Morgunblaðið - 23.04.1983, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 23. APRÍL 1983
Þórður Hall sýnir
Myndlist
Valtýr Pétursson
Einn þekktasti grafík-lista-
maður okkar, Þórður Hall, sýnir
nú í Norræna húsinu olíumál-
verk og teikningar. Ekki man ég
til að hafa séð olíumálverk frá
hendi Þórðar á sýningu áður, en
það getur verið, að mig misminni
og ef svo er, bið ég forláts. Á
þessari sýningu eru engar graf-
íkmyndir, og því er þarna um
nokkuð nýjan svip á Þórði að
ræða. Hann sýnir 40 olíumálverk
og 11 teikningar að sinni.
Þessi verk eru unnin í dálítið
óvenjulegum stíl. Þarna virðist
vera stefnt saman geometrískum
formum og landslagi, og hand-
bragðið er i nokkurskonar
punkta-stíl, ef svo mætti til orða
taka, en sjálfsagt er þessi háttur
runninn frá þeirri þjálfun, er
Þórður hefur fengið sem teikn-
ari, og skyldleikinn leynir sér
ekki. Teikningar Þórðar á þess-
ari sýningu finnst mér miklu
fremri listaverk en olíumyndirn-
ar. Hann hefur mikla og örugga
þjálfun í teikningu en virðist
eitthvað hikandi, er hann höndl-
ar olíumálverkið. Litirnir eru
einnig mjög ólíkir því, sem mað-
Ljósmyndir
Yves Pedron
ur á að venjast í grafíkverkum
Þórðar, svo að jaðrar við algera
andstæðu. Þórður sér fyrir-
myndir sínar á skemmtilega
frjálsan hátt, en það er eins og
vanti, að hann fylgi eftir þeirri
ströngu myndbyggingu, sem
skýtur upp kolli hér og þar.
Þarna eru sjálfsagt nokkur áhrif
frá grafík, en samt verða þessi
verk ekki eins sannfærandi í olíu
hjá Þórði og þegar hann vinnur í
litaðri grafík.
Þetta mun vera þriðja einka-
Nýlistasafnið
Það virðist einhver breyting á
rekstri Nýlistasafnsins við
Vatnsstíg, en ekki þori ég að
fullyrða neitt um í hverju þessi
breyting er fólgin. En það fer
ekki framhjá neinum, að hver
sýningin hefur verið þar að und-
anförnu og lítið borið á sjálfum
safngripum stofnunarinnar.
Fyrir nokkrum dögum var þar
sérlega skemmtileg sýning, sem
ég hafði mikla ánægju af, og ég
er viss um, að ekki var ég einn
um þá skoðun. Nú stendur þar
yfir sýning á verkum Kristins
Guðbrands Harðarsonar.
Flestir þeir, sem viðriðnir eru
starfsemi þessa safns, virðast
Þjóðverjar og Rússar, og ekki
má gleyma sjálfum Munch, en
hann var Norðmaður eins og all-
ir vita. En þarna er nú samt
mikill munur á. Tíminn hefur
liðið, og maðurinn hefur orðið
frjálsari og frjálsari. Tækni hef-
ur orðið aukaatriði, og í mörgum
tilfellum bókstaflegt tabú, og
annað í samræmi við það.
Sýning Kristins Guðbrands er
auðvitað í þessum anda, og hann
er barn síns tíma. Hann er ekki
persónulegri en margir aðrir af
samtíðarmönnum sínum og fell-
ur vel inn í þá tísku, sem hæst
ber hjá ungu fólki þessa stund-
ina. Þessi verk smella svo sann-
flokkast undir framúrstefnu-
listamenn og hefur oft verið
gaman að sjá, hvað þessu fólki
hefur dottið í hug að kalla
myndlist. Ekki hef ég ætíð verið
sammála þessum hóp, en komið
hefur það fyrir. Nú er það svo-
kallað nýja málverk, sem hug-
Ijúfast er hjá þessu fólki og sem
sérlega virðist í tísku erlendis.
Eins og oft hefur verið bent á,
eru tískusveiflur í myndlist allt-
af á ferð og flugi, og stundum
staldra þær við í nokkra mánuði
og jafnvel ár, en í annan tíma
virðast þær snöggar sem elding,
og sumar þeirra skilja eftir sig
varanleg áhrif, aðrar ekki. Þetta
nýja málverk, sem nú er svo
vinsælt hjá ungu listafólki, á
rætur sínar að rekja til lista-
manna, er unnu í Evrópu
snemma á öldinni og flokkast
undir nafngiftina expressionist-
ar. Voru þeir margir hverjir
færandi inn í heildina, að raun-
verulega er fátt um þau að segja,
eða ef til ekkert. Þessi verk eru
hengd í orðsins fyllstu merkingu
frá gólfi til lofts, og heild sýn-
ingarinnar verkar heldur óróleg.
Má vera, að ég hafi misskilið og
að með slíkri niðurröðun hafi átt
að skapa áhrifamikinn kraft eða
gæti það verið gamansemi, sem
þarna er á ferð?
Það virðist, eftir þeim tveim
sýningum sem ég hef nefnt í
þessu skrifi, að mikill munur sé
á aðstandendum Nýlistasafns-
ins. En ég get ekki að því gert, að
mér finnst eins og hugmynda-
fræði sú, er þarna var innan
veggja áður, sé komin úr tísku og
horfin að mestu. Og er það leitt,
ef ég hef rétt fyrir mér. Hvað um
það, allt verður að taka sinn
tíma, og allt hefur upphaf og
endi.
sýning Þórðar Hall, en hann hef-
ur tekið þátt í mörgum samsýn-
ingum hér og þar, en þetta mun
hans fyrsta einkasýning hér í
borg. Þórður hefur vakið athygli
með grafískum verkum sínum og
vonandi á hann eftir að ná sama
árangri með oliumálverkinu.
Hann er framsækinn ungur
listamaður, sem hefur tækni og
kunnáttu til að gera ýmsa hluti,
því verða við hann vonir bundn-
ar, og það má vel spá vel fyrir
þessum unga myndlistamanni.
Þessi sýning kom mér nokkuð á
óvart og þá fyrst og fremst fyrir,
hvað mikla áherslu Þóður leggur
á olíumálverkið. Þessi sýning
ætti einnig að færa manni heim
þann sannleik, að mikill er mun-
ur á málverki, gerðu í olúlitum,
og grafík. En það er minni mun-
ur á teikningu og grafík, eins og
einnig má sjá á þessari sýningu.
Eins og ég hef þegar sagt, finnst
mér teikningarnar bera af á
þessari sýningu, og eru þær að
mínum dómi alveg ágæt mynd-
list. Þórður hefur afar viðkvæmt
handbragð á þessu sviði og nær
fjörmiklu spili í svart og hvítt,
sem hann síðan tengir með
gráum tónum. Línan er einnig
ákveðin og rökrétt, í fáum orðum
sagt, ágætur árangur.
Eg óska Þórði til hamingju
með þessa sýningu og vonast til
að fleiri en ég hafi skemmtun af
að sjá þessi verk. Þetta er öðru-
vísi en margt annað, sem sýnt er
um þessar mundir.
Nýlega er lokið ljósmyndasýn-
ingu Zola á Kjarvalsstöðum og
getum við með sanni sagt, að þar
hafi verið fyrri tíma Fransmað-
ur á ferð. Nú er aftur á móti
nútíma samlandi Zola með sýn-
ingu á nokkuð sérstæðum ljós-
myndum á austurgangi Kjar-
valsstaða. Sýningarnar tvær eru
nokkuð miklar andstæður, og er
skemmtilegt að gera svolítinn
samanburð í huga sér á þessum
ólíku ljósmyndum. Zola var afar
bundinn daglegu lífi fjölskyldu
sinnar og sýning hans var
raunverulega meira og minna
fjölskyldufrásagnir, gerðar til
endurminningar um hans nán-
ustu, raunveruleikinn í allri
sinni nekt, ef svo mætti segja.
Pedron er hins vegar allur upp á
draumkennda tilveru og segir
sjálfur, að hann sé atvinnu- og
draumóramaður.
Sýning Pedron hefur titil, sem
er á ensku og hljóðar „Ennore-
Legend for a Blue Man“, og mun
þar skírskotað til fyrirsætu, sem
er uppistaðan í myndröð, sem
sýnd er á sýningunni. Þessi
myndröð er að mínu mati nokk-
uð uppstillt og því óeðlileg fyrir
þá, sem vanir eru náttúrulegri
framkomu og frelsi því, sem
finnanlegt er í umhverfi okkar,
sem lifum í nánu sambandi við
íslenska náttúru. Pedron er
borgarbúi og hann dreymir um
mannfólkið í þokukenndri til-
veru, þar sem allt verður að
móskulegri veröld, sem gefur til
kynna hið óræða. Hann er mikill
bragðarefur í tækni sinni og ger-
ir að gamni sínu með alls konar
sviðsetningum. Árangurinn
verður í samræmi við vinnu-
brögðin: Skáldleg tilfinning, sem
einna helst líkist ballett, en virð-
ist engu að síður nokkuð stein-
runnið. Ekki ólíkt því að vax-
mynd væri gerð af ballett. Þetta
verkaði yfirborðskennt á strjál-
býling eins og mig og heldur
fannst mér leikhúsbragur á
sjálfum fyrirmyndunum. Tákn-
rænar ljósmyndir eru að mínu
áliti alveg eins óskiljanlegar án
texta og málverk sömu gerðar.
Það má án efa finna listrænt
gildi í þessum ljósmyndum, en
mig snertu þær ekki.
Það lá frammi lesmál með
þessum myndum, og þar er sagt
eitthvað á þá leið, að menn skuli
ekki spyrja, það leiði aðeins til
sjálfsskoðunar. Það hefur ef til
vill farið þannig fyrir mér í
þetta sinn, því að sannast mála
fékk ég afar lítið út úr þessum
verkum, en þau eiga efalítið eftir
að snerta einhverjar ljóðrænar
tilfinningar í þeirri þjóð, er
þraukað hefur um aldur við
kvæði og lesmál á mörkum hins
óbyggilega heims. Það ku vera
komið sumar í Frakklandi en
enn snjóar hér hjá okkur, er
þetta að einhverju leyti tákn-
rænt fyrir þessa sýningu?
Missir marks
Þótt ég sé allur af vilja gerður,
á ég afar erfitt með að gera mér
grein fyrir þeim forsendum, er
liggja að baki sýningu þeirri,
sem Guðmundur Björgvinsson
hefur setta saman i austursal
Kjarvalsstaða. Ef taka á titil
sýningarinnar alvarlega, verður
vandinn enn meiri en ella.
„Rennt í gegnum listasöguna" er
hinn furðulegi titill, sem er í af-
ar litlu eða engu samhengi við
það, sem Guðmundur sýnir.
Manni gæti dottið í hug að
Guðmundur ætlaði að skjóta á
alla list frá upphafi og gera grín
að hinum öldnu meisturum. Ef
rétt er til getið, ætlar hann einn-
ig að ráðast á mannlegar tilfinn-
ingar í gegnum aldirnar, og ef
hann er þess umkominn, já, þá á
ég engin orð yfir þetta ofur-
menni. Það er sárt að sjá þannig
vegið að mörgu því besta, sem
gert hefur verið í málverkinu í
gegnum tíðina, en því miður
verður að leggja þann skilning í
þetta glens. Ef þessi sýning á að
vera alvarleg ádeila, kann ég
engar aðrar skýringar en þær, að
um ramman misskilning sé að
ræða. Guðmundur virðist hafa
tekið það frá hinu svokallaða
nýja málverki að hafa liti eins
hráa og mögulegt er. Hann gerir
afskræmdar eftirlíkingar af
■
grófustu gerð, gengur eins langt
og auðið er í því að lítilsvirða
meistarana hvern af öðrum. Hér
geigar skot hans algerlega. Sá,
sem verður fyrir barðinu á
skrípaleiknum, er enginn annar
en Guðmundur Björgvinsson
sjálfur. Hvað veldur slíkum
vinnubrögðum er mér framandi
og ég fæ engan botn í þessi
vinnubrögð.
Vonandi er hér um grín að
ræða frá hendi þessa unga
manns, þótt skopskynið sé þá
undarlegt. Auðvitað er Guð-
mundur frjáls að því að gera
það, er honum sýnist í málverki
sínu, en það skulum við hafa
hugfast, að frelsið er varasamur
hlutur og vandmeðferðið. Svo
hættulegt er það á stundum, að
það getur auðveldlega orðið
þeim, sem ekki gætir sín, að
fjörtjóni.
Ekki er það ætlun mín að gera
Guðmund Björgvinsson að písl-
arvotti með þessum línum, en
það verður ekki komist hjá því
að láta í ljós undrun og furðu
yfir þeim vinnubrögðum er hann
hefur hér við. Við lifum á tímum
umbrota og alls konar tilrauna í
myndlist og öðrum listgreinum,
en ég get hvorki tilfært þessa
sýningu Guðmundar undir eitt
né annað, svo algerlega missir
hún marks fyrir mínum hug-
skotssjónum. Og engar finn ég
forsendur fyrir því, að nokkur
stundi myndgerð sem þá, er nú
hangir í Kjarvalssal.