Morgunblaðið - 23.04.1983, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 23. APRÍL 1983 1 5
— Orkuverðið var eðlilegt
hvernig sem á það var litið þegar
um það var samið. Ég held að allir
viðurkenni þá staðreynd nú orðið,
nú síðast tóku þingmenn Alþýðu-
bandalagsins sterklega undir
þetta sjónarmið í fylgiskjali með
frumvarpi sínu um einhliða leið-
réttingu orkuverðs til ÍSAL.
í upphafi samtals okkar sagðir þú,
að orkuiðnaðurinn ætti að skapa
festu í efnahag landsins. Var hann
þá eingöngu hugsaður til að vega
upp á móti sveiflum í aflabrögðum
og fiskverði?
Það var eitt af aðalmarkmið-
unum í hugum margra í þá daga.
Hugmyndin um þverrandi auð-
lindir hafði ekki unnið sér al-
mennt fylgi og var mönnum það
ekki eins ljóst og nú, hvað fiski-
miðin kringum landið eru tak-
mörkuð auðlind, enda sjá nú allir,
hve tímabært það var orðið að
hefja uppbyggingu orkuiðnaðar.
Nú er orkuverðið tengt álverði og
áliðnaðurinn var í mikilli lægð á síð-
asta ári á sama tíma og fiskveiðar
okkar drógust saman. Ekki virðist
manni þetta benda til þess, að áliðn-
aðurinn jafni afkomuna?
— Athugaðu, að tekjur af
orkusölu eru aðeins um fjórðung-
ur hreinna gjaldeyristekna af ál-
verinu. Helmingurinn eru vinnu-
laun og það sem eftir er, er vegna
aðkeyptrar þjónustu og skatta.
Þessar gjaldeyristekjur drógust
aðeins saman um 4% milli áranna
1981 og 1982 þannig, að við, e.t.v.
einir allra sem eiga eitthvað undir
áliðnaðinum, fundum nær ekkert
fyrir þessum samdrætti. Þetta má
þakka kauptryggingarákvæðinu í
orkusamningunum sem hefur
þannig sýnt sig að vera okkur ís-
lendingum ákaflega verðmætt og
e.t.v. það ákvæðið sem mest hefur
ráðið því, hve hagstæðir þessir
samningar hafa reynst okkur.
Sömdu menn af sér 1975?
— Nei! Menn tala um þetta eins
og við hefðum getað fengið fram
fulla verðtryggingu orkuverðs
1975, án þess að nokkuð kæmi á
móti. Þetta er fáránlegt. Með und-
irritun samninganna 1975 fengust
meiri og öruggari tekjur, enn-
fremur samþykktu aðilar í reynd,
að breyttar forsendar væru
ástæða til endurskoðunar sam-
ningsins og sú trygging, sem í því
fólst, er meginatriði.
Hvaða þátt á hið lága orkuverð til
ÍSAL í þeim öru hækkunum orku-
verðs, sem við höfum orðið að þola
upp á síðkastið?
— Á undanförnum árum hefur
það verið liður í viðnámsaðgerðum
stjórnvalda gegn verðbólgu, að
halda niðri orkuverði. Landsvirkj-
un er þar á sama báti og önnur
opinber þjónustufyrirtæki. Af
þessum sökum hefur orkuverð
undanfarin ár verið óeðlilega lágt
og hafa fyrirtækin þurft að taka
erlend lán til að standa undir
gjöldum. Er nú svo komið, að
skuldir Landsvirkjunar vegna
þessa eins eru taldar vera um 100
milljónir dollara og verður varla
gengið lengra í þessa átt. Þess í
stað verður fyrirtækið nú að
greiða þessar skuldir niður ásamt
vöxtum og verður þá á meðan að
hækka orkuverð umfram það
mark sem væri eðlilegt undir
venjulegum kringumstæðum. Auk
þess eru Sigalda og Hrauneyjafoss
tiltölulega dýrari en Búrfell og
Hrauneyjafoss er ekki fullnýttur
enn. Þetta auk verðbólgunnar á
mestan þátt í þessum verðhækk-
unura.
Ráðherra hefur sagt, að ódýrasti
virkjunarkostur okkar Islendinga sé
að loka álverinu. Er þetta rétt?
— Það má kannski segja, að
það sé ódýrt fyrir Landsvirkjun,
því þá mætti hætta að virkja, að
minnsta kosti út þennan áratug.
Um leið mundu hundruð manna
missa atvinnu í byggingariðnaði,
auk allra þeirra sem hafa atvinnu
af starfsemi álversins. Mundu, að
orkusalan gefur ekki nema fjórð-
unginn af heildargjaldeyristekjum
vegna álversins og ég er hræddur
um, að það yrði dýrt fyrir þjóðina
að skapa öllu þessu fólki ný at-
vinnutækifæri.
Nú hefur Alusuisse ekki verið
auðvelt í samningum. Hvað á að
gera?
— Ég tel ekki fullreynt enn, að
samningar takist ekki, málið er
ekki einu sinni komið á það stig,
að ráðherra hafi séð ástæðu til að
Landsvirkjun tæki þátt í viðræð-
unum. Hún á þó lögum sam-
kvæmt, að gera þessa samninga og
. ég er ekki viss um að hægt sé að
líta svo á, að allar samningsleiðir
hafi verið reyndar meðan svona er
í pottinn búið. Við verðum að vera
vissir um það, að ef slitnar upp úr
viðræðum, þá verði okkur sjálfum
ekki um kennt og sanngirni ber að
viðhafa.
Sanngirni, merkir það ad hinn er-
lendi aðili verður að fá að græða á
okkar kostnað?
— Nei! Festa og sanngirni í
viðskiptum eru ekki andstæður og
fara vel saman.
Getum við ekki notað alla okkar
orku sjálfir?
— Það efast ég um. Þetta er
spurning um fjármögnun og
áhættu. Það væri t.d. erfitt fyrir
okkur, að bera einir tveggja ára
tap af álveri í fullri stærð, þegar
illa gengur í þeirri grein.
Álverið í Straumsvík, nær það
fullri stærð eins og þú nefnir það?
— Það er neðan við meðallag.
Stækkun álversins yrði hins vegar
mjög hagkvæm og það skyldu
menn hafa í huga, að slíkt fyrir-
tæki gæti greitt mun meira fyrir
orkuna en það sem við höfum
núna.
Höfum við nóg fjármagn til að
byggja allt sjálfir, bæði orkuver og
iðjuver?
— Það tekur mun lengri tíma
að byggja orkuiðnaðinn upp ef við
fjármögnum allt sjálfir. Sjávarút-
vegur og smáiðnaður verða þá að
standa lengur undir hagvextinum.
Geta þessar greinar það?
— Við kjósum menn á þing til
að dæma um það.
Að lokum: Hvað eigum við að gera
í álmálinu að þínum dómi?
— Fyrir stuttu var einn helsti
lögfræðilegur ráðgjafi ríkisstjórn-
arinnar í þessu máli, C.J. Lipton,
spurður sömu spurningar í út-
varpi. Hann svaraði: Farið var-
lega. Ég er sammála þessu. í
samningum ber að sýna festu,
sanngirni og varkárni.