Morgunblaðið - 23.09.1989, Blaðsíða 30

30
MORGUNBMÐIÐ MUGARDAGUR 23: SEPTEMBER 1989|‘;
Minning:
Stefanía Gissurar-
dóttir, Hraungerði
Fædd 9. febrúar 1909
Dáin 1. september 1989
Þegar mér barst fregnin um and-
lát vinkonu minnar, frú Stefaníu
Gissurardóttur, vígslubiskupsfrúar,
urðu fyrstu viðbrögð mín þau að
efast um að þetta gæti verið rétt.
Mér fannst einhvern veginn að
dauðinn gæti ekki átt við um hana,
svo afskaplega lifandi eins og hún
var. Þó hafði mér skilist, þegar við
heimsóttum hana á Vífilsstaði
nokkrum dögum fyrir andlát henn-
ar, að þess væri ef til vill ekki langt
að bíða, að hún hyrfi okkur. En hún
var svo lifandi og glöð, eins og hún
átti að sér, talaði um að drífa sig
heim sem fyrst og undirbúa að fara
á elliheimili og ég hygg, að hún
hafi hlakkað til þess, svo félagslynd
sem hún var. Hún var jafn áhuga-
söm um hagi okkar og ávallt fyrr,
spurði um ýmsa þætti og fylgdist
fullkomlega með öllu í smáatriðum.
Og þegar við kvoddum hana, leysti
hún okkur út með stóreflis konfekt-
kassa.
Fáum, sem ég hefi þekkt, lét
betur að gefa, en frú Stefaníu. Gjaf-
mildi hennar var einn íjölmargra
fagurra eðliskosta hennar, að eiga
til ýmislegt góðgæti til þess að víkja
að öðrum. Venjulega er sjúklingn-
um færður einhver glaðningair, en
í tilfelli frú Stefaníu snerist þetta
við, slík höfðingskona var hún. Þeg-
ar við fórum að finna hana í Ártún-
ið austur á Selfossi var sjaldnast
við það komandi, að við færam tóm-
hent heim. Hún gat átt það til að
víkja að manni stærðar laxi, svína-
kjötsvefju eða nautatungu, svo að
ekki var annað fyrir hendi en slá
upp veislu úr föngunum.
I samskiptum við frú Stefaníu
hafði maður aldrei á tilfinningunni,
að þar færi eldri kona. Hún var
síung með sinn skæra hlátur og sín
bláu augu, sem vora í senn athugul
og glettin, en líka þegar við átti
full hluttekningar.
Frú Stefanía var mjög falleg
kona og sópaði að henni, hvar sem
hún fór. Hún fór ekki varhluta af
erfiðleikum lífsins og kraftar henn-
ar vora teknir að þverra eftir að
hafa alla ævi veitt forstöðu stóru
og mjög gestkvæmu heimili. Samt
var röddin og svipurinn sem ungrar
stúlku.
Í fyrra lá hún um hríð í sjúkra-
húsi vegna aðgerðar á mjöðm. Þá
er mér minnisstætt, hvað hún var
lagleg, þar sem hún lá innan um
hvít sægurfötin. Hún var líka mjög
fljót að ná sér eftir þá aðgerð.
En þá barði að dyrum sá sjúk-
dómur, sem fæstir sigra. Haft er á
orði um þau veikindi, að þau leggi
ungt fólk fljótlega að velli, en eldra
fólkið geti stundum átt lengra líf
fyrir höndum, þótt þau hremmi
það. En frú Stefaníu fór eins og
unga fólkinu. Aðeins nokkrir mán-
uðir liðu og þá var hún öll.
Hún átti einkar gott með að
umgangast ungt fólk. Sérstaklega
minnisstætt er mér, þegar við hjón-
in heimsóttum hana hinn 17. júní
síðastliðinn. Þá gisti hjá henni son-
ardóttir hennar. Unga stúlkan var
að ráðgera að taka þátt í hátíðar-
höldunum um kvöldið og var ekki
alveg sammála ömmu sinni um eitt-
hvert atriði. En alveg var aðdáunar-
vert hvernig frú Stefanía fékk
barnabarnið á sitt mál með lempni
og sveigjanleika.
Einhverju sinni í sumar leið kom-
um við sem oftar í Ártúnið. Þá sat
þar í eldhúsinu ungt par og drakk
kaffi. Unga fólkið ræddi af fjöri við
frú Stefaníu og var ekki annað að
heyra en þau nauðaþekktu hana.
Þegar þau vora farin, inntum við
frú Stefaníu eftir því, hvort þetta
hefðu verið barnabörn hennar. En
hún kvað nei við því og sagði, að
þetta hefði verið par, sem hefði
verið að kaupa gamlan bíl, sem
staðið hefði í bílskúrnum nokkur
undanfarin ár. Svona var hún virk
og hugmyndarík og heldur en víla
fyrir sér hlutina framkvæmdi hún
þá.
En nú er frú Stefanía horfin
okkur um sinn, gengin inn til fagn-
aðar Herra síns. Hláturinn fallegi
er hljóðnaður að sinni, en ég er
þess fullviss, að hann hljómar nú
þar sem hún er nú, heil og sæl og
blessuð og þar sem Guð geymir
hana og gleður að eilífu.
Við, sem eftir lifum, minnumst
með þakklæti yndislegrar konu,
sem við stöndum í mikilli þakkar-
skuld við. Og við þökkum Guði fýr-
ir að hafa átt þess kost að verma
okkur við arin frú Stefaníu Giss-
urardóttur og geymum dýrmæta
minningu um góðan vin og mikla
konu. Við biðjum ættingjum hennar
blessunar Guðs í bráð og lengd.
Ágþista Ágústsdóttir
Frú Stefanía á Selfossi, ekkja
síra Sigurðar Pálssonar, vígslubisk-
ups, hefur lokið ævistarfi, áttræð
orðin, og snúið til hinna eilífu ijalla.
-Spurt var af ærnu tilefni ekki alls
fyrir löngu, hvað væri merkilegt við
að vera prestur. Öll mannsævi er
að sjálfsögðu stórmerkileg og ekki
síður prests en annarra. En spyija
hefði mátt einnig, hvað væri merki-
legt við ævi prestskonu. Þeir, sem
urðu kunnugir Stefaníu Gissurar-
dóttur og því heimili, sem hún veitti
^ forstöðu, fyrst í Hraungerði, síðar
á Selfossi, þurfa þó naumast að
spyija.
Nú er liðið nokkuð á níunda ár,
frá því að fjölmenni var saman
komið til þess að kveðja sjötugan
kennimann, sem lengi hafði starfað
í Árnessþingi, síra Ingólf Ástmars-
son á Mosfelli. Þar var og staddur
jafnaldri hans, síra Eiríkur J.
Eiríksson á Þingvöllum, svo og
vígslubiskupinn á Selfossi, síra Sig-
urður Pálsson þá áttræður. Garpur-
inn og höfðinginn Ólafur Ketilsson
á Laugarvatni varp orðum á þessa
menn og samkvæmið, einna síðast-
ur, og var skorinorður. Honum þótti
það furðu gegna og hin mesta
ósvinna, að slíkum mönnum skyldi
leyft og ætlað að setjast í helgan
stein. Ekki lastaði hann yngri menn,
en skilja mátti, að honum þótti sem
allir væru þessir þrír enn brennandi
í andanum, reiðubúnir til þjón-
ustunnar við Guð og menn og svo
skólaðir í lögum og leyndardómum
Guðs og manna, að skörðin eftir
þá yrðu seint og trauðla. fyllt.
Hver ævidagur og starfsdagur
líður að kvöldi, og nóttin kemur,
þegar enginn getur unnið. Hér skal
ekki fara mörgum orðum um daga
þeirrar konu, sem ól upp stóran
barnahóp sinn við naum kjör, var
um áratugi húsfreyja á einhveiju
mesta risnuheimili landsins, en mat
þó ætíð ofar öllu að vera trú hinni
heilögu köilun, standa við hlið
préstsins, vera aðstoðarpresturinn
hvern helgan dag í húsi Guðs, hvern
dag í eigin húsi, á sorgar- og þreng-
ingastundum jafnt sem á hátíðar-
og gleðistundum, fagna með fagn-
endum, gráta með grátendum.
Svo létt var hún í lund, að hvern
mann hreif, þó gædd miklum skap-
hita. Kjarkurinn virtist óbilandi og
atgervi fágætt. Svo fagra söngrödd
hafði hún ung, að trúlegt er að
dugað hefði prímadonnu á hvaða
leiksviði sem var, ef kostur hefði
verið menntunar. Svo ósérhlífin var
hún, að aldrei varð hún of mikil
virðingakona né of roskin til að
ganga í hin verstu og örðugustu
verk.
Nokkuð var hún komin á sjötta
tug ára, þegar yngri prestar úr
Árnessprófastsdæmi stofnuðu til
sumarbúða fyrir börn, fyrst í
Haukadal, síðar á Laugarvatni og
í Skálholti. Þá lét hún sem sjálfsagt
væri, að heimili þeirra hjóna yrði
eins konar skrifstofa og miðstöð
þeirrar starfsemi. Hún annaðist að
miklu Ieyti öll innkaup, fjárreiður,
skráningu umsókna og fylgdi flest-
um barnahópunum fram og aftur,
heiman og heim. Var þá ætíð kátína
mikil og söngur í kring um hana.
Fagnandi kom. hún og fór.
Þá gjöf gaf Drottinn frú Stefaníu
með öðrum stórum gjöfum, að
margur mun nú sakna umhyggju
hennar og vináttu, þótt öldruð væri
hún. Með virðingu og þökk fyrir
langa samfylgd er hún kvödd.
Drottinn varðveiti von og trú ást-
vina hennar.
Guðm. Óli Ólafsson
Þegar móðir mín lést fyrir tæpum
fimm áram og við systkinin, sem
mörg voram búsett erlendis, kom-
um heim til að vera viðstödd út-
förina, beið okkar matarsending,
heimalagaðar fiskibollur, frá vígslu-
biskupsfrúnni á Selfossi, frú Stef-
aníu Gissurardóttur. „Þetta var
henni líkt,“ varð okkur að orði því
þannig var það svo oft á tímamótum
í lífi fjölskyldu okkar að Stefanía
sýndi vináttu sína í verki með eftir-
minnilegum hætti, oft á þann veg
að fáum öðrum hefði dottið í hug
að bregðast þannig við.
Stefanía Gissurardóttir verður
þeim er henni kynntust ákaflega
minnisstæð kona. Hin mikla og
fagra söngrödd hennar, einstæð
gestrisni, óvenjulega gott skap sem
birtist ekki síst í smitandi hlátri
hennar; ákveðni og ósérhlífni voru
allt eiginleikar sem gerðu hana eins
og kjörna til að gegna hinu vanda-
sama og þýðingarmikla hlutverki
prestsfrúarinnar.
Það var því engin tilviljun að
Stefanía skyldi valin sem fulltrúí
íslenskra prestskvenna er prests-
konunni var helgaður þáttur í 50
ára afmælisriti Prestafélags Suður-
lands. Viðtalið er séra Siguijón Ein-
arsson átti þar við Stefaníu er merk
heimild um kirkjusögu þessarar ald-
ar því óhjákvæmilegt er að þeirra
sæmdarhjóna dr. Sigurðar Pálsson-
ar vígslubiskups og frú Stefaníu
verði getið þegar kirkjusaga 20.
aldar er skráð. Hraungerðismótin á
árunum 1938 til 1942, sem þau
hjónin héldu í túninu hjá sér um
hágróandann og sótt voru af mörg
hundruð manns, vora tákn þess að
uppgjör var fyrir alvöru hafið við
nýguðfræðina svokölluðu. En sú
guðfræðistefna hafði verið næsta
einráð hér á landi frá því upp úr
aldamótum, ekki síst sökum hinna
miklu áhrifa þeirra Jóns Heigasonar
biskups og Haralds Níelssonar próf-
essors. Séra Sigurður Pálsson var
aldrei hrifinn af þeirri guðfræði.
Átti hann sinn þátt í að annars
konar guðfræði varð smám saman
ríkjandi meðal íslenskra presta, og
gætti áhrifa hans ekki síst á sviði
helgisiðafræðanna, en þar var eng-
inn_ íslenskur prestur jafnoki hans.
Ég átti því láni að fagna að kynn-
ast Stefaníu allnáið og fínnst mér
raunar að ég hafi alltaf þekkt hana.
Frá því að ég man fyrst eftir mér
var mjög náinn samgangur milli
heimila foreldra minna á Selfossi
og heimilis prestshjónanna. Heimili
Stefaníu og séra Sigurðar við Ölfus-
árbrú var mjög í þjóðbraut, og þar
kynntist maður þessari einstæðu
gestrisni þar sem alltaf virtist vera
fullt hús af aðkomufólki. Var ekki
laust við að velunnarar þeirra á
Selfossi hefðu áhyggjur af að gesta-
gangurinn á heimilinu myndi ganga
of nærri bágbornum fjárhag prests-
hjónanna en alltaf tókst Stefaníu
úr litlum efnum að búa veisluborð
handa gestunum. Þar fannst mér
alltaf menningarlegur andi svífa
yfir vötnum, og í endurminningu
minni tengist hann mjög sterkt
bæði hangikjötslykt og vindlailmi.
Á heimili þeirra dvöldu oft og jafn-
vel langdvölum ýmis stórmenni
andans. Nægir þar að nefna menn
eins og séra Friðrik Friðriksson,
Sigurð Nordal prófessor, Ólaf
Hansson sagnfræðinginn marg-
fróða og Regin Prenter, hinn kunna
danska prófessor, en trúfræði hans
hefur lengi verið kennd við guð-
fræðideild Háskóla Islands.
Sem ungur arengur á Selfossi
sótti ég ýmist sunnudagaskóla
Norðmannsins Arnulfs Kyvik og
hvítasunnusöfnuð hans eða hjá
þeim Stefaníu og séra Sigurði í
Selfosskirkju. Til þeirra hvíta-
sunnumanna var eins yfir götuna
að fara fyrir mig og var því á stund-
um freistandi að stytta sér leiðina
í sunnudagaskólann, en Selfoss-
kirkja var í hinum enda bæjarins.
Ég kunni vel við mig á báðum stöð-
um og ekki er vafi á því að heim-
sóknir mínar í þessi Guðs hús á
Selfossi hafi fyllt mig mjög já-
kvæðri afstöðu í garð kirkju og
kristindóms, sem ætíð síðar hefur
verið til staðar. Hvítasunnumenn
eru þekktir fyrir sinn mikla söng
en Stefanía hafði öragglega vinn-
inginn yfír þá. í minningunni finnst
mér líka sem Stefanía hafi yfirleitt
gegnt stærra hlutverki í sunnu-
dagaskólanum en sr. Sigurður og
víst er að hún veitti honum ómetan-
lega aðstoð við athafnir í kirkjunni
hvort heldur var á sorgar- eða gleði-
stundu.
Stefanía var ein þeirra kvenna
sem sagði það sem henni bjó í bijósti
og framkvæmdi þær hugmyndir
sem hún fékk. Man ég að ég heyrði
stundum um það rætt á Selfossi
að ef Stefaníu granaði að eitthvert
ungt fólk væri að draga sig saman
en hægt gengi þá ætti hún til að
bjóða þessu fólki saman í mat og
stuðla þannig að þeirri þróun sem
hún vildi gjarnan að yrði.
Stefanía hafði heilbrigðan metn-
að fyrir hönd fjölskyldu sinnar. Hun
lagði mikið á sig til að tryggja hag
íjölskyldunnar og menntun barna
sinna og í þeim tilgangi lét hún sig
ekki muna um að vinna í timbri og
skúra-gólf þó ýmsum fyndist slík
störf fyrir neðan virðingu prests-
frúarinnar.
Það var til marks um hve Stef-
anía og séra Sigurður bára hag
krikjunnar fyrir bijósti, að þegar
séra Sigurður hafði náð eftirlauna-
aldri hélt hann frá Selfossi vestur
að Reykhólum í Barðastrandarsýslu
og þjónaði prestakallinu þar í fimm
ár. Ég dvaldi hjá þeim ein jól þar
vestra og er sú dvöl mér ákaflega
minnisstæð. Þar kynntist ég á ný
þessum serstaka helgiblæ sem um-
lék heimili þeirra á hátíðarstundum.
Séra Sigurður miðlaði ungum guð-
fræðinema af sinni þekkingu og
framsetningin var svo skýr og yfir-
veguð, nánast með helgiblæ, og
óhjákvæmilegt var annáð en hvert
orð kæmist til skila. Og í Reyk-
hjólakirkju hljómaði rödd Stefaníu
jafn skært og í Selfosskirkju á áram
áður og krafturinn við störf í þágu
safnaðarins litlu minni en fyrr. Það
t
Eiginmaður minn, faðir okkar, tengdafaðir og afi,
ÁSGEIR ÞÓRÐUR SIGURÐSSON,
Vallartúni 1,
Keflavfk,
verður jarðsunginn frá Keflavíkurkirkju í dag, laugardaginn 23.
september, kl. 14.00.
Þeim sem vildu minnast hins látna er bent á líknarstofnanir.
Guðrún Ármannsdóttir,
Gunnhildur Ásgeirsdóttir, Halldór Vilhjálmsson,
Sigurbjörg Ásgeirsdóttir, Hörður Helgason
og barnabörn.
duldist engum að þama fór mikil
atorkukona.
Að leiðarlokum vil ég láta í ljósi
þakklæti mitt og fjölskyldu minnar,
systkina og föður, fyrir kynnin af
frú Stefaníu Gissurardóttur um leið
og ég votta börnum hennar og öðr-
um vandamönnum mína innilegustu
samúð.
Gunnlaugur A. Jónsson
„Verið ávalt glaðir.“ Þessi orð
Páls postula eru mér efst í huga
er ég minnist frú Stefaníu Gissurar-
dóttur, þegar kveðjustundin er upp-
runnin.
Hennar veganesti var guðstrúin
og bjartsýnin öðru fremur. Kynni
okkar hófust er hún tók sig upp
með manni sínum, séra Sigurði
Pálssyni vígslubiskupi, er hann
þjónaði Reykhólaprestakalli á árun-
um_ 1972 til 1977.
Áður hafði ég heyrt þeirra hjóna
getið í sambandi við Hraungerðis-
mótin, en þau hjón stóðu fyrir þeim
af miklum dugnaði. Eins hafði ég
fregnir af fræðimannsstörfum séra
Sigurðar Pálssonar og hafði hlýtt á
erindi er hann flutti á tónlistarnám-
skeiði í Skálholti.
Samhent hjón tókust á við starf-
ið í Reykhólaprestakalli, sem ung
væra. Ferðast var út í Flatey, á
Múlanes, í Gufudal og Garpsdal og
embættað.
Staðarkirkja vár þá orðin safn-
gripur en messað þar einu sinni á
ári. Á Reykhólum var oftast boðið
heim í prestshúsið eftir guðsþjón-
ustur. Þeim hjónum var einkar lag-
ið að vera gestgjafar. Enginn var
afskiptur. Allir nutu sömu gest-
risni, sérstaklega séð um að þeir
fötluðu hefðu sessunaut og borð-
félaga og glaðværðin sat í fyrir-
rúmi. Húsmóðurstörfin léku í hendi
frú Stefaníu. Hún hafði lært sitt fag
frá unga aldri. Hagsýni og góður
smekkur fóru þar saman. Kirkju-
gestum var boðið upp á ilmandi
kaffi og heimabakað kaffibrauð.
Stefanía átti fallega söngrödd og
óspör á að taka lagið og lyfta líðandi
stund á hærra svið. Þegar Stefaníu
og Sigurð bar að garði var ætíð
glatt á hjalla. Faðir minn, sem þá
var orðinn blindur, óskaði eftir að
nú væri „múciserað“ og síðan var
sungið.
Séra Sigurður miðlaði af fróðleik
sínum að venju. Hnitmiðað mál lék
honum á tungu svo unun var á að
hlýða.
Á þessum 5 árum er biskups-
hjónin dvöldu hér á Reykhólum
framkvæmdi séra Sigurður 4
prestsverk fyrir okkur og reyndar
tvö þeirra með aðstoð sonar síns,
séra Sigurðar Sigurðarsonar, sem
jafnframt er góður fiðluleikari.
Hann skírði, fermdi og jarðaði. í
öllum þessum athöfnum tók frú
Stefanía ríkulegan þátt.
Hún kom að samhryggjast, upp-
örva og gleðjast.
Gestkvæmt var á heimili prests-
hjónanna á Reykhólum. Oft dvöldu
barnabörnin hjá þeim um tíma og
þá var farið með þau út í náttúr-
una; í beijamó og silungsveiði. Stef-
anía saumaði og pijónaði á litlu
vinina sína þegar henni gafst tími
til. Kvenfélagið Liljan naut liðsinnis
hennar og gjafmildi prestshjón-
anna. Þau létu til sín taka í félags-
málum er vörðuðu kirkjuna.
Eftir að Stefanía og Sigurður
voru flutt á Selfoss aftur stóð þeirra
hús opið fyrrverandi sóknarbörnum.
Er mér í fersku minni er land-
búnaðarsýningin var haldin á Sel-
fossi 1978. Þá reyndu þau hjón að
ná til fólksins er sótti sýninguna
héðan að vestan og bjóða þeim veit-
ingar.
Ef ráðamenn okkar íslendinga
hefðu eiginleika þeirra góðu hjóna,
Stefaníu og Sigurðar Pálssonar, þá
væri okkar litla land og þjóð ekki
á barmi vonleysis.
„Verið ávalt glaðir.“ Með þessum
orðum vil ég og fjölskyldan mín
minnast frú Stefaníu.
Við sendum aðstandendum hug-
heilar samúðarkveðjur,
Olína Kristin Jónsdóttir
Fleiri greinar um Stefaníu Giss-
urardóttur munu birtast í blaðinu
næstu daga.