Morgunblaðið - 22.09.1974, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. SEPTEMBER 1974
3
m
j> T» ur \ rerim U EFTIR EINAR SIGURÐSSON
„Stúlkan með
hörgulahárið”
Við sátum þarna 190 1 vélinni,
svo margir sem hægt var að koma
fyrir 1 ekki stærra rými, allt var
nákvæmlega reiknað út, svo að
enginn ferþumlungur færi til
ónýtis. Sætin voru það þétt
saman, að meðalmenn vel í lagi
kæmu rétt hnjánum fyrir án þess
að vera í skrúfstykki af bakinu af
næsta sæti fyrir framan. Gangur-
inn var rétt mátulega breiður, til
þess að hægt væri að mætast.
Væri eitthvað um að vera, svo
sem veitingar eða sölumennska,
var ekki viðlit að komast leiðar
sinnar, og urðu menn þá að
standa þarna eins og illa gerðir
hlutir, hvernig sem ástatt var, þar
til flugfreyjunum þóknaðist að
gera hlé á og biðja viðkomandi að
fara inn í sætið hjá náunganum, á
meðan vagninum var skotið fram
hjá.
5lA tími er kannski ekkert lang-
ur, ef deyfilyfin — vínið — er
notað óspart, meira að segja 1 hófi
myndi kannski gera sitt gagn tíl
þess „að drepa tímann", en þegar
nákvæmlega jafnlangur tími hef-
ur farið í ferðalagið í heild, þarf
að stunda drykkjuna óslitið, ef
þolinmæðinni á ekki að vera mis-
boðið.
En það er alltaf eitt og annað að
koma fyrir, og þó að það sé ekki
merkilegt, eru það allt smámynd-
ir úr þessu litla þjóðfélagi, sem
aðeins vara þennan hálfa sólar-
hring, sem það tekur að komast
frá Islandi til hennar Ameríku.
En ef þetta samfélag stæði nú að
eilífu, hvað margir yrðu þá orðnir
leiðir, þótt ferðinni hefði verið
snúið til paradísar í stað hins
jarðneska allsnægta lands. Vega-
lengdin er mikil frá því sleppir
Islandsströndum og Vínland er
undir vélinni, 3000 mílna haf, og
það hefur komið fyrir og er alltaf
í fréttum við og við, að vélarnar
setjast ekki þar, sem þær eiga að
gera, og þá er það annaðhvort láð
eða lögur, sem þær hafna á. Og
þegar þessi ferlíki mæta mót-
stöðu, hvort heldur það er fjalls-
tindur eða flatlendi, sundrast
þau, en þegar hafið er lendingar-
staðurinn og lífinu, sem við köll-
um þau, er jafnt lokið og á þurru
landi væri, segja þeir, að handan
gegnum Hafstein og hans líka, að
þeir sitji á botni hafsins reyrðir í
sætum sínum í álferlíkinu rétt
eins og á síðasta andartaki æfinn-
ar, jarðbundnir rétt eins og þeir
hefðu verið jarðsettir utan garðs.
Þeir reyna að para sig saman
kunningjarnir, landarnir eða
þeir, sem eitthvað eiga sameigin-
legt, æsku eða elli, mál eða litar-
hátt, en oft er það líka tilviljun,
og kannski oftast, hverjir lenda
saman, séu þeir ekki beinlínis
ferðafélagar.
I bekknum beint út af sitja
tveir piltar á bezta aldri og stúlka
á líku reki. Þeir hafa hana ekki á
milli sín, þær eru ekki alltaf til
skiptanna, kannski aðeins lítið
brot af þeim, þegar allt kemur til
alls.
Hverju sem það sætir, er ekki
óalgengt, að farþegarnir fari
sjálfir fram til flugfreyjanna til
þess að sækja sér drykk, kannski
er hæverskan að verki, ef til vill
verkar ekki ljóshnappurinn og
óþolinmæðin og þorstinn segja til
sín.
Hún kemur aftur með þrjú hálf-
full plastglös af einhverjum dökk-
um vökva og réttir þeim hvorum
fyrir sig og heldur á einu sjálf. En
nú er að komast inn fyrir. Það
sýnist ekki smuga milli stólbaks-
ins fyrir framan og hnjáa pilt-
anna. En hún leggur f hann, snýr
bakhlutanum í stólbakið og lunk-
ar með lausu hendinni eitt hnéð
af öðru fram hjá hvorum sköfl-
ung, og loks er hún heil í höfn. Og
vínið ólgar í líkama og sál.
Og þarna fer ein á þeim aldri,
sem álitið var, að ekki mætti drag-
ast að þær færu að ganga út. Hún
er það líka sjálfsagt, þótt hún sé
ein á báti, því að lítill dreng-
hnokki nýbyrjaður að ganga
hangir í pilsfaldinum hennar, en
hún er augsýnilega kona ekki ein-
sömul, því að hún fyllir það út í
ganginn, að vart væri viðlit að
komast fram hjá henni nema fyll-
ast mikilli viðkvæmni fyrir að
valda henni og því, sem hún ber
undir belti, einhverju hnjaski.
En hún er líka á leið fram í
lindina eilífu, sem líklega aldrei
þrýtur, meðan heimurinn stend-
ur. Og þegar hún kemur aftur, er
litli snáðinn kominn í hægindið á
maga mömmu sinnar og heldur
hægri arminum um háls henni, en
hún sínum vinstri um drenginn
og á glasi hátt á loft í þeirri hægri.
Löngunin er sú sama, hvernig svo
sem ástatt er. Nautnin og náttúr-
an eru systur, sem leita sinnar
fullnægingu, hvað svo sem öllu
velsæmi óg siðgæði líður.
Og þarna er ritstjórinn og út-
gerðarmaðurinn nokkrum
bekkjaröðum framar, og ber ekki
á öðru en að vel fari á með þeim,
þegar glösum hefur verið klingt,
þótt úr sitt hvorum stjórnmála-
flokki séu. Það er faðmazt og
kysst, og þó að ritstjórafrúin sé
með, verður hún ekkert frekar
blíðu útgerðarmannsins aðnjót-
andi en karlfuglinn. Tíminn líður
fljótt í algleymi áfengis, vinahóta
og ástarlota, þó að ekki séu þau
eins og ástarblossi æskunnar.
I sætinu fyrir framan situr
náungi, hallar höfðinu út á hlið og
sefur vært eins og lítið barn með
galopinn munninn. Það eru engin
leiðindi yfir langdregnu ferða-
lagi, sem angra hann. A hvaða
plani skyldi hann vera eftir kenn-
ingum Helga Pjeturss. Flugfreyj-
an getur ekki stillt sig um að
smella af honum mynd á vélina
sína, sem framkallar á stundinni.
Þegar hann losar svefninn og
áttar sig á, að hann er í álferlíki
tækninnar, en ekki á ströndinni I
undralandi, réttir hún honum
myndina til sannindamerkis um,
að þetta var aðeins fagur draum-
ur.
Og nú kemur flugfreyja með
matinn. Það er alltaf tilbreyting,
þótt ekki sé maturinn til þess
fallinn að veita mönnum mikla
ánægju við að raða honum í sig.
Þetta gæti talizt þríréttað, eins og
hjá bóndanum í Mýrdalnum, sem
bar tvíbökur með kaffinu, sem
sumar voru kúptar og aðrar flat-
ar: Gjörið svo vel að brúka af
öllum sortum. Forrétturinn var
rækja, og rækja er alltaf rækja,
sem stendur fyrir sínu. Svo gúll-
ass, sem minnti á gúllassbarónana
úr fyrra stríði, sem kölluðu nú
ekki allt ömmu sína, þar sem hrá-
efnið var, og minnti á blinda
niðursetnings stúlkutetrið, sem
fengin var mús og sagt, að það
væri lungnablað: Og ég skal éta
þig samt, lungnablaðið mitt, þótt
þú tfstir. Ábætirinn voru tveir
uppþornaðir brauðsnúðar.
En svo kom kaffið og með það
ljómandi falleg ljóshærð flug-
freyja eins og þær flestar eru
og tiudropar af koníaki með.
Það féll áreiðanlega í góðan
jarðveg, þar sem gúllassinn
var, og sótthreinsaði, ef
nokkuð var þar misjafnt
fyrir. En það var ekki nema í
einn bollann í sætaröðinni, þá
var búið úr könnunni. „Veiztu,
hvað þetta er kallað í sveitinni,
ungfrú góð, þegar þetta kemur
fyrir hjá konum. Það er kallað, að
þær séu orðnar geldar.“ „Og þetta
leyfir þú þér að segja, maðurinn,
kominn fast að sjötugu." „Þú hef-
ur auðvitað aldrei heyrt um það,
að faðir Guðmundar Magnússonar
læknaprófessors var 82 ára,
þegar lífið kviknaði rétt einu
sinni og strákur varð til.
Mannlífið er þarna fjölbreytt,
norrænt, ljóshært og ljósleitt og
bláeygt fólk frá Norður-Þýzka-
landi eða Norðurlöndum. Þarna
eru kolsvarthærðir menn og kon-
ur dekkri í andliti en nokkur
Majorku-lslendingur, og ekki
sjáanlegt, að nokkur blóðdropi sé
í andliti þessa fólks, sem er með
svört eða dökkbrún augu. Þarna
eru líka negrar með svarta koll-
inn sinn, og hvergi segir intel!i-_
gensan til si'n eins og hjá negra.
Menntunin segir miklu meira til
sín í útliti og framkomu hjá þeim
svarta en hvita.
Farþegarnir eru alltaf 80%
karlmenn, það er ekkert rauð-
sokka jafnrétti þegar um það er
að ræða að ferðast kring um
hnöttinn.
Og þarna út við gluggann tveim-
ur bekkjaröðum framar situr
stúlkan með hörgula hárið. „Er
þetta kannski ekki dýrðlegt.
Svona ætti að mála dýrlinga í
norðanverðri Evrópu, þá yrði
meira um þá.
María mey er japönsk í Japan
og kínversk í Kína.“ „Það er þá
svo gott, að hörgula hárið sé
ekta“, segir sessunauturinn. Er
ekki svo fátt orðið ekta að mat
manna á þeim hlutum hefur
breytzt og það er ekki lengur það
sáluhjálparatriði, sem það var.
Skipti það annars nokkru máli,
hvort stúlkan með hörgula hárið
sé ekta eða ekki, ef út í það færi?
Og nú kemur kallið: Nó smok-
ing. Fasten seat belts.
— Dr. Sigurður Nordal látinn
Framhald af bls. 1
sálmana. Kom það rit út fyrir
fáum árum. Eitt af stórverkum
dr. Sigurðar Nordals er Islenzk
menning, sem kom út f heims-
styrjöldinni sfðari, mikið rit
um fslenzkt þjóðfélag til forna,
menningu þess og aðdraganda.
Þá munu flestir kannast við rit
hans um trúarlff séra Jóns
Magnússonar, 1941, og ritgerða-
safnið Áfanga 1—11, sem kom
út tvö næstu árin á eftir ís-
lenzkri menningu, 1943 og
1944. Þá gaf hann út fjölda
annarra rita, skrifaði formála,
yfirlit um bókmenntir, ann-
aðist f jölda útgáfa, m.a. á Völu-
spá, 1923, með nýjum, athyglis-
verðum skýringum, tók saman
tslenzka lestrarbók 1924, sem
hefur haft gffurleg áhrif á bók-
menntaafstöðu samtfmans, sá
lengi um útgáfu Fornritafé-
lagsins, og svo mætti lengi
telja. En sfðast en ekki sfzt ber
að geta þess, að Sigurður Nor-
dal samdi leikritið Uppstign-
ing, sem var frumsýnt 1946 og
var endursýnt f Þjóðleikhúsinu
ekki alls fyrir löngu.
Þegar dr. Sigurður Nordal
varð áttræður, skrifaði núver-
andi forseti Islands grein um
hann hér f Morgunblaðið, þar
sem hann segir m.a.: „En hitt
er þó mest um vert, að á þeim
vettvangi, þar sem Nordal hasi-
aði sér völl ungur, hefur hon-
um auðnast að lyfta merki
þjóðar sinnar hátt og gefa
henni þær gjafir, sem rýrna
ekki að gildi, þótt tfmar lfði og
margt, sem verðmætt er kallað,
falli niður úr öllu valdi . . .
(Nordal er) virðulegasti menn-
ingarfulltrúi tslendinga um
Iangt skeið . . .“
Dr. Sigurður Nordal var fæddur
14. sept. 1886 að Eyjólfsstöðum í
Vatnsdal A.-Hún., sonur
Jóhannesar Nordal, síðar íshús-
stjóra I Reykjavlk og Bjargar
Jóseftnu Sigurðardóttur. Hann
lauk prófi frá Lærðaskólanum
I Reykjavtk 1906 og prófi i
norrænum fræðum frá Hafnarhá-
skóla 1912. Hann stundaði fram-
haldsnám erlendis um nokkurt
skeið, en varð prófessor við Há-
skóla islands 1918. Hann var
rektor 1922—23. Hann var um
skeið formaður Menntamálaráðs,
forseti Visindafélags íslendinga,
heiðursdoktor við marga háskóla
og heiðursfélagi fjölda félaga og
stofnana.
Dr. Sigurður Nordal var skipað-
ur sendiherra íslands i Danmörku
1951 og gegndi þvi starfi til ársins
1957, þegar hann kom heim aft-
ur. Sfðan hefur hann sinnt fræði-
og ritstörfum. Nordal varð sendi-
herra á viðkvæmu skeiði i sam-
búðarsögu Dana og fslendinga,
þvi að þá var handritamálið að
komast i algleyming og skipun
hans I sendiherraembætti var tákn
þeirrar áherzlu, sem Islendingar
lögðu á farsæla lausn þess mikil-
væga máls. Eins og kunnugt er fór
það eftir sem islendingar höfðu
vonazt til í upphafi.
Dr. Sigurður Nordal var tví-
kvæntur. Fyrri kona hans var
sænsk. og skildu þau eftir stutta
sambúð, en siðari kona hans var
Ólöf Nordal, sem lézt fyrir fáum
árum. Eftirlifandi börn þeirra eru
Jóhannes, seðlabankastjóri og
Jón tónskáld.
Sigurður Nordal var í hópi svip-
mestu manna islenzkrarsamtíðar.
Hann var ekki einasta skáld og
fræðimaður, diplómat og rektor,
heldur ógleymanlegur persónu-
leiki, sem fór á kostum i góðra
vina hópi. Hann fylgdist með öllu
og drakk i sig hræringar samtíðar-
innar. Ljóð ungra skáld og rithöf-
unda las hann ekki siður en gam-
alla öndvegishöfunda og voru
persónuleg áhrif hans ekki minni
en þau, sem hann hafði með ritum
sinum. Hann var lifslistarmaður
og lengstum fór fram f honum
hörð barátta milli einlyndis og
marglyndis, eins og eftirminnilega
kemur fram i Ijóðsögum Fornra
ásta. Erfitt er að dæma um það,
hver hefur sett meiri svip á menn-
ingar- og þjóðlif íslendinga á þess-
ari öld, visindamaðurinn, skáldið
— eða maðurinn Sigurður Nordal.
En við lát hans verða þáttaskil i
arfi fslendinga.