins og aðrir og sjáum
hver framvindan verður."
En skyldu fiskmarkaðir vera í
hættu? Friðrik Pálsson forstjóri
Sölumiðstöðvar hraðfrystihús-
anna var spurður hvort menn
gerðu sér grein fyrir þeim hags-
munum sem í húfi gætu verið og
hvaða lærdóm mætti draga af
árunum sem stormasömust voru.
Hann sagði spurninguna „rosa-
lega stóra“ og ekki auðsvaraða.
Það væri engin leið að bera saman
ástandið nú og þá. Umhverfið
væri gjörbreytt. „Þess veg;na hef
ég valið þann kost að tjá mig
ekki um hvalamálin og ætla að
halda mig við það. Þessi mál hafa
ekki verið tekin fyrir í stjórn SH
í háa herrans tíð og hér á bæ
hafa menn látið nægja að fylgjast
með störfum nefndar Sjávarút-
vegsráðuneytisins," sagði Friðrik.
Pétur J. Eiríksson markaðs-
stjóri Flugleiða sagði í samtali,
að fyrirtækið hefði fundið veru-
lega fyrir því síðustu árin sem
Islendingar veiddu hvali. „Það var
talsvert sótt að okkur og á mjög
áberandi hátt. Það er aldrei hægt
að reikna út tap eða tjón af þess-
Ýmis teikn eru á lofti um að
hvalir við íslandsstrendur megi
fara að vara sig. Friðurinn sé
úti. Hérlendir vísindamenn hafa
greint frá því að stofnstærð
flestra tegunda hvala umhverfis
landið sé góð og vaxandi og þar
með ekkert að vanbúnaði að
hefja veiðar á ný. Vísindalegu
rökin eru samkvæmt því fyrir
hendi, en eins og oft vill verða,
er í fleiri horn að líta en eitt og
þjóðin er langt komin með að
skipta sér í tvær andstæðar fylk-
ingar. Guðmundur Guðjóns-
son kynnti sér máli frá ýmsum
hliðum og fann út að í þessu
máli eru menn, sem aldrei fyrr,
gjaman sammála síðasta ræðu-
manni.
um sökum, en það truflar alltaf
sölu- og markaðsstarf ef unnið er
markvisst að því að koma almenn-
ingsálitinu á móti þér. Flugleiðir
hafa miklar áhyggjur af því ef
hvalveiðar eiga að hefjast á ný.
Frá hreinu viðskiptasjónarmiði
gæti stærri hagsmunum verið
fórnað fyrir minni. Við erum ein-
dregið á móti því að veiðarnar
byrji aftur,“ sagði Pétur. Og hann
bætti við:
„Hvalveiðisinnar hampa mjög
fréttum frá Noregi og segja að
ferðaþjónusta þar hafi blómstrað
þrátt fyrir hvalveiðarnar. Vegna
þessa fékk ég tölur frá norska
ferðamálaráðinu og þær segja allt
aðra sögu. 1995 fjölgaði ferða-
mönnum í Noregi um 1,3% á sama
tíma og þeim fjölgaði hér á landi
um 7-8%. 1996 fækkaði þeim um
1% í Noregi en fjölgaði hér um
12-13% ef ég man rétt. Ég er
ekki að segja að hvalveiðar valdi
þessu, en tölurnar eru sláandi og
það er fullt tilefni til að skoða þær
vandlega."
Fyrir skömmu voru tveir
Bandaríkjamenn hér á landi. Ann-
ar var Richard E. Gutting, vara-
forseti í landssamtökum banda-
rískra fyrirtækja í fiskiðnaði, sem
ávarpaði málþing á vegum Sam-
vinnunefndar um norðurmálefni
og umhverfisráðuneytis sem hald-
ið var á Hótel KEÁ á Akureyri.
Hinn var Bruce R. Galloway,
stjórnarformaður Artur Treac-
hers, sem er þriðja stærsta skyndi-
bitakeðja á sviði fiskrétta í Banda-
ríkjunum. Bruce ávarpaði fund
Sjávarnytja.
Gutting lá ekki á skoðunum sín-
um. „Fyrirtækin sem ég vinn fyr-
ir eiga mikið undir fiskafurðum
frá Islandi. Við þurfum að halda
verksmiðjum okkar gangandi og
við þurfum að hafa nægar birgðir
til að fullnægja okkar markaði.
Okkar menn hafa hins vegar mikl-
ar áhyggjur af því ef íslendingar
hefja að nýju umdeildar hvalveið-
ar, muni viðskiptatengsl við ís-
lendinga glutrast niður. Satt best
að segja tel ég ^ð viðskiptavinir
ykkar í Bandaríkjunum og Evrópu
skilji ekki af hveiju í ósköpunum
þið viljið hefja hvalveiðar að nýju.“
Gutting segir enn fremur, að
verði hvalur veiddur á ný við ís-
land sé „ekki nokkur vafi á því
að harðar deilur og mótmæli muni
fara í gang og hættan á viðskipta-
banni muni vofa yfir íslending-
um“. Niðurstaða Guttings var
þessi: „íslendingar hljóta að haga
nýtingu náttúruauðlinda í sam-
ræmi við heildarhagsmuni og
langtímahagsmuni. Og það er í
samræmi við slíka hagsmuni sem
ég tel óskynsamlegt að hefja hval-
veiðar við núverandi aðstæður."
Framlag stjórnarformanns
skyndibitakeðjunnar var túlkað á
fleiri vegu en einn og á þann hátt
sem einkennir ef til vill málflutn-
ing þegar tvær andstæðar fylking-
ar mætast. Skal fyrst vitnað í
Einar K. Guðfinnsson, formann
Fiskifélags íslands og alþingis-
mann, sem ritaði grein í Morgun-
blaðið 18. febrúar og mælti alfar-
ið með hvalveiðum: „Hans sjónar-
mið (Galloways) var skýrt. Fisk-
kaupendur í Bandaríkjunum eru
að leita eftir góðri vöru á hag-
stæðu verði. Þeir spyija um verð
eða gæði, en ekki hvort þjóðin sem
framleiðir vöruna veiðir hval, eða
stundar einhveija aðra iðju. Að-
spurður kvaðst hann ekkert sjá