Morgunblaðið - 10.09.1993, Blaðsíða 25

iraá
otkun
Morgunblaðið/Sverrir.
kaupa, heldur annaðhvort eingöngu
erlendis eða til að greiða dýrari hluti,
en eins og sjá má af því að hér eru
fremur fá kreditkort í notkun innan-
lands, þá kysu Danir alveg eins að
borga dýrari vörur með reiðufé eða
ávísunum. Kreditkort kosta á milli
fímm og tíu þúsund íslenskar, eftir
því hvetjir skilmálarnir eru og Danir
settu slíkt fýrir sig, auk þess sem
Dankortanotkunin hefði áunnið sér
hefð.
Danskir bankar hafa misjafnan
hátt á, hvað varðar greiðslu fyrir
ávísanaviðskipti. Þar til fyrir nokkr-
um árum voru ávísanir yfirleitt ókeyp-
is, en svo er ekki lengur. Viðskiptavin-
ir Den Danske Bank geta fengið 25
ávísanablöð ókeypis ársfjórðungs-
lega, en noti þeir meira kostar hvert
blað fímmtíu krónur. í Unibank eru
tvær gerðir ávísanareikninga. A öðr-
um eru lágir vextir, en viðskiptavinir
geta fengið ávísanir að vild. A hinum
eru hærri vextir, viðskiptavinir geta
fengið fjögur ávísanablöð ókeypis á
mánuði, en greiða síðan fimmtíu
krónur á blað eftir það. í Bikuben
kostar hefti með 25 blöðum ýmist
rúmar 150 eða 200 krónur íslenskar,
eftir því hvers konar reikningi þau
fylgja og hver ávísanafærsla kostar
rúmar fimmtíu krónur. Ef viðskipta-
vinir eru í sérstökum klúbbi spari-
sjóðsins geta þeir fengið fimm ókeyp-
is ávísanablöð á mánuði.
Neytendasamtökin dönsku fylgjast
vel með gjaldtöku banka og sparisjóða,
en það eru fremur ýmis gjöld af öðrum
færslum og fyrirgreiðslu bankanna sem
eru umrædd hér. Debetkort og ávísana-
notkun er í föstum skorðum og tilgang-
urinn með debetkortunum hefur gengið
eftir, eins og sést af tölum um dalandi
ávísananotkun.
Ráðherrar
gagnrýndir
Á FUNDI í viðskipta- og neyt-
endanefnd Sjálfstæðisflokksins í
gær voru vinnubrögð ríkisstjórn-
arinnar, og þá sérstaklega ráð-
herra Sjálfstæðisflokksins, varð-
andi innflutning á unnum kjötvör-
um átalin harðlega eins og segir
í ályktun fundarins.
í ályktuninni segir: „Það er í anda
sjálfstæðisstefnunnar að stuðla að
frjálsri samkeppni á sem flestum
sviðum, þar með talið í framleiðslu
og innflutningi landbúnaðarafurða.
Þetta hefur einnig verið skoðun
landsfundarfulltrúa á undanförnum
landsfundum Sjálfstæðisflokksins og
nægir þar að benda á ályktun við-
skipta- og neytendanefndar frá síð-
asta landsfundi. Ef löggjöf á þessu
sviði er óskýr, er það hlutverk ráð-
herra flokksins að hlutast til um
breytingar og þá með stefnu flokks-
ins um viðskiptafrelsi að leiðarljósi.“
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 10. SEPTEMBER 1993
AF INNLENDUM
VETTVANGI
PÁLL ÞÓRHALLSSON
Samþykktu þingmenn athugasemdalaust afdrifaríka lagabreytingu um innflutningsmál?
Lagarök fyrir að banna inn-
flutning skinku vandfundin
ÞVÍ er nú haldið fram að heimildir til innflutnings búvöru hafi verið
stórlega rýmkaðar með setningu nýrra innflutningslaga í nóvember
síðastliðnum. Engar umræður urðu um málið þá og segja forsætis- og
fjármálaráðherra að tilgangur lagasetningarinanr hafi alls ekki verið
svo afdrifarík stefnubreyting. En þrátt fyrir það eru lögfræðileg rök
fyrir banni við innflutningi Hagkaupa á skinku vandfundin. Rikislög-
maður segir í áliti til forsætisráðherra frá 1989 að sú grein búvörulag-
anna sem helst kemur til álita feli ekki í sér sjálfstæða heimild til að
banna innflutning búvöru. Verði í hveiju vörutilviki að koma til önnur
lagaákvæði. Hvað skinku varðar og fjöldann allan af öðrum búvörum
féll þess konar heimild úr gildi með setningu nýju innflutningsiaganna
og reglugerðar á grundvelli hennar.
Það sem e.t.v. skiptir sköpum í
deilunni um innflutning soðinnar
skinku er setning nýrra innflutnings-
laga í nóvember síðastliðnum. 1.
mgr. 1. gr. laganna hljóðar svo: „Inn-
flutningur á vöru og þjónustu til
landsins skal vera óheftur nema ann-
að sé sérstaklega tekið fram í lögum
eða milliríkjasamningum sem ísland
er aðili að.“ Aftast í sömu lögum er
ákvæði til bráðabirgða sem hljóðar
svo: „Þrátt fyrir ákvæði 1. mgr. 1.
gr. er viðskiptaráðherra heimilt að
ákveða með reglugerð að innflutn-
ingur á burstum og öðrum hliðstæð-
um vörum sem framleiddar eru á
vinnustofum blindra hér á landi sé
háður takmörkunum og að undan-
þágur frá þeim séu háðar leyfi.“
Þegar Jón Sigurðsson þáverandi
viðskiptaráðherra mælti fyrir lögun-
um 10. september 1992 sagði hann
m.a.: „Efnisatriði frumvarpsins eru
nánast þau sömu og innflutningsá-
kvæðanna með lögum nr. 63/1979
um skipan gjaldeyris- og viðskipta-
mála. I frumvarpinu kemur fram sú
meginregla að innflutningur á vöru
og þjónustu til landsins skuli vera
óheftur. Innflutningsfrelsið hefur
reynst okkur vel og trúi ég því ekki
að nokkur vilji hverfa frá því. Lagt
er til að einungis verði unnt að víkja
frá meginreglunni um innflutnings-
frelsi með stoð í lögum eða milliríkja-
samningum sem Island er aðili að.“
Síðar setti viðskiptaráðuneytið
reglugerð setji felldi úr gildi auglýs-
ingu nr. 313/1990. Sú auglýsing
hafði að geyma lista yfir ýmsar land-
búnaðarvörur sem leyfi þurfti fýrir
til innflutnings og falla skinka og
smjörlíki m.a. þar undir þótt reyndar
hafi verið deilt um hvort hið síðar-
nefnda teljist til landbúnaðarvöru.
Um auglýsinguna segir í greinargerð
með nýju innflutningslögunum:
„Listi yfir þær vörur, sem háðar eru
innflutningsleyfi, hefur styst smátt
og smátt. Landbúnaðarvörur hafa
löngum verið meginuppistaða hans.
Á síðari árum hafa einnig verið á
listanum ýmsar olíuvörur, bensín og
ýmiss konar burstar. Hinn 1. janúar
1991 var bensín fellt út af listanum.
í október 1991 hurfu nokkrar teg-
undir bursta og pensla. Frá og með
1. janúar 1992 voru brennsluolíur,
gasolíur og jarðolíur felldar út af list-
anum. Eftir eru á listanum fjölmarg-
ar landbúnaðarvörur auk tvegga
vöruflokka af burstum."
Landbúnaðarráðuneytið gefur
tollstjóra fyrirmæli
Nú í vor reyndi á það hver staðari
væri eftir að nýju innflutningslögin
og reglugerð á grundvelli þeirra voru
sett. Stórmarkaðurinn Bónus reyridi
þá að flytja inn smjörlíki en tollstjóra-
embættin leyfðu það ekki fyrst í stað.
Samkvæmt heimildum Morgunblaðs-
ins hafði starfsmaður landbúnaðar-
ráðuneytisins fyrir hönd ráðherra
gefið fyrirmæli um að ekki mætti
leyfa innflutning smjörlíkis. í sumar,
nánar tiltekið 23. júní, sendi fjár-
málaráðuneytið ríkistollstjóra bréf-
þar sem minnt er á að tollamál heyri
undir ráðuneytið. Þar segir m.a.:
„Vísað er til bréfs yðar, dagsett 16.
júní 1993, þar sem óskað er leiðsagn-
ar í máli sem sprottið er af ágrein-
ingi landbúnaðarráðuneytisins og
viðskiptaráðuneytisins um heimild til
innflutnings á smjörlíki.
í tilefni af því hvernig mál þetta
er tilkomið vill ráðuneytið vekja at-
hygli á skiptingu starfa milli ráðu-
neyta samkvæmt auglýsingu nr.
69/1969 um Stjómarráð Islands.
Fjármálaráðherra fer með yfirstjórn
tollamála sbr. 5. gr. auglýsingarinnar
og 30. gr. laga nr. 55/1987. Við-
skiptaráðuneytið fer með öll mál er
varða verslun og viðskipti, önnur en
útflutningsverslun sbr. 15. gr. aug-
lýsingarinnar og landbúnaðarráðu-
neytið fer eðli máls samkvæmt með
landbúnaðarmál, sbr. 9. gr. í ljósi
ofangreindrar verkaskiptingar telur
ráðuneytið óeðlilegt að einstök ráðu-
neyti, önnur en fjármálaráðuneytið,
gefí embætti ríkistollstjóra eða ein-
stökum tollstjóraembættum bein
starfsfyrirmæli. Vilji eitthvert ráðu-
neyti koma á framfæri við tollayfir-
völd starfsfyrirmælum, túlkun á
lagaákvæðum eða öðrum upplýsing-
um er rétt að það ráðuneyti snúi sér
til fjármálaráðuneytisins sem eftir
atvikum beinir fyrirmæium til ann-
arra tollyfirvalda."
í þessu bréfi kemur fram það við-
horf ráðuneytisins að áðurnefnd gug-
lýsing 313/1990 væri fallin úr gildi:
„í 1. gr. laga nr. 88/1992, um inn-
flutning, sem tóku gildi 26. nóvem-
ber á síðasta ári, segir að innflutning-
ur á vöru og þjónustu til landsins
skuli vera óheftur nema annað sé
sérstaklega tekið fram í lögum eða
milliríkjasamningum sem Island sé
aðili að. Þetta ákvæði er áréttað í
1. gr. reglugerðar nr. 415/1992 um
sama efni. Með lögum þessum og
reglugerð voru felld úr gildi eldri lög
og reglugerð um innflutning, lög nr.
63/1979 og reglugerð nr. 313/1990.
í þessum réttarheimildum var að
finna ákvæði sem bönnuðu innflutn-
ing á ýmsum vörum, þar á meðal
smjörlíki, en þau ákvæði eru nú fall-
in úr gildi.“
Er hægt að byggja á
búvörulögunum?
Sú spurning vaknar hvort fyrir
hendi séu einhverjar aðrar lagareglur
er áskilja leyfi fyrir innflutningi soð-
innar skinku. Lagareglur sem lúta
sérstaklega að innflutningi landbún-
aðarvöru má greina í tvennt, sbr. það
sem segir í áliti Tryggva Gunnars-
sonar hrl. til landbúnaðarráðherra
14. janúar 1990. Annars vegar er
um að ræða almenn ákvæði um af-
skipti stjómvalda af slíkum innflutn-
ingi og skilyrði fyrir honum. Hins
vegar er um að ræða lagaákvæði,
þar sem settar em reglur um inn-
flutning tiltekinna vömtegunda, og
er þá ýmist að innflutningur er alfar-
ið bannaður, háður leyfi eða að
stjómvöld geta takmarkað innflutn-
ing viðkomandi vöm.
Það almenna ákvæði sem hér
skiptir máli er 1. og 2. mgr. 55. gr.
búvörulaga nr. 46/1985 [áður 41.
gr-]-.
„Áður en ákvarðanir eru teknar
um inn- og útflutning landbúnaðar-
vara skulu aðilar, sem með þau mál
fara, leita álits og tillagna Fram-
leiðsluráðs landbúnaðarins.
Innflutningur landbúnaðarvara
skal því aðeins leyfður að Fram-
leiðsluráð staðfesti að innlend fram-
leiðslá fullnægi ekki neysluþörfinni."
Ef þessi lagagrein er lesin ein og
sér þá virðist sem ekki sé hægt að
flytja inn landbúnaðarvöru án sam-
þykkis Framleiðsluráðs landbúnaðar-
ins. Virðist Halldór Blöndal landbún-
aðarráðherra byggja sína afstöðu á
þessu ákvæði. En ríkislögmaður og
fleirí telja að skýra beri greinina
þannig að ekki sé um að ræða sjálf-
stæða heimild til að banna innflutn-
ing landbúnaðarvöru. Reyndar virð-
ist þetta vera ráðandi lögskýring
annars staðar en í landbúnaðarráðu-
neytinú og e.t.v. forsætisráðuneyti.
Þannig segir Gunnlaugur Claessen
ríkislögmaður í áliti til forsætisráð-
herra dagsettu 27. apríl 1989: „Þessi
lagagrein felur ekki í sér sjálfstætt
bann við innflutningi landbúnaðar-
vara. Hún hefur hins vegar sitt sjálf-
stæða gildi við hliðina á öðmm laga-
ákvæðum, sem banna eða gera inn-
flutning landbúnaðarvara háðan
leyfum. Þetta kemur skýrt fram í
athugasemdum með fmmvarpi til
nefndra laga.“ í athugasemdum við
41. gr. [nú 55. gr.] segir m.a.:
„Ákvæðum þessarar greinar er ekki
ætlað að fjölga eða fækka þeim vöru-
tegundum, sem bannað er að flytja
til landsins án sérstaks leyfis, heldur
tekur regla 2. mgr. 41. gr. aðeins
til þeirra landbúnaðarvara, sem skv.
öðmm lögum, þ.e. oftast vegna heil-
brigðisástæðna, er bannað að flytja
til landsins án leyfis. Þessi regla
kemur til viðbótar slíkum ákvæðum.
Það ræðst því af skýringu á þeim
lagaákvæðum, hvað af búvömm skv.
þessu frv. falla undir hugtakið land-
búnaðarvara í greininni." Tilefni álits
ríkislögmanns sem hér er vitnað í
var að Hagkaup höfðu óskað eftir
að fá að flytja inn smjörlíki erlendis
frá.
í öðmm lögum er ekki að finna
heimild til að banna skinkuinnflutn-
ing. Samkvæmt 56. gr. búvömlaga
þarf leyfi til innflutnings kartaflna,
nýs grænmetis, sveppa og blóma.
Skv. lögum um innflutningsbann á
niðursoðinni mjólk og þurrmjólk nr.
88/1949 þarf leyfi til innflutnings
soðinnar mjólkur og þurrmjólkur.
Samkvæmt lögum um varnir gegn
því að. gin- og klaufaveiki og aðrir
alidýrasjúkdómar berist til landsins
nr. 11/1928 er bannað að flytja til
landsins lifandi dýr og fugla án leyfís.
Loðin yfirlýsing á þingi •«
Eins og kunnugt er deildu ráðherr-
ar í ríkisstjóm um þetta mál og í
fyrradag skar forsætisráðherra úr á
gmndvelli 2. mgr. 8. gr. stjórnarráð-
slaganna, nr. 73/1969, og sagði bréf-
lega að forræði á innflutningi á bú-
vömm væri að óbreyttum lögum
áfram hjá landbúnaðarráðherra eins
og fram hefði komið í yfirlýsingu
sinni í vor á Alþingi. Um þennan
úrskurð forsætisráðherra er það að
segja að yflrlýsingin sem hlýtur að
vera vísað til féll í þinglok í vor; ~
þann 8. maí, og hljóðar svona sam-
kvæmt Alþingistíðindum: „Hæstv.
forseti. Ef þetta mál verður ekki
afgreitt endanlega á þinginu, sem
ég skal ekkert um segja, þá er það
ljóst í mínum huga að forræðið í
þessum efnum hefur ekki breyst frá
því sem það hefur verið...“ Þessi yfir-
lýsing var auðvitað gefin undir mikl-
um þrýstingi og að óútkljáðu deilu-
máli innan ríkisstjómarinnar og er
mun loðnari en úrskurðurinn frá því
í fyrradag.
Bráðabirgðalög?
Ekki er síður vert að setja spurn-
ingarmerki við það hvort rétt hafí
verið að fella úrskurð í þessu málí '
um það undir hvaða ráðuneyti mál
heyrði. 2. mgr. 8. gr. stjómarráðslag-
anna sem byggt var á hljóðar svo:
„Nú þykir vafi á leika, undir hvert
ráðuneyti málefni heyri, og sker for-
sætisráðherra þá úr.“ Spumingin er:
Hvar eru hin lögfræðilegu rök fyrir
því að vafl leiki á því undir hvaða
ráðuneyti málið heyri og getur slíkur
úrskurður heimilað landbúnaðarráð-
herra að stöðva innflutning vöm ef
engar lagaheimildir em fyrir hendi?
Eða eins og ónefndur starfsmaður
við tollstjóraembætti sagði í samtali
við Morgunblaðið i gær er hann var
spurður hver væri lagaheimildin fyr-
ir að banna skinkuinnflutninginn:
„Það er nú einmitt kjarni málsins.,%—
Litlu munaði að tækist að sam-
þykkja breytingar á núverandi bú-
vömlögum á Alþingi í vor. Þær hefðu
þýtt að tekið væri fyrir þá smugu
sem e.t.v myndaðist síðastliðið haust.
E.t.v. hafa forráðamenn landbúnað-
armála gert sér vonir um að enginn
kæmi auga á þessa leið til að flytja
inn búvörur áður en tækist að koma
lagabreytingunum á í haust. En
Hagkaup lætur á þetta reyna og það
setur ríkisstjórnina í töluverðan
bobba. Sé skinkuinnflutningur heim-
ill án sérstaks leyfis þýðir það að,-^.
innflutningur landbúnaðarvöm er að®
meginstefnu til frjáls. Morgunblaðið
hefur heimildir fyrir því að útgáfa
bráðabirgðalaga þar sem breytingin
á innflutningsmálunum væri tekin
aftur til að setja fyrir lekann hafi
komið til umræðu milli ráðherra en
Alþýðuflokksráðherrar ekki verið til-
búnir að fara þá leið. --