Morgunblaðið - 18.05.2002, Blaðsíða 47

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. MAÍ 2002 47
sokkar, sokkabuxur, undirföt
oroblu@islensk-erlenda.is
Kringlunni
skrefi framar
Þátttakendur í
Ungfrú Ísland
2002 munu sýna
hinn vinsæla
undirfatnað
í Kringlunni
kl. 14 í dag.
Ráðgjöf og
20% kynningarafsláttur
af öllum
vörum í Lyf og heilsu,
Kringlunni, kl. 12-16.
Reykjavík
í fyrsta sæti
Kynntu flér málin og sko›a›u myndbandi›
um Geldinganes á www.reykjavik2002.is
fyrir grillara
fiegar flig vantar gott grill
A
B
X
/S
ÍA
9
0
2
0
7
0
7
-2
ÁRNI Þormóðsson
hefur látið nafns míns
getið í umfjöllun um
Hafrannsóknastofnun í
tveimur greinum í Mbl.
undanfarið. Þótt af ein-
staka orðavali megi
ætla annað geri ég því
skóna að Árni beri í
skrifum sínum fyrst og
fremst hag Hafrann-
sóknastofnunar fyrir
brjósti. Og ég vil taka
fram að ég skil áhyggj-
ur Árna og finnst at-
hugasemdir hans rétt-
mætar svo langt sem
þær ná. Það er því eðli-
legt að hann fái mínar
útskýringar á þessu máli, þótt ég
verði að taka fram að ég þekki
örugglega ekki jafn vel til mála og
þeir sem lengur hafa starfað á þess-
um vettvangi. Ég vil líka taka fram
að ég tel það afar mikilvægt að Haf-
rannsóknastofnun njóti þess trausts
sem hún á skilið og það traust varðar
samskipti við yfirvöld, almenning,
vísindasamfélagið hér heima og er-
lendis og atvinnugreinina sjálfa.
Það er örugglega alltaf álitamál
hvernig skipa eigi málum þannig að
markmið Hafrannsóknastofnunar
náist sem best og að hún njóti þess
trausts sem hún þarf á að halda.
Hafrannsóknastofnunin tekur þátt í
margs konar alþjóðlegu samstarfi
vísindastofnana og störf hennar og
niðurstöður eru lagðar fyrir inn-
lenda og erlenda vísindamenn. Hún
stendur fyrir fundum víða um land-
ið, kynnir þau málefni sem hún vinn-
ur að í blöðum og tímaritum og send-
ir út fréttatilkynningar þegar tilefni
gefast til. Aðalskrifstofa Hafrann-
sóknastofnunar er í sömu byggingu
og sjávarútvegsráðuneytið og sam-
gangur þar á milli er mikill. Stofn-
unin heyrir beint undir ráðherra líkt
og gildir um ýmsar aðrar ríkisstofn-
anir. Stjórnin er ekki eiginlega
stjórn í venjulegum skilningi þess
orðs, heldur er í reynd miklu fremur
ráðgefandi fyrir ráðherra og for-
stjóra. Stjórnin er þess vegna ekki
sambærileg við stjórnir fyrirtækja
(jafnvel ekki fyrirtækja sem alfarið
eru í eigu ríkisins) eins og ég ætla að
Árni þekki til.
Ég þykist vita að það fyrirkomu-
lag sem ákveðið var að viðhafa við
skipun stjórnar Hafrannsóknastofn-
unar hafi verið komið á til þess að
tryggja að samskipti við atvinnu-
greinina og starfsmenn séu í sem
bestu lagi. Þannig er – eins og Árni
rekur í fyrri grein sinni – stjórnin
þannig skipuð að einn fulltrúi er til-
nefndur af LÍÚ, einn af samökum
sjómanna, til skiptis frá Farmanna-
og fiskimannasambandinu og Sjó-
mannasambandi Íslands, og einn frá
Fiskifélagi Íslands. Síðan situr í
stjórn einn fulltrúi starfsmanna og
einn sem ráðherra
skipar án tilnefningar.
Ég hef um þriggja
ára skeið setið í stjórn
Hafrannsóknastofnun-
ar sem fulltrúi Fiski-
félags Íslands. Ég
hygg að þegar lögin
voru samþykkt og
þetta fyrirkomulag
tekið upp hafi hugsun-
in verið að fulltrúi
Fiskifélagsins væri
fulltrúi allrar greinar-
innar þar sem Fiski-
félagið er samstarfs-
vettvangur hennar.
Það sem Árni dregur
upp í greininni er að
sem stendur séu nú þrír stjórnar-
menn tengdir stórum fyrirtækjum í
greininni og að þessi tengsl valdi
tortryggni vegna þess að stjórnar-
menn fái upplýsingar á stjórnar-
fundum sem þeir geti nýtt fyrirtækj-
unum til framdráttar. Ég verð að
játa að ég hef ekki haft ímyndunar-
afl til þess að sjá hvernig hægt er að
misnota þær upplýsingar sem fást á
stjórnarfundum í þágu þeirra fyrir-
tækja sem við tengjumst. Útkoma
rannsóknaleiðangra er send fjöl-
miðlum jafnóðum og þær eru til,
skipaáætlun er birt á Netinu og ráð-
gjöfin, sem Árni nefnir sérstaklega í
fyrri grein sinni, er birt ráðherra,
stjórn, hagsmunasamtökum og
fréttamönnum nánast á sama tíma
eftir að hafa verið í vinnuferli hjá Al-
þjóðahafrannsóknaráðinu sam-
kvæmt ströngum reglum þeirrar
stofnunar. Ég get alveg játað á mig
barnalegt sakleysi en ég fæ ekki séð
að þessi hætta sem Árni hefur
áhyggjur af sé raunveruleg.
Hafrannsóknastofnun nýtur mik-
ils trausts. Þó hefur hún oftlega ver-
ið gagnrýnd harkalega en ég held að
sú gagnrýni snúist um annað eða
bæði af tvennu. Í fyrsta lagi telja
sumir í þjóðfélaginu að sú fiskifræði
sem ráðgjöf stofnunarinnar byggist
á – og er almennt viðurkennd af haf-
rannsóknastofnunum í okkar heims-
hluta – sé ekki rétt. Við heyrum mik-
ið til talsmanna annarra skoðana
sem oft fara mikinn og stundum með
litla innistæðu í veganesti. Í öðru
lagi blandast stofnunin oft að ósekju
í deilur um stjórnun fiskveiða, þegar
tortryggja þarf nauðsyn aðhalds í
fiskveiðum til þess að réttlæta meiri
afla en stofnunin telur ráðlegt. Þrátt
fyrir allar deilur um Hafrannsókna-
stofnun tel ég vísindalegt sjálfstæði
hennar hafið yfir gagnrýni og starfs-
menn hennar sýni ávallt heiðarleg
vísindaleg vinnubrögð.
Það er svolítið merkilegt til þess
að hugsa að hér á landi ríkir meiri
skilningur og stuðningur sjávarút-
vegsins við vísindalegar niðurstöður
fiskifræðinga og nauðsyn aðhalds í
sókn í fiskistofna heldur en gerist í
nágrannalöndunum. Það eru sjálf-
sagt ýmsar skýringar á því hvað
veldur. Ábyrgð aðila í sjávarútveg-
inum er að sjálfsögðu meiri vegna
mikilvægi greinarinnar í þjóðarbú-
skapnum. En það má líka telja lík-
legt að hagsmunasamtök í greininni
– og þá sérstakelga forráðamenn
LÍÚ, fyrst þau samtök hafa verið
nefnd – hafi lagt sig meira eftir því
að kynna sér fiskifræðileg rök en
kollegar þeirra erlendis. Það er góð
saga að segja og hver veit nema að
fyrirkomulag á skipun stjórnar Haf-
rannsóknastofnunar hafi þar haft já-
kvæð áhrif.
Ég vil í lokin leiðrétta fullyrðingu
Árna í fyrri grein hans, að LÍÚ
borgar engin gjöld til Fiskifélags Ís-
lands.
Stjórnarseta í Haf-
rannsóknastofnun
Pétur
Bjarnason
HAFRÓ
Tel ég vísindalegt sjálf-
stæði Hafrannsókna-
stofnunar hafið yfir
gagnrýni, segir Pétur
Bjarnason, og að starfs-
menn hennar sýni ávallt
heiðarleg, vísindaleg
vinnubrögð.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Fiskifélags Íslands og situr í stjórn
Hafrannsóknastofnunar.
mbl.isFRÉTTIR