Morgunblaðið - 18.05.2002, Blaðsíða 22

ERLENT
22 LAUGARDAGUR 18. MAÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ÍRAR gengu að kjörborðinu í gær
en fastlega er reiknað með því að
Bertie Ahern forsætisráðherra og
leiðtogi Fianna Fáil vinni þar mikinn
kosningasigur. Tuttugu og fimm ár
eru liðin síðan Fianna Fáil náði síð-
ast hreinum meirihluta á írska
þinginu en skoðanakannanir nú
benda til að vel sé mögulegt að
Ahern nái slíkum árangri nú.
Fianna Fáil hefur um fimm ára
skeið verið við stjórnvölinn á Írlandi
ásamt Framsækna demókrata-
flokknum. Fái Fianna Fáil meira en
83 þingmenn kjörna nú gæti flokk-
urinn hins vegar valið að stýra land-
inu einn síns liðs, en 166 þingmenn
sitja á írska þinginu.
Þar sem næsta víst þykir að
Ahern verði áfram forsætisráðherra
– hvort heldur sem það verður í sam-
starfi við aðra flokka eður ei – hafa
sjónir manna undanfarna daga
beinst að möguleikum Sinn Féin,
stjórnmálaarms Írska lýðveldishers-
ins (IRA), á því að auka þingmanna-
fjölda sinn, en einn fulltrúi Sinn Féin
á sæti á írska þinginu. Skoðana-
kannanir sýna að flokkurinn hefur
um 7% fylgi og hafa forystumenn
Sinn Féin spáð því að þeir muni
a.m.k. fá þrjá þingmenn kjörna nú.
Er því ekki útilokað að flokkurinn
kæmist í lykilstöðu eftir kosningar,
ef til þess kemur að mynda sam-
steypustjórn.
Leggur Sinn Féin mikla áherslu á
að tryggja framgang Martins Ferris
í N-Kerry-kjördæminu í suðvestur-
hluta Írlands en Ferris afplánaði á
sínum tíma tíu ára fangelsisdóm fyr-
ir vopnasmygl á vegum IRA.
Ahern hefur hins vegar útilokað
stjórnarsamstarf með Sinn Féin á
meðan IRA hefur ekki lokið við af-
vopnun sína.
Vegna hins flókna hlutfallskosn-
ingakerfis sem við lýði er á Írlandi
er ekki gert ráð fyrir að fyrstu tölur
úr kosningunum verði ljósar fyrr en
í dag. Endanleg úrslit ættu að liggja
fyrir seint í kvöld.
Reuters
Gerry Adams, leiðtogi Sinn Féin, skýlir Nicky Kehoe, einum frambjóð-
anda flokksins í írsku kosningunum, fyrir rigningunni í gær.
Fianna Fáil spáð
sigri á Írlandi
Bertie Ahern forsætisráðherra úti-
lokar stjórnarsamstarf við Sinn Féin
Dublin. AFP.
GEORGE W. Bush, forseti Banda-
ríkjanna, stendur nú frammi fyrir
sömu spurningum og einn fyrirrenn-
ara hans: Hvað vissi hann og hve-
nær? Um þetta er spurt eftir að upp-
lýst var, að Bush var varaður við því
snemma í ágúst á síðasta ári, að mikil
hætta væri á, að liðsmenn al-Qaeda,
hryðjuverkasamtaka Osama bin
Ladens, hygðust ræna flugvélum í
Bandaríkjunum. Bush hefur notið
eindæma vinsælda meðal landa
sinna, ekki síst vegna viðbragða hans
við hryðjuverkunum, en nú þykir
hætta á, að eitthvað dofni yfir þeim.
Embættismenn Bandaríkjastjórn-
ar leggja mikla áherslu á, að upplýs-
ingarnar, sem Bush voru kynntar 6.
ágúst á síðasta ári, hafi hvorki verið
mjög nákvæmar né óvanalegar með
tilliti til þess, að flugrán hafi lengi
verið eitt af helstu áhyggjuefnum
bandarískra öryggisstofnana. Segja
þeir, að allar tilraunir til að sverta
forsetann og halda því fram, að hann
hafi brugðist almannahagsmunum,
séu eingöngu af pólitískum rótum
runnar.
Undir fjögur augu viðurkenna
þessir sömu embættismenn, að málið
geti haft slæmar afleiðingar fyrir
Bush og ríkisstjórnina. „Það er engu
líkara en einhver hafi sofnað á verð-
inum. Þetta getur skipt sköpum fyrir
Bush,“ er haft eftir repúblikana með
góð tengsl við Hvíta húsið.
Stjórnmálaskýrendur eru á sama
máli. Þeir segja, að sjálfur orðstír
ríkisstjórnarinnar sé í veði; sú al-
menna skoðun, að hún láti jafnan
hendur standa fram úr ermum af
ábyrgð og festu.
„Þetta er það fyrsta, sem fram
kemur eftir hryðjuverkin, sem sýnir
ekki Bush í fallegu ljósi, og vekur um
leið efasemdir um frammistöðu hans
og ríkisstjórnarinnar. Ekki er ólík-
legt, að vinsældir hans dvíni eitt-
hvað,“ sagði Andrew Kohut, sem
annast hefur skoðanakannanir fyrir
Pew-rannsóknastofnunina.
Á fyrstu vikum eftir hryðjuverkin
naut Bush stuðnings 90% landa sinna
en þótt hann hafi minnkað nokkuð, sé
nú um 75%, væru allir forseta full-
sæmdir af honum. Þetta gæti þó
breyst, verði ekki gefnar fullnægj-
andi skýringar á aðgerðaleysinu eftir
að fyrrnefndar upplýsingar komu
fram.
„Almenningur bíður eftir skyn-
samlegum skýringum og það stendur
upp á forsetann að gefa þær,“ segir
Geoffrey Garin, sem annast skoðana-
kannanir fyrir demókrata. Segir
hann, að Hvíta húsið verði einnig að
útskýra hvers vegna það hafi tekið
svona langan tíma að segja frá upp-
lýsingunum, sem lágu fyrir 6. ágúst í
fyrra. Það var CBS-sjónvarpsstöðin,
sem sagði fyrst frá þeim sl. miðviku-
dagskvöld og daginn eftir staðfesti
Hvíta húsið fréttina.
Sagan rifjuð upp
Thomas Mann, fræðimaður hjá
Brookings-stofnuninni, segir, að
hingað til hafi spurningar um við-
brögð við ýmsum viðvörunum fyrst
og fremst beinst að alríkislögregl-
unni, FNI, og leyniþjónustunni, CIA.
„Nú allt í einu beinast þær að rík-
isstjórninni,“ segir Mann og bendir á,
að þær megi skoða í ljósi sögunnar.
„Hvað forsetinn vissi og hvenær
hann fékk að vita það“ var þunga-
miðjan í rannsókninni á hlutverki
Nixons í Watergate-hneykslinu. Sá,
sem spurði þeirra spurninga fyrst
opinberlega, var Howard H. Baker,
þáverandi öldungadeildarþingmaður
en nú sendiherra Bush í Japan.
Hvað vissi Bush
og hvenær?
Upplýsingar um, að varað hafi verið við
hugsanlegum flugránum og hryðju-
verkum al-Qaeda um mitt síðastliðið
sumar setja Bandaríkjastjórn í vanda.
Washington. Los Angeles Times.
AP
Condoleezza Rice þjóðaröryggisráðgjafi í Hvíta húsinu í fyrradag. Þá
sagði hún, að Bush hefði aðeins fengið almennar upplýsingar um að liðs-
menn al-Qaeda ráðgerðu flugrán í Bandaríkjunum.
VAXANDI ótti er við, að til harðra
átaka komi með harðlínuöflunum í Ír-
an og umbótasinnum, með klerkun-
um, sem fara í raun með völdin, og al-
menningi í landinu. Mohammad
Khatami, forseti landsins, hótaði ný-
lega að segja af sér fengi ríkisstjórnin
ekki tækifæri til að koma til móts við
óskir þjóðarinnar og undir þessa
kröfu hefur nú einn harðlínuklerk-
anna tekið.
Verkföll eru daglegt brauð í Íran
og þá ýmist verið að mótmæla því, að
fólki eru ekki greidd laun eða þá svo
lítil, að ekki er unnt að lifa á þeim.
Unga kynslóðin er í uppreisnarhug
vegna kúgunar klerkaveldisins og at-
vinnuleysis og átök milli ungs fólks og
öryggissveita eru tíð.
Atvinnuleysið er opinberlega 13%
en allir vita, að það er miklu meira, og
verðbólgan, sem líka er sögð vera
13%, er ekki undir 20%. Eiturlyfja-
neysla vex og glæpum fjölgar og það
endurspeglast meðal annars í því, að
næstum daglega er verið að hengja
menn. Þeir, sem það geta, flýja land í
leit að atvinnu og frelsi. Ebrahim Am-
ini erkiklerkur í hinni helgu borg
Qom sagði nú í vikunni, að vegna
óánægju almennings væri hætta á, að
upp úr syði í írönsku samfélagi.
„Þjóðfélagsleg sprenging“
„Fólk er óánægt og af skiljanlegum
ástæðum. Ég veit, að yfir okkur vofir
þjóðfélagsleg sprenging,“ sagði Am-
ini. „Ef ástandið versnar, sem það
gerir, verður stjórnvöldum hætt.“
Amini sagði, að byltingin fyrir 23
árum hefði átt sér stað vegna þess, að
fólk sætti sig ekki við óréttlætið og
kúgunina, og bætti við, að engin
stjórn gæti haldið völdum með ofbeld-
inu einu.
Khatami forseti sagði á fundi með
kennurum í Teheran 5. maí sl., að
hætta væri á samfélagslegri upp-
lausn. Hótaði hann að segja af sér,
kæmu klerkarnir í veg fyrir nauðsyn-
legar umbætur. Í fyrradag sagði Kha-
tami, að einkavæðing og erlend fjár-
festing væri lífsnauðsyn fyrir Íran, en
klerkarnir mega hvorugt heyra.
Vaxandi ótti við að
upp úr sjóði í Íran
Almenningur að
gefast upp á
kúgun klerkanna
Teheran. AFP.
AP
Íranskar konur með mynd af Mohammad Khatami forseta.
UM það bil eitt þúsund breskir og
ástralskir hermenn börðust við liðs-
menn al-Qaeda-samtakanna og talib-
anahreyfingarinnar í umfangsmikl-
um átökum í austurhluta Afgan-
istans, og féll fjöldi hinna síðar-
nefndu, að því er breski herinn
greindi frá í gær. Aðgerðirnar hófust
síðdegis á fimmtudag, er ástralskir
sérsveitarliðar urðu fyrir árás og
komu hundruð breskra hermanna
Áströlunum til aðstoðar.
Roger Lane, undirhershöfðingi í
breska hernum, sagði að átökin
hefðu átt sér stað í Paktia-héraði á
svæði sem talibanar og al-Qaeda
hefðu lengi ráðið. Búist væri við að
aðgerðirnar stæðu í nokkra daga.
Fréttastofan Afghan Islamic
Press greindi frá því í gær að um tíu
manns hefðu látist er bandarísk
sprengjuflugvél hefði varpað
sprengjum á þorp í héraðinu Khost í
fyrrinótt. Brúðkaup hefði staðið í
þorpinu og hefðu gestir þar hleypt af
skotum upp í loftið eins og siðvenja
væri og vera kynni að áhafnir banda-
rískra þyrlna sem hefðu verið á
sveimi í nágrenninu hefðu talið að
óvinir væru að skjóta á þær.
Barist í Afganistan
Bagram-herstöðinni í Afganistan. AFP.