Dagblaðið Vísir - DV - 05.07.1983, Blaðsíða 12

12
DV. ÞKIÐJUDAGUR 5. JULI1983.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIDLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aöstoöarritstjóri: HAUKUR HELGASON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON ogÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P.STEINSSON.
Ritstjórn: Síöumúla 12—14. Sími 8M11. Auglýsingar: Síöumúla 33. Sími 27022.
Afgreiösla, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI11. SÍMI 27022.
Sími ritstjórnar: 86611.
Setning, umbrot, mynda-og plötugerö: HILMIR HF., SÍÐUMÚLA 12. Prentun:
ÁRVAKUR HF., SKEIFUNNI 19.
Áskriftarverö á mánuöi 230 kr. Verö í lausasölu 20 kr.
Heigarblaö22kr.
Þynningí Madríd
Rangt væri af fulltrúum Vesturlanda á 35 ríkja
Evrópufriöarráðstefnunni í Madrid aö fallast á
óbreyttar málamiðlunartillögur hlutlausu ríkjanna um
mannréttindi. Þær eru bitlausar og þjóna óbeint hags-
munum Sovétríkjanna.
Heimsins bezti samningur um mannréttindi er í stofn-
skrá Sameinuðu þjóðanna. Orðalag hennar hefur ekki
verið endurbætt og verður ekki endurbætt. Það var ekki
endurbætt í Helsinki árið 1975 og verðu'r ekki endurbætt í
Madrid árið 1983.
Fulltrúar Vesturlanda ættu að gera meira af því að
nudda fulltrúum Sovétríkjanna upp úr stöðugum, ósvífn-
um, augljósum og upp á síðkastið vaxandi brotum ráða-
manna þeirra á mennréttindaákvæðum stofnskrár Sam-
einuðu þjóðanna.
Slíkt væri meira virði en að taka þátt í undirritun
samninga, sem kenndir eru við Helsinki, Belgrad,
Madrid og Ottawa og fjalla um þynntar útgáfur af stofn-
skrá Sameinuðu þjóðanna — í von um, að við þynntari út-
gáfurverðistaðið.
Reynslan af undirritun Brésnéfs í Helsinki árið 1975 er
afar slæm. Eftir hana fóru ráðamenn Sovétríkjanna að
auka mannréttindabrot sín, þvert ofan í skýr ákvæði sam-
komulagsins. Þeir tóku aldrei hið minnsta mark á þeim.
I ljósi reynslunnar tókst á framhaldsfundinum í Bel-
grad árið 1978 að koma fram sérstökum ákvæðum um, að
ekki skyldu ofsóttír þeir hópar, sem fylgjast með, að
mannréttindaákvæði Helsinki-samkomulagsins séu ekki
brotin.
Eftir að hafa undirritað þetta viðbótarsamkomulag
sneru ráðamenn Sovétríkjanna sér einmitt að því að of-
sækja og uppræta hópa, sem höfðu það eitt að markmiði
að mæla með því, að staðið væri við Helsinki.
Þannig sýnir reynslan, að ráðamenn Sovétríkjanna
láta sig ekki muna um að brjóta sérstaklega það, sem
þeir undirrita, jafnvel fremur en það, sem þeir undirrita
ekki. Svo krumpuð er skoðun þeirra á lífinu og heiminum.
Tillögur Svíþjóðar, Sviss og sjö annarra hlutlausra
ríkja á yfirstandandi fundi í Madrid eru að flestu leyti
þynnri en samkomulagið í Helsinki, sem aftur á móti var
mun þynnra en ákvæði stofnskrár Sameinuðu þjóðanna.
Brott eru fallin ákvæðin um rétt fólks til að fara í
verkfall, um bann við ofsóknum gegn eftirlitshópum
Helsinki-samkomulags og um bann við gerræðislegri
brottvísun fréttamanna, svo að nefnd séu nokkur dæmi.
Sovétríkin hafa fallizt á þessar tillögur, enda fela þær í
sér, að á Evrópufriðarráðstefnu eftir Evrópufriðarráð-
stefnu þynnast sífellt samningamir um mannréttindi í
álfunni. Smám saman fá ráðamenn Sovétríkjanna sitt
fram.
1 stað þess að benda stíft á stofnskrá Sameinuðu þjóð-
anna eru fulltrúar Vesturlanda smám saman að láta
friðarvilja sinn ýta sér út í að samþykkja óbeint með
undirskriftum svívirðileg svik ráðamanna Sovétríkjanna
viðmannréttindi.
Ef fulltrúar Vesturlanda fallast á hinar aumlegu frið-
artillögur hlutlausu ríkjanna, kalla þeir þar á ofan yfir
sig og okkur enn eina marklausa Evrópufriðarráðstefnu,
í Ottawa, þar sem sérstaklega verður fjallað um mann-
réttindi.
1 sérhvert skiptiö ganga ólánsríkin hlutlausu á milli og
ráða úrslitum um orðalag, sem verður sífellt þynnra og
fjarlægara stofnskrá Sameinuðu þjóðanna. Þannig vinn-
ur rangsnúinn friðarvilji hægt og örugglega gegn mann-
réttindum í heiminum. Jónas Kristjánsson
Eftir svo aö segja látlausan
dumbung og vatnsveöur alla vikuna
rofaði ofurlítið til á iaugardag, og
sólin byrjaði að skina. Svona rétt til
þess að fá þessa trúgjömu þjóð til
þess að fara aö smyrja brauð og taka
fram tjöidin og svefnpokana, því það
er svotil eini munaður okkar að geta
farið úr borginni, eða þorpinu um
helgar til fundar við landiö, við
f uglasöng og fegurð himinsins.
Nú er kominn júlí, og liönar eru
rúmar ellefu vikur af bókfærðu
sumri, en samt verður það að segjast
eins og er, að litið hefur farið fyrir
þeim veðurf arslega unaöi, er við telj-
um okkur eiga heimtingu á aö
sumarlagi, ef það er frátalið, að yfir-
leitt tekst almættinu að koma sér upp
nokkurri kvöldfegurð við Faxaflóa,
sumarnótt með stillum, ungum fugli
og dularfullu sólsetri. Og þaö minnir
okkur á þaö, Sunnlendinga, aö eftir
aðeins hálfan mánuð kemur myrkrið
aftur, eftir hinar björtu nætur sum-
arsins. En náttmyrkrið er yfirleitt
fyrsta táknið um aö brátt sé vort
kalda sumar á enda. Já, nær alla vik-
una haföi hann veriö með dapurlegt
regn. Það rigndi á grasið, á svart
malbikið, á ráöþrota ferðamenn og
menn sem koma í lax. Og þótt komið
sé fram í júií, eru bændur ekki
byrjaöir að slá tún, aö minnsta kosti
ekki á suðurláglendinu, þvi þrátt
fyrir regnið sprettur grasið lítið
vegna kuldans.
Þjáningin er því ekki aðeins búnd-
in við feröaiðnaöhm, sumarhótel og
útilegur, heldur einnig við land-
búnaðinn, sem ekki var þó burðugur
fyrir, ef frá er talin sú hamingja,
sem sett er á fernur norður á Húsa-
vík og vestur á Isafirði.
Um helgina voru mörg mál á dag-
skrá. Menn ræddu um bókmennta-
verðlaun forseta Islands, um hertar
reglur um ávisanaviöskipti, um
tollalækkanir og um sölu ríkisfyrir-'
tækja og sínum augum lítur hver á
silfriö. Einkum finnst mönnum þaö
þó vera með draugalegra móti, ef
kommúnistar eiga einir í framtíöinni
aö skrifa utaná peningasendingar i
nafni Jóns Sigurðssonar. En ef haldiö
verður stíft viö þá skipuiagsskrá,
sem birt hefur verið fyrir bók-
menntaverðlaunin, þá minnir hún
um of á Stalinverðlaun ríkisútvarps-
ins og fleira í þeim dúr til þess menn
telji að nýjum markmiöum verði
náð. Hugmyndin sem slik er þó góð
— og þörf, og forseti Islands á þakkir
skilið fyrir þaö að reyna að efna til
mikilla verðlauna fyrir ritstörf i ann-
ars vondu árferði til sjós og lands.
Vonandi tekst þinginu því vei, þegar
þar aö dregur, að ganga frá málum.
Það er freistandi að gera umræðu-
efnum helgarinnar nokkur skii, tii að
mynda baráttu stjórnvalda og banka
til þess aö hindra fólk i að gefa út
innistæðulausar ávisanir. Verður nú
tekiö upp strangt aöhald gegn þeim
sem eyöa peningum með þessum
hætti án þess að afla þeirra fyrst. En
nóg um það.
Nú er liðin rúm vika síðan eitt best
búna fiskiskip Islendinga, Gunnjón
GK 506, brann og í eldsvoðanum fór-
ust þrír ungir sjómenn.
Þegar þetta er ritað, hafa niður-
stöður úr sjóprófum ekki veriö birt-
ar, en hinsvegar hefur eitt og annaö
komið fram í réttarhöldunum, er
hlýtur aö vekja skelfingu manna.
Svo virðist sem ný íslensk fiskiskip
— og þau gömlu líka séu ef til vill
háskalegar eldgildrur.
Greint hefur verið frá því í blöðun-
um, að við sjóprófin í Keflavík hafi
það komið fram, aö eldurinn hafi
kviknaö út frá rafmagni og svo virð-
ist sem hann hafi „magnast innan
þilja áður en hann braust út. Svo
virðist sem hann hafi brotist út á
fleiri en einum stað í einu og svo
Kjallarinn
lónas Guðmundsson j
snögglega gaus hann upp, að
allsendis ómögulegt reyndist aö
komast niður í íbúðir skipsins,
augnabliki eftir aö eldsins varð
vart”. Og svo hratt magnaðist eldur
og reykur, þótt upp kæmi undir þilj-
um, aö með naumindum tókst að ná
til senditækja á stjórnpalli til þess
aðsendaút neyðarkall.
Við sjópróf viröist athyglin eink-
um beinast að því að finna eldsupp-
tökin. En það er fleira, sem vekur
spumingar, vegna eldsins í Gunnjóni
GK 506. Það er athyglisvert, að þrátt
fýrir öflugt slökkvistarf skipverja á
togaranum Bjama Olafssyni og af
varðskipinu Þór, þá heldur samt
áfram að loga i skipinu í rúman sól-
arhring. Og maður spyr. Hvað var að
brenna allan þennan tima?
Hálfur annar áratugur er nú síðan
undirritaður var á nýju skipi,
dönsku, er smiðaö var i Noregi. Þar
var allt, að því virðist, er notað var í
einangrun og innréttingar, úr eld-
traustum efnum. Meira að segja
spónaplötur voru ekki „eldleiðandi”,
eins og það var nefnt, og heldur ekki
málning, þar sem hún var notuð. Og
einnig er mér það minnisstætt nú, að
þegar risaskip eitt var tekið í notkun
fyrir um það bil 30 árum, að þar var
ekkert um borð, sem gat brunnið,
nema brauðbrettið hjá búrmannin-
um.
Þessi tvö dæmi em nefnd af því
þau tengjast þeirri viðleitni manna
að smíða eldtraust skip, vegna þess
að hvergi er eldsvoði hræðilegri en
um borð í skipi á opnu hafi. „
Þaö er alls ekki sársaukalaust aö
þurfa aö segja það á prenti, eftir það
sem á undan er gengiö, aö manni er'
nær að halda, að lítið tiliit sé tekið til
eldvama þegar fiskiskip eru smíöuð
hér. Það hefur komið fram að skipa-
smiðastöðin fór að lögum og settum
reglum og einnig aö eldvarnaeftirlit
ríkisins hefur veriö beðið að reyna að
skýra eldsupptökin sjálf. Það er að
vísu góðra gjalda vert. En á hinn
bóginn virðist ekkert hafa veriö gjört
til þess að rannsaka hvað þar var,
sem þarna var aö brenna i íbúðum og
vistarverum skipverja í rúman sól-
arhring, þrátt fyrir öflugt slökkvi-
starf.
Eg hefi þaö eftir sannorðum
mönnum, sem vel þekkja til, að
ekkert hafi verið til sparað til þess að
Gunnjón GK 506 yrði sem hentugast
og best búið fiskiskip, og eftir því var
tekið af mönnum, er skoöað höfðu
skipíð, hversu failega var frá öllu
gengið. Og þá spyr maður: Hvers
vegna brann þetta allt og hvers
vegna mætti sjómönnum „mold-
brúnn reykjarmökkur” úr brúnni,
þegar þeir höfðu brotist frá vinnu-
stað sínum á milliþilfari upp á
stjórnpall?
Sjómennsku fylgir ávallt áhætta,
og reynslan hefur sýnt, að sjóslys
verða eigi umflúin með öllu. Allt
síðan á þeim dögum, er þeir smíöuðu
Titanic (1912), sem átti ekki aö geta
sokkið, hafa menn verið að reyna að
smíöa örugg skip. Það fórst í sinni
fyrstu ferð, sem mörgum er kunn-
ugt.
Lengi vel fórust flestir íslenskir
sjómenn í lendingum, eöa þegar skip
strönduðu, ellegar þau fórust í stór-
viðrum. Með öflugu slysavarna-
starfi og betri siglingatækjum hefur
stórlega dregið úr manntjóni á sjó
hjá lslendingum. Það eru gleðileg
tíðindi, en það eru á hinn bóginn vá-
leg tíðindi, aö flest skipa okkar, sem
farast, þau brenna. Verða eldi að
bráð.
Viö þessu verður nú aö bregðast af
kaldri skynsemi, og þaö áður en
fleiri fara með sama hætti. Til eru
einangrunarefni, sem ekki brenna,
þiljur, er ekki flytja eld. Efni sem
ekki gefa frá sér eitraðar gufur við
hita. Og þar aö auki sjálfvirk
slökkvikerfi og eldvarnarkerfi.
Eftir þessa hörmulegu reynslu af
eldinum í Gunnjóni GK 506 verður
ekki annað séö en fara verði fram
úttekt á skipum okkar til þess að
ganga úr skugga um hvort þau bera í
sér voða milli veggja eða ekki, ef
eldur kemur upp.
Einnig þarf greinilega aö endur-
skoða smíðareglur, allar.
Jónas Guðmundsson rithöfundur.