Morgunblaðið - 23.12.1976, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 23. DESEMBER 1976
Vansæm-
andi um-
mæli
Ömakleg eru þau orð sem í
Morgunblaðinu hafa verið höfð
eftir Indriða G. Þorsteinssyni um
nefnd þá sem skipuð var á sínum
tfma til að úthluta starfslaunum
og viðbótarritlaunum úr Launa-
sjóði rithöfunda. Nefndin úthlut-
aði í fyrsta skipti á þessu ári
(1976) eftir þeim reglum sem
menntamálaráðherra setti henni,
og hef ég engan heyrt impra á því
að hún nyti ekki trausts höfunda,
enda brá svo við að lokinni þeirri
úthlutun að engar skammir hóf-
ust í blöðunum, aldrei þessu vant.
Nú er hinsvegar verið að freista
þess að vekja tortryggni höfunda
með því að blása það upp eins og
einhverja stórsynd, að á eyðublöð-
um sem rithöfundum er ætlað að
útfylla nefndinni til glöggvunar
er m.a. spurt um tekjur höfunda
samkv. skattframtali síðasta árs.
Það á að vera brot á reglugerð-
inni. Vitaskuld er enginn fótur
fyrir því, og næsta undarlegt að
hvetja höfunda til að hundsa slíka
spurningu, rétt eins og þeir séu
einhverjir hátekjuipenn sem
þurfi að fela tekjur sínar.
Rithöfundar hafa aldrei sam-
þykkt á neinum fundi, að ekki
megi afla upplýsinga um tekjur
þeirra, eins og gefið er í skyn I
orðum Indriða. Þeir deildu á sín-
um tíma um það hvaða reglum
skyldi fylgja, en óþarft er að rifja
upp þær deilur, enda koma þær
nefndinni ekkert við. Henni koma
einungis við þær reglur sem
menntamálaráðherra að lokum
setti, og samkvæmt þeim er henni
heimilt að óska eftir þeim upplýs-
ingum sem hún telur sig þurfa, og
fyrrnefnd spurning bendir ekki
til annars en að nefndin vilji vera
eins réttsýn og unnt er, þegar um
vandasama úrskurði kann að vera
að ræða.
Erfitt er að sjá hvernig nokkur
maður á að geta tekið að sér verk í
þágu rithöfunda, ef nefnd sem
úthlutað hefur þannig að enginn
finnur nein rök til að álasa henni
um pólitlska misbeitingu eða ann-
að þessháttar, sem venjulega hef-
ur verið á lofti haft, getur samt
ekki komist hjá aðkasti I blöðun-
um. Og því hripa ég þessar Ifnur,
að ég blygðast mín fyrir að þegja
úr því enginn annar hefur orðið
til að andmæla þessum vansæm-
andi árásum. Jón Óskar.
—Guðbjartsmálið
Framhald af bls. 44
sem heimilt er aðyfirheyra vitni í
einu samkvæmt lögum.
Að sögn Steingríms hefur það
komið fram í framburði allra
vitna sem fyrir dóminn hafa verið
kallaðir, að þeir telja næsta vfst
að gildra hafi verið lögð fyrir
Guðbjart Pálsson bifreiðastjóra
og hann ginntur til Keflavíkur
þannig að handtaka mætti hann
þar. Tvær stúlkur eiga ð hafa
orðið Guðbjarti samferða til
Suðurnesja, að sögn hans og bif-
reiðastjóra þess sem ók honum.
Steingrímur var að því spurður
hvort þessar tvær stúlkur væru
komnar í leitirnar, en hann
kvaðst ekki vilja staðfesta það að
svo stöddu. _____
— Starfa hjá
Framhald af bls. 44
ílengzt í ríkiskerfinu með fram-
haldsráðningarsamningum til
ákveðins tíma í senn. í ljós hefur
komið að 62 af þessum
óheimiluðu stöðum hafa verið
teknar inn á launaskrá hjá launa-
deild fjármálaráðuneytisins, en
laun 96 greidd með öðrum hætti
hjá viðkomandi stofnunum.
Flestir starfsmenn ríkisins eru
í tengslum við menntamálaráðu-
neytin, og eru þeir nokkuð á
fjórða þúsund. Tæplega 2500
starfa við stofnanir sem falla und-
ir samgönguráðuneytið, rösklega
2 þúsundir undir heilbrigðis- og
tryggingamálaráðuneytið rúm-
lega 1200 undir dóms- og kirkju-
málaráðuneytiö.
— Myndir
Framhald af bls. 44
inn lesið fréttina um málið i Mbl.
í gær. Hins vegar vantar manninn
plastpoka, sem var í farangri hans
og ætlaði hann að gæta að hvort
sá væri ekki ennþá í afgreiðslu
Flugfélagsins.
Sigurgeir mun að sjálfsögðu
senda manninum, Páli Rúnari
Elfassyni, sérstaka stækkaða ljós-
mynd i þakklætisskyni fyrir skil-
vfsina.
— Peres veitir
Framhald af bls. 1.
hann hafi lítinn möguleika. Lengi
hefur verið talið að Dayan muni
reyna að komast aftur til áhrifa ef
aðstæður eru góðar.
Búizt hefur verið við þvf að
Peres mundi reyna að keppa við
Rabin um leiðtogastöðuna síðan
þeir börðust um völdin eftir að
frú Golda Meir sagði af sér i kjöl-
far deilna sem risu vegna frammi-
stöðu stjórnarinnar f október-
stríðinu 1973.
Peres er yfirleitt talinn her-
skárri í afstöðu sinni en Rabin.
Rabin reynir ð halda völdum sín-
um f flokknum með stuðningi
gamalreyndra flokksleiðtoga sem
ráða flokkskerfinu og þar á meðal
er frú Meir sem er enn í fullu
fjöri þótt hún sé 78 ára.
— Bólusetning
Framhald af bls. 2
læknir að þessi fjöldi tilfella væri
mjög lítill miðað við heildina.
Bóluefni er væntanlegt eftir
áramót, en þó sagði Skúli að
hugsanlegt væri að ákvörðun um
allsherjarbólusetningu barna yrði
endurskoðun með tilliti til þess að
aðeins er bóluefni til við A- og
C-stofni, en f öllum tilvikum sem
greind hefðu verið, hefði verið
um B-stofn að ræða.
— Baska sleppt
Framhald af bls. 1.
Lopez-Andujar, fannst undir
áhrifum eiturlifja f bifreið
skammt frá bænum San Sebastian.
Lfðan hans er góð en hann er
þreyttur eftir vístina hjá mann-
ræningjunum sem kalla sig glæpa-
mann og segjast ekki vera úr
skæruliðasamtökum Baska, ETA.
Jafnframt hefur ekkert heyrzt
frá forseta ríkisráðsins, Antonio
Mariá de Oriol y Urquijo, sem er á
valdi maoista úr samtökunum
Grapo, sfðan ftrekuð var sú krafa
fyrir tveimur dögum að allir
pólitískir fangar yrðu látnir lausir.
Stjórnin hefur ekkert aðhafzt til
þess að ganga að kröfu mann-
ræningjanna.
Lopez-Andujar var hafður í lok-
uðu herbergi mestallan tfmann
sem hann var í haldi, undir áhrif-
um eiturlifja og með hettu á höfði.
Hann var skilinn eftir f bíl sem
mannræningjarnir opnuðu með
þvi að brjóta eina rúðuna. Eigandi
bílsins fann hann og fór með hann
til lögreglunnar.
— Menten
Framhald af bls. 1.
stjórnin væri sannfærð um að
hún breytti í anda stjórnarskrár-
innar og mannréttindayfirlýsing-
ar Evrópu.
Búizt er við að ákvörðun stjórn-
arinnar fái bæði hrós og gagn-
rýni. Mál Mentens hefur vakið
mikinn úlfaþyt f Hollandi og
stjórnin þar hefur sætt harðri
gagnrýni vegna þess. Menten var
handtekinn 7. desember nálægt
Ziirich samkvæmt handtökutil-
skipun frá Interpol. Hann hafði
flúið frá Hollandi þegar hann var
varaður við því að til stæði að
handtaka hann.
Svissneska stjórnin sagði að
Menten hefði verið framseldur
Hollendingum geng loforði um að
hann yrði ekki framseldur ríkis-
stjórn í einhverju þriðja landi og
er talið að þar með hafi verið átt
við Sovétríkin. Samkvæmt sviss-
neskum lögum er ekki hægt að
lögsækja menn fyrir glæpi sem
eru meira en 20 ára gamlir en
samkvæmt áður ábentri tilskipunl
frá 1965 má reka menn úr landi
sem grunaðir eru um glæpi gegn
mannkyninu.
Hins vegar þýðir brottvfsun
samkvæmt svissneskum laga-
skilningi að menn séu fluttir til
þess lands sem þeir kjósa. Þessi
skilningur var staðfestur í yfirlýs-
ingu sem stjórnin gaf á þingi í
maí.
„Fyrir kemur í lífi einstaklinga
eða ríkisstjórnar að bókstafur lag-
anna nær ekki yfir allt,“ sagði
Furgler dómsmálaráðherra sem
verður forseti Sviss á næsta ári.
Hollenzki dómsmálaráðherran,
Andreas van Agt — sem keppir
að því að verða forsætisráðherra
— hefur verið f Sviss sfðan Ment-
en var handtekinn til að berjast
fyrir framsali hans. Yigal Allon,
utanríkisráðherra Israels, hefur
skorað á Svisslendinga að senda
Menten til Hollands.
— Olíuleki
Framhald af bls. 1.
Chambers, foringi í standgæzl-
unni.
Ríkisstjóri Massachusetts-ríkis,
Michael Dukakis, hefur beðið
Ford forseta að lýsa yfir neyðar-
ástandi á stönd rfkisins þannig að
yfirvöld í Massachusetts fái að-
stoð frá stjórninni í Washington
til að f jarlægja olíuna.
Svar hefur ekki borizt frá
Washington, en Duakis segir að
afkoma 30.000 fiskimanna geti
komizt í hættu af völdum meng-
unar á miðum við Georgsbanka,
sem ná yfir 6.500.000 hektara
svæði undan strönd Nýja
Englands og eru meðal auðugustu
fiskimiða heims.
Umhverfissérfræðingar óttast
mest að olían sökkvi til botns í
stað þess að fljóta og dreifast og
ógni þar með hrygningarstöðvum
þorsks, ýsu, humars og lúðu. Haf-
fræðingar fylgjast með olíubrák-
inni um borð í rannsóknarskipi.
Skipstjórinn á Argo Merchant,
sem er 18.743 lestir, George
Papadopoulos, og sjö af yfirmönn-
um skipsins mættu. í dag fyrir
rétti í Boston og gáfu skýrslu um
strandið á sandrifinu. Vitna-
leiðslur taka nokkra daga.
— Carillo
Framhald af bls. 1.
heimildir í stjórninni hefðu
staðfest fréttina.
Heimildir í kommúnista-
flokknum herma að leiðtogi
katalónska kommúnistaflokks-
ins, Gregorio Lopez Raimundo,
hafði verið handtekinn um leið
og Carrillo. Þeir komu báðir
fram á blaðamannafundinum.
— Borgarstjórn
Framhald af bls. 18
og sagði að álitsgerðin væri
kannski dálitið í sósíallskum
anda. Líf unglinganna væri skipu-
lagt út í yztu æsar, og bar við
þetta stæði hluti Sjálfstæðis-
flokksins og Alþýðubandalagið.
Alfreð sagði að skýrslan væri ekki
unnin í samráði við hin frjálsu
félög og nú væri kominn tími til
að endurskoða hlut æskulýðsráðs
í æskulýðsstarfi í Reykjavik.
Lauk síðan þeim umræðum, sem
sjá má voru skoðanir skiptar um
málið.
— Maðurinn
sem þeir...
Framhald af bls. 23
þeim löndum þar, sem þeir sátu. I
Ungverjalandi sátu þeir í tvær ald-
ir og árið 1699 tóku Austurríkis-
menn við. Þeir réðu Ungverja-
landi allar götur fram að 1918. Þá
urðu Ungverjar loks sjálfstæðir.
En eftir sem áður var náttúrulega
við margan vanda að etja.
Ástandið og
aðferðirnar
Árið 1931 gekk ég í sósíaldemó-
kralaflokkinn. Eg var ekki marx-
isti og hef aldrei verið. En sósíal-
demókrataflokkurinn var eini
heiðarlegi flokkurinn i landinu.
Hann barðist gegn lénsstefnu, fas-
isma og kommúnisma en fyrir
sjálfstæði Ungverjalands. Örlög-
um sósíaldemókrata í Ungverja-
landi eftir stríð verður kannski
bezt lýst með því að segja sögu
Arpad Szakasits. Þar kemur hvort
tveggja vel í ljós, ástandið og að-
ferðirnar.
Arpad Szakasitz var sósíaldemó-
krati. Árið 1947 gerðu kommúnist-
ar hann að forseta lýðveldisins
Ungverjalands. Hann hafði rit-
stýrt eina ungverska blaðinu, sem
sagði sannleikann í heimsstyrjöld-
inni síðari. Hann var í andspyrnu-
hreyfingunni, þegar Þjóðverjar
réðust inn í landið og í stríðslok
var hann aðalritari sósíaldemó-
krataflokksins. Árið 1947 voru ein-
ar 200 þúsundir sovézkra her-
manna í Ungverjalandi. Og leyni-
þjónustan hafði alltaf augun og
eyru opin. Hver sá, sem tók til
máls í óþökk stjórnvalda, hvarf
samstundis sporlaust.
Það var enginn sími á skrifborði
Szakasitz. Og þeir, sem komu til að
hafa tal af honum hittu einnig
fyrir mann út leyniþjónustunni;
fylgdist sá með öllu, sem fram fór.
Þegar ég kom til Szakasitz gat ég
taiið lögreglumanninn á það að
bregða sér frá. Szakasitz opnaði
glugga, hallaði sér út um hann og
benti mér að gera slikt hið sama.
Skrifstofan var full af hljóðnem-
um. „Ég get ekkert sagt,“ hvíslaðí
hann. „Ég er fangi þeirra.“ Hann
fór til Moskvu og kvartaði við
Molotov. Hann var hvattur til þess
að beita sér gegn ungverskum
kommúnistum, „sem óhlýðnuðust
bersýnilega skipunum frá
Moskvu". Ég var sjálfur viðstadd-
ur á ritstjórninni, þegar hann
sagði frá þessu. Hann var sann-
færður um að Stalin vildi í raun og
veru koma á lýðræði í Ungverja-
landi. Það var ljóst, að Sovétmenn
höfðu hann að leiksoppi.
Auðvitað kom að því, að hann
var tekinn höndum. Var hann sak-
aður um njósnir fyrir fasista. 1956
var hann látinn laus. Hann ritaði
mér þá óðara og hittumst við í
veitingastað einum. Þá sagði hann
mér upp alla sögu', og bað mig láta
hana ganga. „Þegar þú kemur til
Vesturevrópu," sagði hann, „verð-
úrðu að leita uppi leiðtoga allra
sósíaldemókrataflokkanna, Guy
Mollet, Saragat, Pietro Nenni,
Hansen og hina og segja þeim,
hvernig fór fyrir okkur. Segðu, að
eins fari fyrir þeim, ef þeir taki
höndum saman við kommúnista.
Segðu þeim, að kommúnistar muni
reyna að mynda með þeim stjórn
undir sauðargæru „alþýðufylking-
ar“, en fljótlega upp úr því verði
öllum sósíaldemókrötum varpað í
fangelsi eða þeir fái þaðan af verri
örlög.“
Um sjálfstæði kommúnista-
flokka; „Ég geri mér engar grillur
nú fremur en áður um stjórnmála-
menn. Bæði borgaraflokkarnir og
kommúnistar eru á eftir tímanum.
Ég get ekki sett traust mitt á
stjórnmálaflokka, sem létu sem
ekkert væri i mörg ár meðan Stal-
ín og Krústjoff frömdu grimmdar-
verk sín og beittu Tékkóslóvaka og
Ungverja ofbeldi. Nú vilja komm-
únistar telja mönnum trú um það,
að freir séu óháðir Krémlverjum.
En hvers vegna risu þessir flokkar
ekki upp til andmæla, þegar Sovét-
menn neituðu kommúnistaflokk-
unum í Ungverjalandi og Tékkó-
slóvakíu um sams konar sjálf-
stæði?
Tilgangurinn
hinn sami
Nú kann svo sem að vera, að
Enrico Berlinguer, leiðtogi
ítalskra kommúnista, haldi, að
hann geti komið á sjálfstæðum og
óháðum kommúnisma. En kæmist
hann til valda og reyndi að fram-
kvæmda hugsjónirnar, sem hann
lætur nú í veðri vaka, væru dagar
hans i stjórnmálum þar með taldir,
að ég held, og rétttrúaðir kommún-
istar skytu fljótlega upp kollinum.
Hver er annars munurinn á stalin-
isma og kommúnisma flokkanna i
Frakklandi og Italíu? Ég held, að
meðulin verði að telja mismun-
andi, — en tilgangurinn sé hinn
sami og allt sjálfstæðistalið ein-
ungis áróðursbragð. Samt finnst
mér, að það hefði* átt að hafa
kommúnista með í stjórn. Ég vildi
auðvitað ekki, að þeim yrðu fengin
ráðuneyti, sem fara með her- og
lögreglumál. Það væri glæfraspil
um öryggi ríkisins. En þeir hefðu
mátt fá að sýna, hvað þeir gátu á
öðrum sviðum.
italir eru í klípu. Kristilegi
demókrataflokkurinn er gjörspillt-
ur flokkur. Hann sér um sina,
eignamennina, en lætur fátækling-
ana, mikinn þorra manna, borga
brúsann. Páfinn gerði engar at-
hugasemdir við þessar yfirsjónir;
aftur á móti varaði hann menn við
kommúnistum. Það gerðu Banda-
ríkjamenn lika. Og kommúnistum
var ekki hleypt í stjórn. En Banda-
ríkjamenn, sem hleyptu Sovét-
mönnum alla leið að Saxelfi og
leyfðu þeim að hirða háifa Evrópu,
eru þess ekki umkomnir að leggja
Evrópumönnum reglur um stjórn-
armyndun."
Um hugmyndafræði; „Ég dreg í
efa, að sá mikli vandi, sem nú
steðjar að, verði leystur með að-
ferðum frjálshyggju í þeirri mynd,
sem er á henni núna. Og ég held,
að það sé rétt hjá Solsjenitsin, að
stjórnmálamenn á Vesturlöndum
hafi brugðizt hugsjónum sinum. Á
undanförnum árum, raunar iengi,
hefur hnignunar orðið vart hvar-
vetna. Sovétmenn ráða ferðinni í
austri, en Bandaríkjamenn í vestri
og þar dansa menn stöðugt um
gullkálfinn. Við erum svo langt
leiddir, að einhver umskipti hljóta
að verða fyrr eða síðar. Ella eigum
við okkur ekki viðreisnar von. Við
höfum gert marxistum hægt um
vik, en það þarf þó ekki að leiða til
kommúnisma, ef við erum á verði.
Enn meta flestir Vesturlanda-
menn efnisleg gæði meir en ann-
að, en siðmenning, sem byggist á
eftirsókn eftir slíkum gæðum,
stenzt ekki til lengdar. Maður varð
þess oft var í fangabúðunum, að
þeir, sem höfðu einungis efnisleg
gæði í heiðri urðu sjúkdómum og
næringarskorti fyrr að bráð en
hinir, sem lifðu mikið i andanum."
Um afdrif mannúðarstefnu:
Blóðugasta
öldin
„Öft er ekki hægt að gera sér
grein fyrir þróun mála, nema
hæfilega langt sé liðið frá því, að
þau voru efst á baugi. Ég reyndi
þetta í „Sögu mannúðarstefnu".
Þar rek ég bæði það, sem úrskeiðis
gekk og áunnizt hefur. Á fjórum
öldum drap rannsóknarrétturinn
200 þúsund manns eða um það bil,
en á fáeinum árum tókst Hitler og
Stalin að útrýma einum 30 milljón-
um. Og Bandaríkjamenn sprengdu
kjarnorkusprengju yfir Hiroshima
og bökuðu ótrúlegar þjáningar
fjölda fólks, sem þjáðist kappnóg
fyrir. Af þessu varð síðari kynslóð-
um ljóst, að sú veröld, sem við
byggjum, er reist á sandi. Allt er
forgengilegt. En það hefur víst
ekki öllum skilizt enn, þótt róm-
verska keisaradæmið Iiðaðist í
sundur þegar árið 476 e.Kr. Öldin,
sem nú er að líða, er mesta blóðöld
í sögunni. Það er sorgleg stað-
reynd og hún ætti að verða ungu
kynslóðunum að kenningu.
Ungt fólk hefur uppi andmæli
gegn mörgu því, sem við hinir
eldri höfum í heiðri. Og við verð-
um að játa, að það er rétt hjá því,
að við höfum ekki staðið sérlega
vel í stykkinu. Nú er það von mín,
að unga fólkinu takist að binda
enda á þá þróun, sem enn heldur
áfram. Eftir 30 ára stríðið var allt i
kaldakoli. Þá tók ungt fólk í taum-
ana og „sneri við blaðinu". Þeir,
sem skoða bækur útgefnar á árun-
um 1680—1700 og bera þær saman
við bækur útgefnar fyrir þann
tíma sjá undir eins, að einhvers
konar vakning hefur orðið þarna
fyrir aldamótin. Við skulum vona,
að þetta gerist aftur. Ella er ég
hræddur um, að mannúðarstefna
eigi sér ekki viðreisnar von. Og ef
svo færi, er hætt við því, að við
sjSlfir ættum okkur ekki viðreisn-
ar von.“
— Grethe Holmen.