Morgunblaðið - 23.04.1983, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 23. APRÍL 1983
Orkan til almennings
heföi orðið mun dýrari
— ef Búrfellsvirkjun og álverið hefðu ekki verið byggð
Landsvirkjun og ÍSAL eiga í
margra huga sameiginlega sögu. Var
Landsvirkjun stofnuö til aö selja £1-
verinu orku?
— Nei! Þegar Landsvirkjun var
stofnuð árið 1965 voru sjávaraf-
urðir hartnær eina útflutnings-
vara okkar og hin sveiflukennda
afkoma útvegsins mikið áhyggju-
efni landsfeðra. Menn vildu því
renna fleiri máttarstoðum undir
efnahag þjóðarinnar og horfðu þá
mjög til hinnar miklu orku sem lá
óbeisluð í fallvötnum landsins. Á
þessari auðlind vildu menn byggja
nýjan iðnað, orkuiðnað, og hann
átti að skapa meiri festu í efnahag
landsins. Menn sáu, að til þess að
annast þetta mikla verkefni,
mundi þurfa sterkt og sjálfstætt
fyrirtæki og því var Landsvirkjun
stofnuð.
Var Landsvirkjun þá stofnuð til aö
koma á fót stóriðju?
— Frumkvæðið um stóriðjuna
var að sjálfsögðu í höndum rfkis-
stjórnar með aðstoð stóriðju-
nefndar. Landsvirkjun átti að afla
orkunnar og ætíð að hafa með
Viðtal við Eirík Briem
framkvæmdastjóra Landsvirkjunar
hæfilegum fyrirvara tiltæka næga
orku til að sinna þeim iðnaði sem
vænlegur þótti, auk hins almenna
markaðar. í þessu skyni þurfti að
ástunda mjög markvissa og fjár-
freka þekkingaröflun, sem skyldi
fjármagnast af raforkusölunni.
Því töldu menn, að fyrirtækið yrði
að vera bæði sjálfstætt og sterkt.
Orku til iðnaðar auk almennings-
þarfa, segir þú. Átti þá almenningur
að standa undir þeirri þekkingaröfl-
un?
— Nei! Einmitt ekki. Það var
gengið frá því eins tryggilega og
unnt var, m.a. í lögunum um
Landsvirkjun, að almenningur
þyrfti ekki að greiða meira fyrir
orkuna en ella. Þessi nýja
atvinnugrein átti að standa á eigin
fótum og ekki fá styrki neins stað-
ar frá.
Hefur það tekist?
— Já! Tvímælalaust og allar
þær athuganir sem við höfum
gert, benda til að svo sé. Það er
mergurinn málsins, að orkan til
almennings hefði orðið mun dýr-
ari, ef önnur leið hefði verið farin
en sú sem mörkuð var með bygg-
ingu Búrfellsvirkjunar og gerð ál-
samninganna.
Hver voru að þínu mati helstu
markmið með samningunum um ál-
verið?
— Meginmarkmiðin voru þrjú:
1. Hafin yrði beislun fallvatna
landsins í stórum stíl, og sú
auðlind, sem í þeim felst, nýtt
til aukinnar tekjuöflunar fyrir
þjóðina, og færð inn í landið
Eiríkur Briem hefur
verið framkvæmdastjóri
Landsvirkjunar frá upp-
hafi og lætur senn af því
starfi fyrir aldurs sakir.
Fáir ísíendingar þekkja
jafn vel til orkumála og
hann. Morgunblaöið
hefur átt viötal viö Eirík
Briem um ástand og
horfur í orkumálum og
fer það hér á eftir.
aukin þekking á ýmsum svið-
um.
2. Aflað yrði raforku með hag-
kvæmari hætti en annars væri
unnt fyrir almenningsrafveitur
landsmanna.
3. Komið yrði á fót iðnaði sem
gæfi verulegar tekjur af
raforkusölu, sköttum og ýmiss
konar þjónustu og sem auk þess
skapaði trausta atvinnu fyrir
fjölda manns, án þess að fé
þyrfti að leggja í slíkan rekstur.
Finnst þér, að þessum markmið-
um hafi verið náð hingað til Ld.
fyrsta markmiðinu?
— Já, það finnst mér. Það hefur
orðið gjörbylting í raforkumálum
þjóðarinnar á þeim tíma sem lið-
inn er frá því að hafist var handa
um byggingu Búrfellsvirkjunar
árið 1966. Raforkuframleiðslan
hefur fimmfaldast, risið hafa
þrjár stórvirkjanir ásamt há-
spennulínum til Suðvesturlands
og byggðalínuhringurinn er að
lokast. Fjöldi nýrra spennistöðva
hefur verið byggður og komin eru
tvö stór miðlunarlón á hálendinu.
Það að reisa þessi mannvirki er
orðin heil atvinnugrein sem gefur
verkafólki mikla tekjumöguleika
og tæknimenn eru farnir að flytja
út þekkingu sína á þessu sviði í
stað þess, að Búrfell var alfarið
hannað af erlendum mönnum.
Hefur stóriðjan borgað þetta allt?
— Þótt almenningur hafi ekki
greitt jafnmikið fyrir raforkuna
undanfarið og hefði þurft, hefði
smávirkjanaleiðin verið valin, þá
er þar samt um miklar fjárhæðir
að ræða. Orkusalan til stóriðju
gerði okkur kleift að ráðast í mun
stærri og hagkvæmari einingar og
þannig hafa fjármunir almenn-
ings nýst langtum betur en ella. í
þessu liggur meginmunurinn.
Áttu við, að almenningur hafi
borgað þetta að mestu úr eigin vasa?
— Ég á við, að með því að fara
stórvirkjanaleiðina, gátum við
fengið miklu meira fyrir okkar
eigin peninga en ella. Til að geta
farið þá leið, þurftum við aukið
fjármagn og fengum það með stór-
iðjunni.
Er almenningur eitthvað betur
settur með allar þessar stórvirkjan-
ir?
— Já. Vegna þessara stóru
virkjana og ekki síður vegna hinna
miklu háspennulína, býr almenn-
Eiríkur Briem
ingur við meira öryggi nú en verið
hefði, ef við hefðum farið smá-
virkjanaleiðina. Stóru háspennu-
línurnar frá Þjórsársvæðinu eru
nú mun öruggari í rekstri en aðrar
línur hérlendis og hvernig heldur
þú t.d. að okkur hefði tekist að
ráða fram úr vandanum, þegar
eldgos töfðu Kröfluvirkjun, ef við
hefðum þá enn verið með smá-
virkjanir eingöngu?
Við höfum þegar rætt um annað
markmiðiö sem þú nefndir, en hvað
með hið þriðja?
— Við álverið starfa milli 600
og 700 manns og hefur aldrei fallið
dagur úr. Auk þess kaupir ÍSAL
þjónustu hér innanlands sem
skapar mikla vinnu. Heildar-
greiðslur ÍSAL til íslendinga frá
upphafi nema þessum upphæðum
á verðlagi í apríl 1983:
Bridge
Arnór Ragnarsson
Bridgefélag
Akureyrar
Minningarmótið um Halldór
Helgason er hálfnað og hefur
sveit Stefáns Jónssonar enn for-
ystu með 142 stig.
Röð næstu sveita:
Hörður Steinbergsson 135
Örn Einarsson 134
Gylfi Pálsson 133
Stefán Vilhjálmsson 125
Páll Pálsson 121
Jón Stefánsson 120
Stefán Ragnarsson 117
Halldór Gestsson 112
Meðalskor 108
Sautján sveitir taka þátt í
keppninni. Þriðja og næstsíðasta
umferð verður spiluð í Félags-
borg nk. þriðjudagskvöld kl. 20.
Bridgefélag
Kópavogs
Síðastliðinn fimmtudag átti
að spila síðustu umferð í Board-
a-Match-keppninni en vegna
þess að spilarar mættu ekki til
leiks varð að fresta henni um
eina viku, í staðinn var spilaður
14 para tvímenningur.
Efstir urðu:
Guðbrandur Sigurbergsson
— Jón Hilmarsson 199
Garðar Þórðarson
— Ásgeir Stefánsson 189
Ármann J. Lárusson
— Ragnar Björnsson 172
Næsta fimmtudag eru spilarar
beðnir að mæta klukkan átta
stundvíslega.
Bridgefélag
Breiðholts
Sl. þriðjudag lauk barómeter-
tvímenningnum með sigri Guð-
jóns Jónssonar og Gunnars Guð-
mundssonar sem fengu 163 stig
yfir meðalskor.
Röð næstu para:
Kjartan Kristófersson
— Helgi Skúlason 145
Friðjón Þórhallsson
— Anton Gunnarsson 140
Kristinn Helgason
— Guðlaugur Karlsson 119
Jóel Sigurðsson
— Þorvaldur Valdimarsson 77
Stefán Jónsson
— Guðmundur Grétarsson 70
Næstu tvo þriðjudaga verður
spilaður eins kvölds tvímenning-
ur og verða veitt peningaverð-
laun fyrir efsta parið. Þriðjudag-
inn 10. maí verður firmakeppni
félagsins og verður spilað um
veglegan farandbikar.
Spilað er í Menningarmiðstöð-
inni Gerðubergi v/Austurberg
og hefst keppnin kl. 19.30.
Keppnisstjóri er Hermann
Lárusson.
Fyrir raforku 1680 Mkr.
Skattar 510 Mkr.
Vinnulaun 3100 Mkr.
Keypt þjónusta 1820 Mkr.
Innl. fjárfestingark. 1080 Mkr.
Samtals eru þetta 8200 Mkr. í
beinhörðum gjaldeyri, þar af 6500
milljónir fyrir annað en rafork-
una, sem verða að skoðast næstum
hreinar gjaldeyristekjur fyrir
þjóðina, þar sem hún hefur hvorki
þurft að reiða fram fé ná taka
áhættu.
Hvað viltu segja um alla þá gagn-
rýni sem komið hefur fram varðandi
álsamningana undanfarið?
— Gagnrýnin á álsamningana,
eða sá hluti hennar sem enn hefur
sést á opinberum vettvangi, virð-
ist fléttaður úr tveimur megin-
þáttum. I fyrsta lagi er það sem
flestir eru sammála um, að ÍSAL
greiðir nú of lágt orkuverð og í
öðru lagi er sagt, að álsamn-
ingarnir séu og hafi alltaf verið
slæmir samningar fyrir íslend-
inga. Málflutningur gagnrýnenda
einkennist mjög af því að tengja
þessa þætti saman og reyna á
þann hátt að nota rök fyrir hinum
fyrri, sem stuðing fyrir hinn síð-
ari.
Sé leitað að rökum samnings-
andstæðinga fyrir því að tengja
saman núverandi orkuverð og
heildarhagsmuni íslendinga, sést,
að meira ber á því sem ekki er
sagt fremur en því sem sagt er.
Sérstaklega er áberandi, að lítið
sem ekkert er fjallað um aðrar
tekjur fslendinga af þessum
samningum en tekjur af orkusöl-
unni.
Er þessi gagnrýni þá óréttmæt?
— Sá hluti hennar sem beinist
gegn núverandi orkuverði á vissu-
lega rétt á sér, þótt málflutningur
sé oft stórlega ýktur, sérstaklega
þegar rætt er um hugsanleg áhrif
hækkunar orkuverðs til stóriðju á
almenningsverðið. Líttu til dæmis
á þetta sem Þjóðviljinn sló upp á
forsíðu fyrir stuttu, að hægt yrði
að lækka heimilistaxtann í Búð-
ardal um 80 aura/kwst ef orku-
verð til ÍSAL væri þrefaldað. Á
móti þreföldun á verði til ÍSAL
gæti komið lækkun á heildsölu-
verði Landsvirkjunar um tæpa 26
aura/kwst. Hvernig þeir geta orð-
ið að 80 aurum í Búðardal, er tor-
skilið.
Það er hins vegar alveg út í
hött, þegar verið er að dæma
samningana frá 1966 út frá nú-
tíma sjónarmiðum um gerð slíkra
samninga og á þeim grundvelli
ásaka okkar menn fyrir að hafa
samið af sér. Það er ákaflega
óréttmætt, meira að segja skað-
legt okkar málstað.
Hvernig getur það verið skaðlegt
að segja að samningarnir 1966 hafi
verið slæmir?
— Ef sýnt er fram á, að samið
hafi verið um óeðlilega lágt orku-
verð 1966, er hætt við, að dómstól-
ar t.d. mundu líta svo á, að ÍSAL
bæri áfram að fá orku við jafn
óeðlilega lágu verði. Ef farið væri
út í einhliða aðgerðir með laga-
setningu er hæpið fyrir Alþingi að
ganga lengra en öruggt er að náist
með dómi, því eins og stendur í
fylgiskjali X með frumvarpi
Hjörleifs o.fl. um leiðréttingu
orkuverðs til ÍSAL, hafa dómstól-
ar vald til að úrskurða, hvort ein-
hliða leiðrétting Alþingis hafi ver-
ið lögmæt. Auk þessa má geta
þess, að samkvæmt sömu heimild
gæti Alusuisse skotið slíkri laga-
setningu til alþjóðlegs gerðar-
dóms, en ég spyr, ber að láta reyna
á íslensk lög fyrir slíkum dómi, án
þess að vera fyrirfram sannfærð-
ur um útkomuna.
Telur þú þá ekki, að það sé laga-
legur grundvöllur til að krefjast
hækkunar?
— Jú, jú, við höfum allan rétt
okkar megin, en það er annarra að
svara þessu. En ég tel, að staða
okkar í samningaviðræðum sé
sterkari en staða okkar fyrir
dómstólum og með samningum
getum við náð meiri hækkun og
fyrr en með öðrum hætti.
Orkusamningurinn frá 1966, var
hann góður samningur?
— Miðað við þær forsendur sem
þá lágu fyrir og þágildandi venjur,
þá var hann í heild sinni góður.
Orkuverðið, hversu gott var það?