Morgunblaðið - 18.05.2002, Blaðsíða 26

HEILSA
26 LAUGARDAGUR 18. MAÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Steingrímur Hermannsson,
Garðabæ:
Undanfarna mánuði hef ég daglega
tekið teskeið af Angelicu. Fyrsta
mánuðinn fann ég lítil áhrif, en síðan
hafa mér þótt áhrifin veruleg og
vaxandi bæði á heilsu og þrótt. Pestir
eða kvilla hef ég enga fengið og þróttur
og úthald hefur aukist, ekki síst í
vetrargolfinu.
www.sagamedica.com
eykur orku, þrek og
vellíðan
N
O
N
N
I
O
G
M
A
N
N
I
|

Y
D
D
A

N
M
0
6
1
3
4
/s
ia
.i
s
Angelica
Angelica fæst í apótekum,
heilsuvörubúðum
og heilsuhornum matvöruverslana.
Spurning: Ég hefi mikinn munn-
þurr, einkum á nóttum. Tungan og
munnurinn allur þurr og varirnar
hálfdofnar, einkum efri vör. Þessu
fylgja líka hröð hjartsláttarköst og
þetta virðist spila saman. Þessi
köst geta verið frá einu og upp í
fimm á einni nóttu. Þetta veldur
mér miklum óþægindum. Á daginn
veit ég ekki mikið af þessu. Kanntu
ráð við þessum kvilla mínum?
Svar: Það getur verið að munn-
þurrkurinn og hjartsláttarköstin
tengist en það þarf ekki að vera.
Mér finnst sjálfsagt að bréfritari
fari til læknis, ræði við hann og láti
skoða málið. Hjartsláttarköst geta
verið merki um sjúkdóm og sjálf-
sagt að láta kanna það. Munn-
þurrkur er ekki eins meinlaus og
margir gætu haldið, hann getur
valdið verulegum óþægindum eins
og bréfritari lýsir, erfiðleikum við
að tyggja og kyngja, hann getur
verið merki um sjúkdóm eða auka-
verkun af lyfi og hann getur valdið
alvarlegum tannskemmdum og
sýkingum í munnholi. Munn-
þurrkur er heldur ekki eitthvað
sem fylgir óhjákvæmilega ellinni
eins og sumir halda. Munnþurrkur
er merki um ónóga munnvatns-
myndun og getur haft slæm áhrif á
tann- og munnhirðu og munnvatnið
skiptir líka máli fyrir meltingu
fæðunnar.
Munnþurrkur getur átt sér fjöl-
margar orsakir. Mörg lyf geta
valdið munnþurrki og mörg þeirra
geta einnig valdið hjartslátt-
arköstum. Þar má nefna sum lyf
við þunglyndi, ofnæmi, offitu og
Alzheimers-sjúkdómi. Sumir sjúk-
dómar geta valdið munnþurrki og
hjartslætti og má þar einkum
nefna þunglyndi og kvíða. Aðrir
sjúkdómar sem oft valda munn-
þurrki eru Sjögrens-heilkenni, al-
næmi, sykursýki og Parkinsons-
veiki.
Ýmislegt er hægt að gera og ef
munnþurrkurinn er vegna lyfja er
oft ástæða til að skipta um lyf eða
minnka skammta. Gott er að
drekka mikið af vatni eða öðrum
ósætum drykkjum en mikilvægt er
að forðast tóbak, áfengi og koffín
sem þurrka munninn. Kóladrykkir
og flestir s.k. orkudrykkir inni-
halda koffín. Sykurlaust tyggi-
gúmmí er gott og örvar munn-
vatnsmyndun og sama gildir um
sælgæti og drykki með sítrónu-,
piparmyntu- eða kanilbragði. Rétt
er að huga að rakastigi á heimili og
vinnustað en algengt er að loftið sé
of þurrt í húsum, einkum þegar
kalt er í veðri. Ef munnþurrkur er
til ama á nóttunni er rétt að huga
sérstaklega að rakastigi þá, gott er
að útvega rakamæli og sjá til þess
að rakinn fari helst ekki niður fyrir
40% og alls ekki niður fyrir 30%.
Einnig má reyna eftir föngum að
sofa með lokaðan munn. Ýmsum
ráðum er hægt að beita til að
hækka raka í innilofti, nota má ein-
föld ráð eins og að setja rök hand-
klæði á ofna, vatn í bala og sjóða
vatn í opnum hraðsuðukatli en til
að ná virkilega góðum árangri þarf
sérhönnuð rakatæki sem fást í raf-
tækjaverslunum. Inniloft er oft
sérstaklega þurrt í mars, apríl og
maí en þá er oft kalt og þurrt úti en
heitt inni vegna sólskins. Þurrt
inniloft veldur ekki bara munn-
þurrki heldur þurrkar öll önd-
unarfærin og gerir þau viðkvæmari
fyrir sýkingum eins og kvefi og
hálsbólgu.
Hvaða ráð eru við munnþurrki?
MAGNÚS JÓHANNSSON LÆKNIR SVARAR SPURNINGUM:
 Lesendur Morgunblaðsins geta spurt lækn-
inn um það sem þeim liggur á hjarta. Tekið
er á móti spurningum á virkum dögum milli
klukkan 10 og 17 í síma 5691100 og bréfum
eða símbréfum merkt: Vikulok. Fax
5691222. Einnig geta lesendur sent fyrir-
spurnir sínar með tölvupósti á netfang
Magnúsar Jóhannssonar: elmag@hot-
mail.com.
Fordómur er hleypidómur eða ógrundaður dómur oft byggður á vanþekk-
ingu og skilningsleysi. Drifinn áfram af staðalmyndum samfélaga manna,
normi. Ákveðnar staðalmyndir hafa iðulega ákveðna ímynd sem slíkur dóm-
ur nærist á. Meiðandi fordómar eru heilsuspillandi, til vansa í samskiptum
manna og draga úr vergri þjóðarhamingju, heilbrigði og velsæld.
Vitundarvakningin Sleppum fordómum á vegum Geðræktar, Landlækn-
isembættisins og fleiri samtaka hefur nú staðið yfir í 18 daga, frá 1. maí til 18.
maí. Hinn 1. maí hófst dreifing á póstkortum og blöðrum. Á póstkortunum er
texti, vitundarvakning um hversdagsfordóma og blöðrurnar sem þeim fylgja
eru tákn fordóma. Um 35.000 kortum og blöðrum hefur verið dreift á höf-
uðborgarsvæðinu, í Reykjanesbæ, á Akranesi, Ísafirði,
Sauðárkróki, Akureyri, Egilstöðum og í Vestmanna-
eyjum. Beiðni okkar til viðtakenda var að ígrunda eigin
fordóma, orsakir, birtingarform og afleiðingar. Sleppa
þeim með því að sleppa blöðrunni í þar til gerð ílát á
næstu Shellstöð. Blöðrunum verður svo safnað saman af
sjálfboðaliðum í dag, 18. maí, þær færðar á tiltekinn samkomustað utandyra
á hverjum fyrrnefndra átta staða (Ingólfstorg í Reykjavík). Blöðrurnar
verða blásnar upp og fordómum landsmanna sleppt í loftið. Blöðrunum verð-
ur sleppt á sama tíma á stöðunum átta um landið, kl. 17 í dag. Þetta verður
hinn táknræni hluti vitundarvakningarinnar.
Lok vakningarinnar Sleppum fordómum á höfuðborgarsvæðinu verða
mörkuð með tónleikum á Ingólfstorgi sem hefjast kl. 16 og svo verður blöðr-
unum sleppt í himnafestinguna kl. 17 líkt og á hinum stöðunum á lands-
byggðinni. Vil ég hvetja sem flesta til þess að mæta og taka þátt.
Það er von mín fyrir hönd allra sem að vakningunni hafa komið að sem
flestir landsmenn telji sér bæði ljúft og skylt að skoða hjarta sitt, líta í eigin
barm og vekja eigin vitund með í breytni án meiðandi fordóma. Því svo sann-
arlega er það svo að þeir sem ala meiðandi fordóma bergja beiskustu dreggj-
ar þeirra sjálfir.
Héðinn Unnsteinsson, verkefnisstjóri Geðræktar.
 Vitundarvakning Landlæknisembættisins og Geðræktar um fordóma
í samstarfi við Alþjóðahúsið, Félag eldri borgara, Félagsþjónustuna í Reykjavík,
Háskóla Íslands, Heilsueflingu í skólum, Hitt húsið, Rauða kross Íslands, Samtökin
’78, Öryrkjabandalagið og Miðborgarstarf KFUM og K og Þjóðkirkjunnar.
Heilsan í brennidepli
Sleppum fordómum
VÍSINDAMENN frá taugavís-
indastofnuninni Neurosciences
Institute í San Diego í Kaliforníu
telja sig nú skrefinu nær því að
öðlast skilning á dægurlotutakt-
inum sem stjórnar svefnmynstri
manna að því er greint var frá á
netmiðli BBC í vikunni. Við rann-
sóknir sínar notuðu vísindamenn-
irnir ávaxtaflugur (Drosophila
melanogaster), sem ræktaðar
voru án þess gens sem viðheldur
svefnmynstri flugnanna. Flug-
urnar drápust innan nokkurra
tíma og leiddi rannsóknin í ljós að
ekki þurfti meira en 10 tíma
svefnmissi til.
Önnur gen flugnanna störfuðu
þá ekki jafn vel er flugurnar tóku
að þjást af svefnmissi. Væru gen,
sem framleiða prótín er valda
„hitalosti“, hins vegar örvuð með
því að hækka líkamshita flugn-
anna að hitastigi mannslíkamans
reyndist þó unnt að halda lífi í
þeim lengur.
Svefnmynstrið talið svipað
Þrátt fyrir áralangar rannsókir
er enn lítið vitað um hvaða þættir
það eru í starfsemi líkamans sem
gera að verkum að dýr sofa á
nóttunni – eða hvaða lífefna-
fræðilega ferli það er sem á sér
stað á meðan líkaminn sefur.
Ávaxtaflugur þykja hentugar
fyrir frumrannsóknir sem þessar
þar sem flugurnar eiga margt
sameiginlegt með mönnum og er
mörg sömu genin m.a. að finna í
þessum tveimur tegundum.
Svefnmynstur manna er m.a. tal-
ið starfa á svipaðan hátt og flugn-
anna og kann því að vera að
„hitalosts“-próteinið svonefnda
geti þar með örvað bata hjá
mönnum eftir svefnmissi.
Morgunblaðið/Jim Smart
Svefnmissir getur valdið
miklum vanda.
Lækning við svefn-
missi í sjónmáli?
MIKILVÆGI vatns verður seint of-
metið. Ný rannsókn, sem sýnir að
það að tryggja að líkaminn hafi nóg
vatn dragi úr hættunni á hjartaslagi,
gefur enn eitt tilefni til að drekka
mikið af hinum mikilvæga vökva.
Samkvæmt niðurstöðum rann-
sóknarinnar, sem vísindamenn í
Loma Linda-háskólanum í Kaliforn-
íu gerðu, var minni hætta á því að
þeir fengju hjartaslag, sem drukku
fimm glös eða meira af vatni á dag,
en þeir, sem drukku tvö glös eða
minna.
Rannsóknin tók til 20 þúsund heil-
brigðra karla og kvenna á aldrinum
38 til 100 ára og stóð í sex ár. Hún
birtist í fræðiritinu American Journ-
al of Epidemiology 1. maí.
Aðrir vökvar koma
ekki í stað vatns
Vísindamennirnir, sem gerðu
rannsóknina, komust að þeirri nið-
urstöðu að 41% minni líkur voru á að
konurnar í rannsóknarhópnum, sem
drukku fimm glös af vatni eða meira,
fengju hjartaslag, en þær, sem
drukku tvö glös eða minna.
Ekki eru hins vegar allir vökvar
jafnir. Þegar drykkja annarra vökva
en vatns, til dæmis kaffis, tes, safa,
mjólkur og áfengis, var tekin með í
reikninginn jukust líkurnar á hjarta-
slagi. Líkurnar á því að konur, sem
drukku mikið af öðrum vökvum en
vatni, fengju hjartaslag voru rúm-
lega tvöfalt meiri og hjá körlum
jókst hættan um 46%.
Þetta er rakið til þess að þegar
fólk drekki vatn sé líkaminn fljótur
að draga það til sín og það fari út í
blóðrásina og þynni blóðið, sem á
meðal annars þátt í því að koma í veg
fyrir að það myndist storkukekkir.
Aðrir vökvar krefjast hins vegar
meltingar, sem getur þýtt að vökvar
eru fluttir úr blóði í meltingarveginn
með þeim afleiðingum að blóðið
þykknar.
Vatnsdrykkja
eflir hjartað
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Vatni dælt úr Gvendarbrunnum. Vísindamenn hafa komist að því að með því að drekka fimm glös eða meira á
dag af vatni megi draga verulega úr hættunni á hjartaslagi.