Morgunblaðið - 27.09.1974, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 27. SEPTEMBER 1974
5. einvígisskákin
— Guðmundur
Framhald af bls. 40
taka þátt í 16 manna móti í
Hollandi í janúar n.k., en það
verður ekki eins sterkt. Annað
hef ég ekki ákveðið í augnablik-
inu, en ég hef fengið boð um að
taka þátt í skákmótinu á Costa
Brava að ári liðnu, en það er
alltof snemmt að tala um það
nú.“
Guðmundur mun nú hvíla sig
eftir skákmótið á Spáni, en
brátt tekur hann til við æfingar
fyrir mótið í Tiflisi. Hann sagð-
ist ætla að helga sig skákinni
áfram, a.m.k. út næsta ár, enda
þótt það gæfi ekki eins mikið í
aðra hönd og lögfræðin.
FIMMTU einvígisskák þeirra
Karpovs og Kortsnojs lauk í
Moskvu í gærkvöldi, eftir að hún
hafði farið í bið. Skákin hófst með
enskum leik, eins og L og 3. skák-
in, er tefldist þó fljótt yfir í
drottningarindverska vörn. Sfðan
kom upp staða, sem um flest er
einkennandi fyrir Benónf-byrjun.
Kortsnoj stóð betur lengst af og
þegar skákin fór í bið voru sér-
fræðingar sammála um, að staða
hans væri betri, þótt fæstir þyrðu
að spá honum sigri afdráttarlaust.
Skömmu eftir að tekið var til við
skákina að nýju vann Kortsnoj
skiptamun, en ítrekaðar vinnings-
tilraunir hans strönduðu á
öruggri vörn Karpovs og eftir að
leiknir höfðu verið 67 leikir blasti
jafnteflið við. Skákin fer nú hér á
eftir:
Hvftt: V. Kortsnoj.
Svart: A. Karpov.
Drottningarindversk vörn.
I. c4 — Rf6, 2. Rc3 — e6, 3. Rf 3 —
b6, 4. g3 — Bb7, 5. Bg2 — Be7, 6.
d4 — o-o, 7. Dc2 — c5, 8. d5 —
exd5, 9. Rg5 — g6, 10. Ddl —d6,
II. o-o — Ra6, 12. cxd5 — Rc7, 13.
a3 — Rd7, 14. Rf3 — Bf6, 15. e4
— b5, 16. Bf4 — Rb6, 17. Hel —
a5, 18. Dc2 — Bg7, 19. Hadl — b4,
20. Rbl — Ba6, 21. h4 — He8, 22.
Bg5 — Dd7, 23. Kh2 — bxa3, 24.
Rxa3 — Da4, 25. e5 — Bf8, 26.
Dxa4 — Rxa4, 27. exd6 — Bxd6,
28. Bcl — Hab8, 29. Rd2 — Be2,
30. Rdc4 — Bxdl, 31. Hxdl —
Hed8, 32. Rxd6 — Hxd6, 33. Rc4
— Hf6, 34. Bf4 — Hxf4, 35. gxf4
— Rxb2, 36. Hbl — a4, 37. d6 —
Re6, 38. Bd5 — a3, 39. Rxa3 —
Rxf4, 40. Bf3 — Hb4, 41. d7 (bið-
leikurinn) — Re6, 42. Rc2 —
Hb8, 43. Re3 — Kf8, 44. Rc4 —
Hb4, 45. Bd5 — Hxc4, 46. Bxe6 —
Ke7, 47. Bxc4 — Rxc4, 48. Hdl —
Kd8, 49. Kg3 — Re5, 50. Kf4 —
Rxd7, 51. Kg5 — Ke7, 52. Kh6 —
Re5, 53. Kxh7 — Rf3, 54. Hhl —
Ke6, 55. Kg7 — c4, 56. Hh3 —
Re5, 57. Ha3 — Kf5, 58. Hc3 —
Ke4, 59. Hcl — Kd4, 60. f4 —
Rd3, 61. Hfl — Ke4, 62. f5 — Re5,
63. Kf6 — Rg4, 64. Kg5 — Re3, 65.
fxg6 — fxg6, 66. Hcl — Kd3, 67.
Kxg6 — Rg2, og hér sömdu
keppendur um jafntefii.
Siglufjörður;
Haugasjór
Siglufirði 26.sept.
EG HRINGDI síðdegis út á
Sauðanes hérna utan Siglu-
fjarðar og þá voru þar 8—9
vindsti^ norðanhríð og hauga-
sjór.
— Matthfas.
ÚR lUIVMDR. SIGVRÐAR NORDALS
Ef dæma skal um feril Snorra I
heild sinni, verða rit hans þyngst á
metunum. Þar fann hann það tak-
mark, sem var meira en eigin met-
orð, þar vann hann að háleitri, innri
hvöt og hugði sér lltt til lofs og ekki
til launa fyrir. Þar var óðalið, sem
hann var borinn til, og hefði hann
fallið á þeirri eigu sinni, hefði hann
verið heilagur, eins og Ólafur
Haraldsson. Margir mestu rithöf-
undar heimsins hafa lifað llfi
sinu með sams konar upplag og
Snorri og ekki orðið að fundið.
Þeir hafa ekki orðið að heyja bar-
áttu Islenzks höfðingja á fyrri
hluta 13. aldar. Og hafi þeir kom-
izt út I hringiðu veraldlegrar bar-
áttu, eins og Bacon lávarður af
Verulam, sem á margan hátt svipar
til Snorra. hafa þeir ekki borið þaðan
hreinna skjöld.
Og samt ættum vér sizt að óska,
að Snorri hefði aldrei orðið höfðingi,
heldur tekið þann kost að verða
krúnurakaður klerkur eða kyrrsæt-
inn búandmaður með hugann allan
við fræði sln. Að vlsu hefðu misfell-
urnar á ævi hans þá orðið minni,
verkin Kklega fleiri og stærri, þvl að
starfsþrekið hefur verið frábært. En
bækur verða ekki metnar I pundum,
og þeir rithöfundarnir eru ekki létt-
astir á metunum, sem leggja alla
reynslu fjölbreyttrar ævi I eina eða
tvær bækur. Verk Snorra hafa haft
ómetanlegan ávinning af æviferli
hans, einmitt eins og hann var. Frá-
sögn hans ber öll vott um smekkvfsi
höfðingjans. frjálsa hugsun og vlð-
sýni. Hann er algerlega laus við
kreddur, mærð og lærdómstildur.
Hann skilur söguna ekki einungis
með vitsmunum slnum, heldur með
reynslu sinni. Hann hefur ekki ein-
ungis skrifað sögu, heldur lika lifað
sögu. Þess vegna bera ræðurnar I
söguritum hans og frásagnir um ráð-
stefnur og samninga af flestu öðru I
þeirri grein. Og metorðagirnin, sem
veldur svo mörgu I fari hans, leggur
lika Ijómann um höfðingjalýsingar
hans. Hann var þar að lýsa þvi, sem
hann helzt vildi vera, en aldrei
auðnaðist á þann hátt, sem hann
hafði dreymt um. En I sagnarituninni
héldu honum ekki sömu bönd og I
baráttunni um metorð og völd.
Sturla Sighvatsson og aðrir ribbaldar
meinuðu honum ekki að láta
höfðingsskap Ólafs helga, Þorgnýs
lögmanns, Erlings Skjálgssonar og
Einars þambarskelfis njóta sln. Ein-
mitt á þennan hátt er mikið af þvi
dýrmætasta I bókmenntum heimsins
til orðið. Þær hallir, sem menn fengu
ekki byggt á jörðu. hafa þeir reist að
þvi glæsilegri á friðlandi listarinnar.
Höfðinginn. Snorri Sturluson,
1920.
Hvað er það, sem gefur manninum
þá firnadjörfung að risa gegn ofurefli
náttúrunnar, dauðanum sjálfum,
telja sig í ætt við æðri heim, vona og
trúa? Það getur ekki verið neitt, sem
hann á og verður frá honum tekið,
ekki auður og völd, sem eru völt eins
og hjól. ekki verklegar minjar, sem
eru eins og hörkveikur i tröllahönd-
um efnisins. Ein stjarna, sem villtist
út af braut sinni, gæti á svipstundu
gleypt jörðina og allt, sem á henni
er. Jafnvel á eldgosum og land-
skjálftum kunnum vór engan hemil
að hafa. Þess vegna er sigur verk-
fræðinnar á fossinum ekki nema
sýndarsigur, sem mannsandinn vinn-
ur með þvi að beita efni gegn efni.
Og þess vegna teflir síra Matthias
ekki fram gegn fossinum albrynjuð-
um og alvopnuðum verkfræðingi,
heldur barninu, eins og það kom
nakið af móðurlifi og mun aftur nak-
ið héðan fara. Bak við tár þess vakir
afl, sem er annars eðlis en afl foss-
ins. Það verður ekki aðskilið frá
sálinni sjálfri, og lögmál þess er af
öðrum heimi en lögmál efnisins. Það
er tilfinningin. Hún getur orðið
manninum ofviða, hún getur kólnað,
en hún finnur aldrei ofurefli sitt á
likan hátt og vitið. þegar það skilur
ekki, og viljinn, þegar hann getur
ekki. Hún er takmark i sjálfu sér, að
henni virðist allt stefna. Án hennar
er hinn mesti spekingur ekki annað
en lifandi lik. Vér getum aumkað
allt, sem finnur ekki til, jafnvel
stjörnur himinsins. Og vár kunnum
ekki að lýsa hæstu hugsjón manns-
andans. guði, öðru visi en að kalla
hann þvi nafni æðstu tilfinningar,
sem vér þekkjum, — segja: Guð er
kærleikur.
Því miður villast tilfinningar
manna einatt út af réttri braut. Við-
kvæmnin snýst i gremju og hatur.
Menn gleyma, að hin minnsta sál er
meira virði en allt, sem skynlaust er,
þeir eiga allir að þjóna lífinu og lifið
stefnir að kærleika. Þeir snúast hver
gegn öðrum, snúast i flokk með
dauðanum. Styrjaldirnar eru greini-
legustu dæmi um þessi svik lifsins
við sjálft sig, en nóg önnur eru á
hverju strái. Jafnvel skáldunum er
tamt að mæla hlutina eftir stærð
þeirra i rúmi, láta viðáttuna skyggja
á manngildið, finnast frammi fyrir
furðuverkum náttúrunnar allt vera
svo „litið og lágt. sem lifað er fyrir
og barizt er móti". Hve mörgum
mönnum, sem að Dettifossi hafa
komið, mun hafa dottið i hug að
bregðast við honum eins og Matt-
htas gerir f þessu kvæði, láta fossinn
ekki minna sig á smæð mannsins,
heldur eilift gildi hans? Hann hefur
sagt um föður sinn, að hann hafi
verið „mannvinur mikill". Og hvað
er í raun og veru eðlilegra, ef lifið
stefnir að kærleika og maðurinn er
meira virði en allt annað. sem vér
þekkjum? Og samt er þetta ákaflega
fágætt. Fyrir utan baráttuna og sam-
keppnina, sem gerir menn úlfum
lika, hafa fæstir þeirra nokkurn tima
vaknað til þess að skilja einstak-
lingsgildi og tilfinningar annarra.
Þeir eru eins og maðurinn, sem
Kristur gaf sjónina og sagði: „Eg sé
mennina, eg sé þá á gangi, rétt eins
og tré." Matthias átti þá gáfu að sjá
mennina ekki eins og tré, heldur
varð hver maður honum lifandi ein-
staklingur, sem hann skildi, mat og
elskaði. Og ekkert annað gat hrifið
hug hans eins og maðurinn.
Mannúðin varð drottnandi einkenni
hans. Hann var ekki meira til-
finningaskáld en margir aðrir. En
tilfinningar flestra skálda eiga sér
miklu þrengri leikvöll: Þeir yrkja um
sjálfa sig, um fáa ástvini, varpa til-
finningum sinum til dauðra hluta.
sem kasta þeim aftur til sjálfra þeirra
eins og bergmáli. Skáldskapur Matt-
hiasar leitar burt frá honum, út á
meðal mannanna. Eftir hann er til
furðu litið af geðbrigðakvæðum,
varla nokkurt ástakvæði. En flest
kvæði hans mega heita kærleiks-
kvæði, svo tamt var honum að yrkja
um aðra menn, til annarra. vegna
annarra. Og auðvitað er þessi
mannúð ekki árangur heimspeki-
legra ályktana, þó að megi rétt-
læta hana á þann hátt. Matthias
var óvenjulega næmur á lifandi
sálirnar i kringum sig, hann fann
ekki fyrir sér þann múrvegg
skilningsleysis, sem venjulega skil-
ur mann frá manni. Hann var
svona gerður. Aðrir menn eru
næmari á aðra hluti. En ef kærleik-
urinn er mestur I heimi, þá er enginn
vafi á þvi, að hann hefur valið sér
góða hlutskiptið — bezta hlut-
skiptið.
Áuk þess var sira Matthias svo
mikill lánsmaður. að honum var ein-
staklega auðvelt að láta mannúð
sína I Ijós i lifi og list. Manni varð
hlýtt í návist hans. Að kynnast hon-
um var eins og að koma til föður-
húsa, sem maður hafði ekki vitað um
áður. j Ijóðum hans renna saman
margir þættir, stórfelld imyndun.
fádæma vald á tungunni, andagift og
lærdómur. Um það völundarhús er
hægt að rekja sig eftir ýmsum þráð-
um. En það er trúa min, að mannúð-
in sé rauði þráðurinn: hún visi bezt
leiðina, hvort sem leitað er skilnings
á því, sem heimurinn taldi galla á
ráði hans, eða rakin braut hans til
hæsta þroska.
Matthías við Dettifoss. Eimreiðin,
1921.
Samhengið i máli og menntum
fslendinga er engin tilviljun. Vér höf-
um ekki varðveitt það fyrir svefn og
einangrun, ekki verið nein Þyrnirósa
meðal þjóðanna. heldur vakað yfir
því og staðið á varðbergi, höfundar
og lesendur verið samtaka. Það væri
engin fjarstæða að kalla fslendinga
mestu bókmenntaþjóð heimsins, —
ekki i þeim skilningi. að þeir hafi
skapað mest af fullkomnum verkum,
þótt þeir hafi komizt furðu langt I þvi
efni, — heldur af þvi, að engin þjóð
önnur hefur að tiltölu gefið bók-
menntum svo mikið af kröftum sin-
um, svo mikið af ást sinni og alúð,
engin þjóð leitað þar svo almennt
fróunar og sótt þangað þrek. Ef til
vill á saga mannkynsins ekkert
áþreifanlegra dæmi þess, hver orku-
lind og eliilyf andleg starfsemi er,
jafnvel þó að sum verkin, sem samin
eru, lærð og lesin. sé hvorki höfug
að efni né algjör að formi.
En bókmennta-arfleið þjóðarinnar
er enginn dúnsvæfill, sem hún getur
lagzt á til þess að dreyma um liðna
daga. Vér megum búast svo við, að
enn sé óslitin barátta fram undan.
Vér höfum að visu rekið af höndum
oss ýmis áhlaup. En sigurlaun lifsins
eru aldrei hvild, heldur kostur á að
halda vörninni áfram.
Erlend áhrif streyma nú yfir land
vort við auknar samgöngur, margt af
þeim horfir til framfara, ef ekki
skortir heilbrigðan mælikvarða til
þess að meta þau og velja úr þeim.
En tunga vor er ekki við þessum
nýjungum búin. Hún getur nefnt
allar þær, sem nöfn eiga skilið, en
hún þarf tima til þess, og á meðan
ryðjast erlendu orðin inn óboðin og
flekka hana. Ný yrkisefni koma með
nýjum sjónhring, og skáldum vorum
kann að þykja erfitt að fella þau í
skorður hinnar fornu Ijóðlistar. Það
má búast við, að gjörðar verði til-
raunir til þess að kasta burt stuðla-
setningu islenzkra braga. En einmitt
þetta tvennt: hreinleikur tungunnar
og stuðlar Ijóðanna — hafa verið
merki, sem jafnan sýndu, hvort
menning og menntir þjóðarinnar
voru hnígandi eða hækkandi.
En hættan getur ekki einungis
stafað frá þeim. sem vilja opna mál
vort og menntir upp á gátt fyrir
erlendu vogreki. Hitt er ekki síður
varhugavert, að vilja gera landið að
þjóðlegu fjósi, þar sem enginn
erlendur Ijósgeisli skin inn, en japlað
er og tönnlazt á Eddum og fornsög-
um um aldir alda Slik einangrun
hlyti að leiða af sér, að erlendu
áhrifin brytust síðar inn með enn
meira forsi og óbilgirni, og yrði þá
eitt af tvennu: að þau sópaði burt
hinni fornu menningu vorri með öllu
eða tvenns konar menning yrði i
landi, og bæri báðar skarðan hlut. Er
vandséð, hvort verra væri. — En svo
illa þarf ekki að fara. Það ber einmitt
vott um heilbrigði menningar vorrar,
að hún hefur getað lært og þegið af
öðrum þjóðum án þess að missa eðli
sitt, — auðgazt án þess að fara i
mola. Og svo má enn fara. En til
þess þurium vér um fram allt, sem
gagnvægi móti hinum erlendu áhrif-
um. mikla þekkingu og réttan
skilning á sögu bókmennta vorra frá
upphafi til enda og ekki sizt á seinni
öldum. Misskilningur þeirra manna,
sem tala um forn-íslenzku og ný-
islenzku, kemur ekki einungis niður
á fortíðinni, heldur veldur hann
ábyrgðarleysi gagnvart framtiðinni.
Það er óvandgjörðara við „ný-
íslenzkuna", eins og dæmi hinna
Norðurlandamálanna sýna, heldur
en íslenzkuna, sem er elzta lifandi
menntamál álfunnar.
En hvers vegna eigum vér að
varðveita þetta samhengi? Er það
nokkuð annað en-metnaður? Að visu
er það metnaður. Þær kynslóðir, sem
héðan af glataði þvi, myndi verða
frægar að endemum, nema aðrar
enn vesalli kæmi á eftir. Allt þjóðerni
er að miklu leyti tilfinningamál. En
auk metnaðarins má leiða að þvi
ýmis skynsamleg rök, að íslendingar
sé betur farnir en ella, ef þeir varð-
veita samhengið sem vandlegast,
bæði með því að þekkja bókmenntir
sinar og sögu þeirra frá upphafi til
enda og taka tillit til þeirrar arfleifð-
ar, þegar þeir skapa ný verk.
Samband vort við bókmenntir
10. —14. aldar verður miklu nánara,
ef vér gerum oss grein fyrir þvi, að
hvergi er slitinn þráðurinn milli vor
og þeirra, hvergi hlé á. En mest er þó
um það vert, að bókmenntir vorar,
sem sífellt myndast, sleppi ekki
þessum þræði. Að þvi skapi, sem vér
fjarfægjumst fortiðina, fjarlægist
hún oss. En vér höfum ekki efni á
því. Fornbókmenntir fslendinga eru
enn gildustu bókmenntir Norður-
landa. Ibsen og Strindberg munu
fyrnast og blikna, eins og
Oehlenschláger og Tegnér, en Auð-
unar þáttur og Hrafnkels saga eru
jafnung nú og á 13. öld. Það tæki
langan tima fyrir oss að skapa i
skarðið, ef þessi verk yrðu útlend
fyrir oss, og fullar bætur þeirra gæt-
um vér aldrei fengið.
fslenzk lestrarbók. 1924.
Einn af fyrrverandi merkisprestum
islenzku kirkjunnar sagði frá því i
blaðagrein fyrir mörgum árum, að
sfra Matthías hefði einu sinni
ávarpað Hafnarstúdenta í fundarlok
með þessum kveðjuorðum: „Guð
blessi ykkur, drengir. Honum er
alveg sama, hvort þið trúið á hann
eða ekki." Prestinum þótti þetta vel
mælt. Og það er það llklega. Að
minnsta kosti er varhugavert að gera
sér hugmyndir um guð i líkingu við
hégómagjarnan valdabraskara, sem
er aðaláhugamál, að menn trúi á.
hann. Svona ummæli geta verið
gagnleg mótmæli gegn guðshug-
mynd meistara Jóns. En rista þau
samt ekki grunnt, þó að skáldið af
guðs náð léti þau fjúka i stemningu?
Það má segja, að loftinu sé sama,
hvort við öndum þvi að okkur eða
ekki, og vatninu, hvort við drekkum
það. En er það sama fyrir okkur? Er
ekki guðs náð fyrir trúaðan mann
eins og lifsloft, sem hann andar að
sér? Og er það vist að guði sé sama?
Mér eru alltaf minnisstæð þessi orð,
sem irska skáldið W. B. Yeats talar
um sem eins konar vitrun: „Tvær
mannlegar sálir eru aldrei hvor ann-
arri likar. Þess vegna er ást guðs á
hverri sál óendanleg, þvi að engin
önnur sál getur fullnægt sömu þörf
guðs." Þetta er allt annað sjónarmið
en vandlæting Jahve. Og sé guði
ekki sama um okkur. hvorki sin
vegna né okkar vegna, og trúarlifið
lifsloft fyrir sálina, getur guði þá
verið sama, hvort við öndum að
okkur þessu lofti eða köfnum? Ég
get ekki annað en spurt. Svörin
verða að koma frá þeim, sem betur
vita.
Líf og dauði 1940.
Mannkyninu ber vitanlega að taka
öllum framförum í vfsindum, réttlæti
og bættum kjörum fegins hendi. Það
er svo sem ekki efamál, að skemmti-
legra væri að hafa heimsveldis-
stefnu, sem næmi stjörnugeiminn,
en bítast og berjast um yfirráð þessa
litla hnattar, svo að mannslffum,
hamingju og verðmætum sé sóðað i
ráðlausu æði. En að hverju gagni
kæmi það allt manninum, ef hann
fyndi ekki hjarta sínu ró og sælu?
Hann á að finna það í bræðralagi,
samfélagskennd — og i listunum.
sem ofurmennið á að leggja sig niður
við, þótt það sé vaxið upp úr „hinni
andlegu reynslu af fmynduðum
heimi". En — getum við enn sem
komið er hugsað þá hugsun, að hver
maður verði ekki alltaf innst I sálu
sinni einn, þrátt fyrir allt bræðralag,
eða vildi hætta að vera það, þótt
hann ætti kost á þvf? Og hvað um
listirnar? Eiga þær rétt á að lifa,
aðeins til dægradvalar, ef þær birta
ekki leyndardóma tilverunnar með
einhverjum hætti, sem vísindin ná
ekki til? Platón vildi, eins og
kunnugt er, ekki hafa nein skáld F
framtiðarriki því, sem hann hugsaði
sér. Það kom að visu úr hörðustu átt,
þar sem hann var sjálfur stórskáld og
rit hans lifa engu sfður vegna listar-
gildis þeirra en speki. En það var
rökrétt afleiðing af þvi að vilja reisa
þjóðfélag á grundvelli skynsamlegrar
hugsunar, sem skáldin einatt virðast
trufla. Og skáldin eru enn vandræða-
börn i „skipulögðu" þjóðfélagi þviað
annaðhvort hættir þeim við að trufla
skipulagningu hugarfarsins eða
skipulagningunni við að kreista úr
þeim allan anda í greip sinni. Ef við
Iftum á þá litlu reynslu, sem mann-
kynið á sinum stutta ferli hefur öðl-
azt um þroskaskilyrði lista og lista-
manna, og drögum ályktanir af
henni, þá er ekki ástæðulaust að
bera kviðboga fyrir framtíð þeirra i
sæluríki efnishyggjunnar. Lista-
mennirnir kynnu t.d. að verða allt of
ánægðir með kjör sín, þvi að alkunn-
ugt er, að þrá til einhvers sem þeir
hafa ekki handa á milli, er ein líftaug
allrar listar. Nú á dögum þykir
mörgum sá skáldskapur einn góð
latína, sem stefnir að þvi að glæða
samfélagshyggju og réttlætisþörf. En
ekki geta skáldin haldið áfram með
slikt, þegar allt er fullkomnað. Hitt
er samt mest áhyggjuefni, að við
fjölda hinna mestu listamanna eiga
ummæli Mefistofelesar um Faust:
Nicht irdisch ist des Toren Trank und
Speise (þessi heimskingi lætur sér
ekki lynda jarðneskan mat og
drykk). Mest af hinni stórfelldustu
tónlist er religtöst i eðli sinu, húsa-
gerðarlistin hefur náð hámarki sinu i
musterurn og kirkjum, Ijóðrænn
skáldskapur er einatt runninn úr
hugarástandi, sem er náskylt reynslu
dulsæismanna o.s.frv. Eg á bágt með
að hugsa mér annað en alltaf verði
til menn, sem finna túlkun tilverunn-
ar engu siður I fúgu, symfónfu eða
Ijóðrænu kvæði en i eðlisfræði og
stærðfræði, annars konar túlkun að
visu, en jafnómissandi á sinn hátt.
Það má vel vera, að öll kenninga-
kerfi trúarbragðanna liði undir lok,
jafnvel öll skipulögð trúarbrögð. En
annaðhvort leitar hin andlega
reynsla, sem hefur verið slagæð
þeirra, sér þá rikari útrásar ( öðrum
myndum, einkum heimspeki,
siðgæði og listum, eða allar þessar
greinir verða hálfdautt hismi, hversu
glæsilegt sem yfirborð þeirra kann
að sýnast. Og þá vil eg fyrir mitt
leyti þakka minum sæla fyrir, að eg
hef heldur fengið að lifa nú á dögum,
svo ill sem öldin er, en í framtíð
ofurmennanna.
Dialektisk efnishyggja, 1941.