Morgunblaðið - 18.05.2002, Blaðsíða 32

LISTIR
32 LAUGARDAGUR 18. MAÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
VÆNTINGARNAR eftir nýjasta
og næstsíðasta kafla Stjörnustríðs-
bálksins hafa verið miklar. Eðlilega,
hann er sá farsælasti síðan Star
Wars (sem fyrir tilstuðlan fjölgunar
myndanna er einnig kölluð Episode
IV – A New Hope) sló öll þekkt að-
sóknarmet fyrir aldarfjórðungi.
Tvær til viðbótar fylgdu í kjölfarið;
(Episode V) The Empire Strikes
Back (’80) og (Episode VI) Return og
the Jedi (’83). Hefur framleiðandinn,
handritshöfundurinn og leikstjórinn,
George Lucas, jafnan gefið sér 3 ár á
milli mynda, að undanskilinni eyð-
unni á milli Return of the Jedi og
nýju framhaldsþrennunnar sem
hófst 1999 með Star Wars: Episode I
– The Phantom Menace.
Nú er röðin komin að Episode II,
sem nefnist Attack of the Clones –
Árás klónanna, mikilvægri tengingu
á milli Episode I, sem olli frekar von-
brigðum þó hún yrði mest sótt
Stjörnustríðsmynda á heimsvísu
(reyndar var hún einnig vinsælli í
Vesturheimi en hin upprunalega Star
Wars, sem komst ofar á aðsóknarlist-
anum, þökk sé geysi vel lukkuðum
endursýningum ’97), og lokakaflans,
Episode III, sem verður frumsýnd
2005.
Það skiptir miklu máli að Lucas
hefur bætt um betur frá síðustu
mynd og færir okkur aftur á á réttan
kúrs, inní dulúðina sem umlykur per-
sónur, atburði og umhverfi uppruna-
legu Stjörnustríðsmyndanna þriggja
sem seiddu til sín bíógesti á árunum í
kringum ’80. Þá þótti önnur mynd
bálksins, The Empire Strikes Back,
frummyndinni fremri og sömu sögu
er að segja af Attack of the Clones,
sem hefur mikla yfirburði yfir The
Phantom Menace, tvímælalaust veik-
asta hlekkinn í allri keðjunni.
Aðalpersóna fimmta kaflans, sem
gerist þegar áratugur er liðinn frá at-
burðunum í Episode I, er Jedinn
Anakin Skywalker (Hayden Christ-
ensen). Hann hefur verið í strangri
þjálfun hjá lærimeistara sínum, Obi-
Wan Kenobi (Ewan McGregor), sem
sér í þessum tvítuga pilti glæstustu
von Jedastéttarinnar. Anakin bíður
þess óþreyjufullur að fá að sanna sig,
þess fullviss að hann eigi eftir að
verða mestur og bestur allra Jeda.
Tækifærið kemur er gömul vin-
kona hans úr Episode I, Padmé/
Amidala drottning á Naboo, þarfnast
verndar er viðsjár miklar verða inn-
an Lýðveldisins. Myndin hefst á hríf-
andi atriði er skínandi geimskip kem-
ur inn til lendingar með Padmé, sem
nú er ekki lengur drottning heldur
þingmaður Lýðveldisins. Hún slepp-
ur naumlega frá morðárás og ljóst að
öryggi hennar er í hættu. Þá er vita-
skuld kallað á Obi-Wan, sem kemur
rakleiðis til hjálpar með sinn unga
lærisvein sér við hlið. Það kemur í
ljós að tilræðismaðurinn kemur frá
fjarlægri plánetu í stjörnukerfinu og
er Obi-Wan sendur þangað að spæja
en Anakin hinn ungi fær það veiga-
mikla hlutverk að fylgja Padmé til
Naboo og gæta hennar.
Anakin leynir ekki eldheitum til-
finningum sínum til Padmé, né þeim
fyrirætlunum að hann hyggist
stjórna sem einvaldur í Lýðveldinu
þegar hans tími kemur og óvild sinni
í garð Obi-Wans, sem Anakin öfund-
ar og segir að treysti sér ekki. Þar
með brýtur hann grundvallarreglur
Jedanna, sem eiga að vera hafnir yfir
reiði, hatur og ást.
Á meðan kannar Obi-Wan fjar-
læga reikistjörnu þar sem óvígur her
vélmenna er í smíðum og á að hjálpa
Jedunum í baráttunni við aðskilnað-
arsinna. Það eru óútreiknanlegar
blikur á lofti og lenda þau öll, Obi-
Wan, Padmé og Anakin, um síðir í
höndum aðskilnaðarmanna undir
stjórn fyrrverandi Jedans Dooku
greifa (Christopher Lee), sem
hyggst ganga frá þeim að hætti Róm-
verja hinna fornu; etur þeim á móti
forynjum í hringleikahúsi og óvígum
her klóna og afstyrma.
Hægt en markvisst byggir Lucas
upp undanfara lokaátaka endahnúts-
ins, Episode III, sem kemur á mark-
aðinn að þrem árum liðnum. Breyt-
ingarnar á Anakin eru farnar að taka
sinn toll, hinir illu eiginleikar hans,
græðgi, hatur og öfund, að ótalinni
ástinni, að varpa honum í fang þess
illa. Umbreytingin í Darth Vader er
hafin. Hann bætir keti á bein allra
aðalpersónanna og er einkar ánægju-
legt að sjá tilburði McGregors, sem
er nú búinn að ná völdum yfir Obi-
Wan, gera þessa merkispersónu
virðingarverða og trúverðuga. Gamli
Lee er jafn óborganlegur hér sem í
Hringadróttinssögu en Portman er
líflítil og áhugalaus og Christensen
enn einn sætabrauðsdrengurinn sem
gæti orðið fljótgleymdari en Mark
Hamill. Það væri synd að segja að
gneistaði á milli þeirra.
Sjálfsagt fær Árás klónanna tví-
skipta dóma. Þeir sem kunna að meta
hreinræktuð ævintýr og afþreying-
armyndir, að ekki sé talað um aðdá-
endur bálksins, eiga að geta skemmt
sér vel yfir myndinni sem örugglega
fær bullandi aðsókn. Burðirnir felast
í betri sögu og átökum, meira tilfinn-
ingaflæði og holdi klæddum per-
sónum í anda fyrri þrennunnar.
Mátulegri áherslu skrípa á borð við
Jar Jar, magnaðri tónlist Williams,
sem hefur náð sér á flug að nýju og
það er stór kostur. Þá fléttar Lucas
skemmtilega saman sína framandi
furðuveröld og fegurð „gamla heims-
ins“, í undurfögrum tökum frá Ítalíu
og Spáni. Allt þetta gefur Fimmta
kaflanum meiri fyllingu og skipar
honum sess sem þriðju bestu mynd-
inni í bálknum. Þrátt fyrir miklar
framfarir frá The Phantom Menace
hefur Lucas enn ekki tekist að
magna fullkomlega seiðinn sem um-
vafði Star Wars og The Empire
Strikes Back, hann gæti birst í loka-
kaflanum.
Stríð á réttri stefnu
„Þrátt fyrir miklar framfarir frá The Phantom Menace hefur Lucas enn
ekki tekist að magna fullkomlega fram seiðinn sem umvafði Star Wars
og The Empire Strikes Back,“ segir m.a. í umsögninni.
KVIKMYNDIR
Smárabíó, Regnboginn, Laug-
arásbíó, Kringlubíó, Borgarbíó
Akureyri, Nýja bíó Keflavík
Leikstjóri: George Lucas. Handrit:
George Lucas. Kvikmyndatökustjóri:
David Tatterall. Tónlist: John Williams.
Aðalleikendur: Ewan McGregor, Samuel
L. Jackson, Hayden Christensen, Natalie
Portman, Ian McDiarmid, Frank Oz, Ant-
hony Daniels, Christopher Lee, Pernilla
August, Jack Thompson, Ahned Best.
Sýningartími 144 mín. 20th Century Fox.
Bandaríkin 2002.
STAR WARS: EPISODE II – ATTACK OF THE
CLONES (ÁRÁS KLÓNANNA)
Sæbjörn Valdimarsson
ÁRLEGA er haldin norræn ung-
liðakeppni í djassi. Í fyrra var norska
sveitin MOTIF kjörin sú besta á
Norðurlöndum og gladdi það íslenska
djassgeggjara mjög því píanistinn er
íslenskur og einn efnilegasti djass-
leikari okkar; Davíð Þór Jónsson frá
Akranesi. Davíð var við tónlistarnám í
Þrándheimi þegar Ole Morten bassa-
leikari stofnaði sveitina þar í bæ árið
1999. Það virðist hafa verið gott
mannval í skólanum því þeir piltar
eru hver öðrum betri hljóðfæraleik-
arar og einn þeirra kominn í fremstu
röð ungra norskra djassleikara, stór-
trommarinn Håkon Mjåset Johansen,
sem hingað kom í fyrra með fanta-
góðu norsku tríói, Urban Connection.
Ég er líka viss um að trompetleik-
arinn, Mathias Eick, á eftir að láta
mjög að sér kveða í norrænum djassi í
framtíðinni. Hann hefur þegar sett
mjög persónulegt mark á spunastíl
sinn þarsem trompetstíll síðboppsins
blandast frjálsari leik og minnir
stundum á Don Chery í klemmdum
hlaupum á efra tónsviði trompetsins.
Öll tónlist kvöldsins var eftir bassa-
leikarann Ole Morten utan tvö, þaraf
síðasta lag fyrir hlé sem var gamall
ópus eftir Davíð Þór: Vúps. Það var í
þeim ópusi sem listin kviknaði fyrir
alvöru í leik þeirra félaga, en fyrstu
þrjú lögin, John Dough, Get On Up og
ballaðan Her Pices, þarsem Atle
Nymo blés fallegan sóló trillum-
skreyttan, hefðu öll getað verið á efn-
isskrá hljómsveitar Frederiks Nor-
éns eða annarra fínna djasssendi-
boðasveita. Enda sagði sessunautur
minn stundarhátt eftir fyrsta ópusinn
,,þetta eru meiri hraðafíklarnir“.
Trompetsóló Mathiasar í Vúps var
hunang og skartaði þeim einkennum
er ég nefndi hér að framan. Við þurft-
um heldur ekki að skammast okkar
fyrir Davíð Þór sem meitlaði bopp-
fönkið í bakgrunninum og lék síðan
línur á mið og neðsta tónsviði flygils-
ins, stundum rofnar af hljómum.
Þetta gerir hann gjarnan og tekst þá
að magna sterka spennu í spuna sín-
um. Sjaldnast er hann þó spuninn
samstiga eins og hjá Eddie heitin
Costa heldur má segja hans samliggj-
andi.
Eftir hlé var boðið upp á sannkall-
aða tónaveislu. Upphafsópusinn
nefndist Triple Niple með skírskotun
til Trinkle Trinkle Theloniusar
Monks og þar spann Davíð Þór sóló í
sama anda og í Vúps, bara miklu efn-
ismeiri. Síðan var villtur ópus sem
sótti nafn til Monthy Python-gengis-
ins: We Are The Knights Who Say
NI! og enn var Davíð Þór í essinu
sínnu og Håkon sló einn magnaðan
sóló. Síðan uppófst mjúk ballaða,
Blindfolded, og höfundur lék listilega
á bassann undir blæstrinum. Þarna,
einsog alltaf á tónleikunum, var sam-
spilið fínt, hljómsveitin þétt og frelsi
einstaklingsins blómstraði í þágu
heildarinnar. Án þagnar var haldið
beint í lag eftir norska kollega þeirra
er nefndist Untitled For The Masses
og Mathias bætti enn einum gimsteini
í safn sitt og tónninn mjúkur án þess
að málmurinn hyrfi nokkru sinni.
Hendingarnar voru oft firnalangar en
alltaf vel mótaðar. Síðasta lagið á efn-
isskránni var Portrait. Atle upphóf
leikinn einsog nýstokkinn úr Ballads
John Coltranes og síðan var píanó-
vamp áður en síðbopplína tók völdin.
Atle blés klassískan harðboppsóló eft-
ir kúnstarinnar reglum, andinn dreg-
inn sem sjaldnast og ýlfrað uppi.
Hrynsveitin keyrði hann miskunnar-
laust áfram en í sólói Mathiasar var
skipt um gír. Þar kallaðist harðboppið
á við frjálsari spuna. Davíð var aftur á
móti rapsódískur í einleikskafla sín-
um. Þetta er topphljómsveit atvinnu-
manna af bestu gerð. Það eina sem
markaði æsku þeirra var óljós endir
laga, á stundum sem gleðihlátur
fylgdi.
Aukalagið var stutt og ljóðrænt,
Ny ballade, og yljaði mörgum um
hjartarætur sem ekki gátu fylgt harð-
boppinu til lengdar. Hafi MOTIF
þökk fyrir komuna. Davíð Þór dvelur
hér vonandi áfram og vinnur að nýj-
um verkum. Í lokin held ég mér sé
óhætt að fullyrða að þetta séu bestu
djasstónleikar hérlendis það sem af
er árinu og vonandi fylgja fleiri af
þessum gæðaflokki í kjölfarið.
Ungir og villtir
DJASS
Múlinn í Kaffileikhúsinu
Mathias Eick trompet, Atle Nymo ten-
órsaxófónn, Davíð Þór Jónsson píanó,
Ole Morten Vågan bassi og Håkon Mjås-
et Johansen trommur. Fimmtudags-
kvöldið 9. maí 2002.
MOTIF
Vernharður Linnet
ÚR frændagarði nefnist sýning
tveggja færeyskra myndlistamanna
á miðjum aldri á nýjum málverkum,
þeirra Ólivs við Neyst, f. 1951, og
Ankers Mortensens, f.1961. Hinn tíu
árum eldri Olivur hefur komið við
sögu hér áður, sýndi í Fold fyrir
fimm árum og svo hefur hann verið
með á nokkrum samsýningum fær-
eyskra listamanna á höfuðborgar-
svæðinu, Akureyri og Ísafirði.
Í augum Íslendinga ekki síður en
Dana er færeysk myndlist dálítið al-
veg sérstakt sem iðulega ratar beint
í hjartastað, ekki þó fyrir að vera
heimslist, heldur átthagalist með al-
veg sérstöku tímalausu yfirbragði.
Þótt Færeyingar séu hálfu nær
heimslistinni en við Íslendingar,
samgöngur góðar við meginlandið og
England, eru þeir fjarri því jafn nýj-
ungagjarnir, hefur drjúgum betur
tekist að varðveita hið upprunalega í
þjóðmenningu sinni. Samt verða þeir
að sækja myndlistarmenntun sína til
útlandsins og þá aðallega Danmerk-
ur eins og landinn fyrrum. Þeir hafa
meðal annars ekki troðið ótal stílteg-
undum í húsagerð á tvist og bast um
höfuðborgina, annars staðar í þétt-
býli, né verið jafn yfirmáta gjarnir að
valta yfir fornar menjar og eldri
geymd. Mörgum landanum yljar um
hjartaræturnar að koma til Þórs-
hafnar, sem hefur yfir sér sitthvað af
yfirbragði gömlu Reykjavíkur,
Hafnarfjarðar og Akraness, en fast-
ari, samfelldari og heilla yfirbragð.
Niðurrif fyrri gilda í húsagerð og
listíðum er oftar en ekki stórum
frekar vanhugsað slys en framför,
einkum ef í stað framþróunar og
staðbundinnar stílfegurðar kemur
framandi stílrugl og sjónmengun.
Dregið saman í hnotskurn má
orða það svo, að Færeyingar flýti sér
hægar en Frónbúar, eru í það heila
ekki jafn leiðitamir og gjarnir til nýj-
unga og sýndarmennsku.
Þetta tel ég borðleggj-
andi staðreyndir, og upp-
lýsandi að hafa þær í huga
þegar nálgast skal sýnis-
horn færeyskrar myndlist-
ar, eins og listhúsið Fold
kynnir þessa dagana. Hér
er ekki um íhaldssemi að
ræða, öllu frekar eðlislæga
samkennd með umhverfi
sínu og náttúrusköpunum
allt um kring, svona líkt og
kemur fram í bókum Will-
iam Heinesens og annarra
færeyskra skálda og rithöf-
unda. Og þó er fjarri að
myndverk þeirra félaga séu
bókmenntalegs eðlis, eða
skari skáldskap af nokkru
tagi nema þá hreint mynd-
rænan.
Olivur við Neyst er jarð-
rænni í litagleði sinni, lita-
spilið frjótt og margslung-
ið, haldið saman af
fjölþættri myndbyggingu.
Hann tónar myndefnið og
hryn litbrigðanna að segja
má, því að málverkin búa
yfir hljóðrænum eiginleik-
um líkt og menn skilja þá,
meðtaka og skynja á mynd-
fleti. Útfærslan virkar
óhlutbundin og sértæk en
um leið opnast skoðandan-
um greið leið inn í innri lífæðir
myndflatarins sem eins og iðar af
hlutvöktum og þekkjanlegum kenni-
leitum með náttúruna sem miðlægt
leiðarstef. Í hinu stóra málverki,
Hugskot frá Klaksvík, kristallast
þetta allt og þar sameinast margir
bestu eiginleikar listamannsins...
Það má svo vera alveg rétt sem
Anker Mortensen segir, að Olivur sé
eins og einni kynslóð á undan hon-
um, verk forverans hluti hefðar sem
hann sjálfur vinni út frá. Þörfin fyrir
huglæga birtingarmynd verundar-
innar sem einkennt hefur færeyska
myndlist kemur einkar vel fram í
myndum Ankers, en hann er um leið
alþjóðlegri. Virðist ekki búa í Fær-
eyjum nema hluta ársins, en hefur
haslað sér völl í Kaupmannahöfn og
sýnt víða í Danmörku og tekið þátt í
Haustsýningunni í Ósló (1985). Mað-
ur kennir áhrifa víða að í myndverk-
um listamannsins sem hefur að auki
meiri þörf fyrir útvíkkun málverks-
ins og að vinna á breiðari grundvelli.
Það eru einkum skírskotanir til
kviku hafsins sem einkenna vinnu-
brögð hans, litirnir loftmettaðri og
formin stærrri. Einna hrifmestar
eru stóra málverkið, Lágarsálmur,
sem blasir við er gengið er inn í sal-
inn, og myndin innst í hægra horni,
Vindurinn blæs hvar sem hann vill,
sem býr yfir ríkri, artístískri kennd.
Listamaðurinn vinnur einnig í málm-
grafík og þar kemur fram næm
kennd fyrir línuspili...
Ólivur við Neyst: Hugskot úr Klaksvík,
olía á léreft.
Tveir fær-
eyskir málarar
MYNDLIST
Listhúsið Fold
Opið daglega frá kl. 10-18, laugardaga
kl. 10-17 og sunnudaga frá kl. 14-17. Til
20. maí. Aðgangur ókeypis.
MÁLVERK OLIVUR VIÐ NEYST/ ANKER
MORTENSEN
Bragi Ásgeirsson
Anker Mortensen: Lágarsálmur,
olía á léreft.