Morgunblaðið - 23.09.1989, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. SEPTEMBER 1989
„í tilefhi af degi heyrnarlausra“
eftir Sigurlínu Margréti
Sigurðardóttur
Á morgun, sunnudaginn 24. sept-
ember, er „Dagur heyrnarlausra".
í þessari grein ætla ég að reyna
að skýra hvað „Dagur heyrnar-
lausra" er. Víða erlendis tíðkast að
hafa slíka daga og kallast þá „Deaf
day“ í enskumælandi löndum og á
Norðurlöndum kallast slíkir dagar
„Dövas dag“. Hér á landi hefur
siíkur dagur ekki verið haldinn há-
tíðlegur meðal heyrnarlausra og
ekkert orð hefur verið til fyrir slíkan
dag, en ég tel við hæfi að kalla
hann „Dagur heyrnarlausra".
Heyrnarlausir/skertir hérlendis
er minnihlutahópur sem í eru um
300 einsáklingai' sem hafa skerta
eða enga heyrn. Flestir í þessum
hópi tjá sig með táknmáli, sem er
þeirra aðalmál. Þessum hópi finnst
flest í þjóðfélaginu vera hindrun
fyrir sig, og þá fyrst og fremst
vegna þess hversu fáir heyrandi eru
í stakk búnir til að tjá sig við heyrn-
arlausa/skerta. Með öðrum orðum,
þessum hópi finnst þeir vera „út-
lendingar" í sínu eigin landi.
Málefni heyrnarlausra/skertra er
málaflokkur sem þarf sérstaka
meðhöndlun. Það þarf sérstaka
stofnun til að ijúfa það bil sem er
á milli heyrnarlausra/skertra, sem
tala táknmál, og hinna heyrandi,
sem tala talað mál. Hvernig á að
leysa þetta vandamál? Í mínum
huga, og ég er heyrnarlaus, ættu
allir að læra táknmál. Ef til vill
finnst heyrandi fólki að allir heyrn-
arlausir/skertir eigi að læra talað
mál og hætta að nota táknmál?!
Nei, varla er það gerlegt.
Til að leysa svona vandamál má
alltaf fara milliveginn, eins og raun-
ar er með flest þau vandamál sem
ekki eru auðleysanleg. Það þarf að
koma á fót sérstakri miðstöð sem
kalla mætti „Samskiptamiðstöð".
Þessi Samskiptamiðstöð mun og á
að þjóna þessu samskiptavanda-
máli. Hlutverk hennar er og verður
að sjá um kennslu táknmáls fyrir
þá hópa sem hafa hvað mest sam-
skipti við heyrnarlausa/skerta, svo
sem foreldra heyrnai'lausra/skertra
barna, aðstendendur þeirra, kenn-
ara, vinnuveitenda og annarra sem
hafa samskipti við heyrnar-
lausa/skerta, og svo má auðvitað
ekki gleyma þeim sem hafa áhuga
á táknmálinu.
Það þarf að útbúa kennsluefni
fyrir þessa hópá og til að það sé
hægt þarf að rannsaka táknmálið
út í ystu æsar til að það verði kennt
rétt, en íslenska táknmálið hefur
ekkert verið rannsakað. I Sam-
skiptamiðstöðinni færi einnig fram
menntun túlka, en mikil eftirspurn
er eftir túlkum fyrir heyrnar-
lausa/skerta og má sem dæmi
nefna að það þarf táknmlastúlka
til að túlka fyi'ir heyrnar-
lausa/skerta í skólum og við hinar
ýmsu félagslegu aðstæður.
Samskiptamiðstöð þessi hefur
verið í umræðu hjá Félagi heyrnar-
lausra í langan tíma og nú síðari
ár hjá ráðuneytunum og nú styttist
í að miðstöð þessi verði að veruleika
og þá verður stórt skref stigið í átt
að bættri þjónustu fyrir heyrnar-
lausa/skerta.
Þegar Samskiptamiðstöðin verð-
ur komin í gagnið og hefur mennt-
að túlka þá stöndum við frammi
fyrir nýju vandamáli. Hver á að
greiða laun túlksins? Þetta er stór
spurning sem ég hef oft spurt sjálfa
mig og fæ alltaf sama svarið. „Nei,
það er ekki ég, því þá væri ég að
borga fyrir að vera heyrnarlaus." í
mínum augum og huga er það hið
opinbera sem á að borga þessa þjón-
ustu. Sumum mun sjálfsagt finnast
þetta frekt, en svo er alls ekki.
Táknmálstúlkur er í raun heyrn og
rödd hins heyrnarlausa/skerta.
Hann miðlar samskiptum milli
Sigurlín Margrét Sigurðardóttir
„Það þarf sérstaka
stofnun til að rjúfa það
bil sem er á milli heyrn-
arlausra/skertra, sem
tala táknmál, og hinna
heyrandi, sem tala talað
mál.“
heyrnarlausra/skertra og heyrandi
og rífur þar með þann múr sem
hingað til hefur verið helsta hindr-
unin í samskiptum heyrnar-
lausra/skertra og þeirra sem eru
heyrandi. Ég hef fundið í starfi
mínu sem félagsmálafulltrúi á skrif-
stofu Félags heyrnarlausra að mjög
mikil þörf er á túlkum og það verð-
ur að leysa þetta vandamál eins
flótt og hægt er, því þetta er mála-
flokkur sem þoiir ekki frekari bið.
Það er fleira sem heyrnarlaus-
ir/skertir hafa lengi haft áhuga á
að koma á fót og snerta einnig
samskiptavandamálið, að er texta-
símamiðstöð. Til að útskýra frekar
hvað við er átt þá eru sambærileg-
ar stöðvar í Noregi, sem heita 0149,
í Danmörku er „Texttelefoncentral"
pg í Svíþjóð er það „Föc“. Hér á
íslandi æíti slík stöð að heita
„Textasímamiðstöð" og vera í kerfi
Pósts og síma.
Það er þannig að ef sá heyrnar-
lausi/skerti ætlar að hringja í heyr-
andi aðila, sem ekki hefur textasíma
eins og sá heyrnarlausi/skerti, þá
er hringt fyrst í „Textasímamið-
stöðina“ og beðið um samband við
þann aðila sem hringja á til. Texta-
símamiðstöðin er þannig milli-
gönguaðili milli heyrandi og heyrn-
arlausra/skertra í gegnum texta-
símann án þess að þeir sem eru að
„talast" við fínni fyrir návist þriðja
aðila. Ég hef fengið að kynnast
þessari þjónustu í Noregi og fannst
það mikill munur að geta hringt
án þess að þurfa að leita til þriðja
aðila, þvi mér hefur alltaf fundist
erfitt að þurfa að biðja aðra að
hringja fyrir mig og veit ég að
margir heyrnarlausir/skertir eru
sammála mér. Heyrnarlausir/skert-
ir eiga sín einkamál, rétt eins og
hverjir aðrir, og það er óþægilegt
að þurfa að leita til þriðja aðila
þegar menn ætla að ræða slík mál
í síma. Vonandi heyrir þetta vanda-
mál fljótlega sögunni til með til-
komu Textasímamiðstöðvar Pósts
og síma.
Mér finnst rétt á þessum degi
að kynna fyrir almenningi hvað
heyrnarlausir gera, hvað þeir vilja
og hverjar kröfur þeirra eru. Vænt-
ingar heyrnarlausra eru ekki frá-
brugðnar væntingum annarra, öll
viljum við gott líf og góð samskipti
við alla. Mín skoðun er sú að heyrn-
arlausir séu ekki að biðja um of
mikið. Það kostar að sjálfsögðu sitt
að framkvæma það sem hér að
framan er talið en það ætti varla
að verða þjóðfélaginu ofviða. Það
er alltaf hægt að framkvæma það
sem vilji og skilningur er fyrir.
Þegar ég segi vilji og skilningur
fvrir hendi þá á ég við, að við sem
erum heyrnarlaus/skert fáum ekki
neitt „frítt“ eins og þeir sem eru
heyrandi og geta notið hljóðsins af
öldum ljósvakans og alls þess sem
er hljóðrænt.
Ég segi að þeir fái það „frítt"
vegna þess að mér hefur ekki tek-
ist að fá annað orð yfir það að
heyrandi aðili vaknar á morgnana
við hljóð vekjaraklukkunnar, hvort
það er mjúkt eða hart veit ég ekki.
Hann kveikir á útvarpinu, hlústar
á tónlist eða nýjustu fréttir, fer af
stað í vinnuna í bílnum sínum og
hlustar á útvarpið og fær fleiri frétt-
ir af því sem er að gerast hér á
landi og úti í heimi. Ef hann ferð-
ast með strætisvagni í'vinnuna þá
er útvarpið í gangi þar eða þá að
hann getur hlustað á það sem fólk-
ið fyrir framan hann eða aftan er
að tala um.
Þegar í vinnuna er komið, sama
hvort það er á skrifstofu eða í verk-
smiðju, þá er útvarpið á og vinnufé-
lagarnir eru að ræða um eitthvað
stórkostlegt eða sorglegt sem gerð-
ist í gær. Þegar fréttaskammti
vinnufélaganna er lokið tekur vinn-
an við og jafnframt er útvarpið á
þannig að menn geta fylgst vel með
því sem er að gerast og eru við-
ræðuhæfir í matar- og kaffitímum.
Þegar heim kemur tekur sjónvarpið
við og fréttaskammtur dagsins er
endurtekinn og síðan læðist ef til
vill góður fréttaskýringarþáttur inn
í dagskrána eða íslenskt leikrit og
ekki má gleyma ómældum tónlistar-
skammti sem heyrandi aðilar hafa
fengið allan daginn. Ekki má heldur
gleyma öllum samræðum, hvort
sem þær eru nú skemmtilegar eða
ekki, og allt það sem heyrandi geta
notað símann. Upptalningin er
endalaus.
Hvernig er dagurinn hjá þeim
heyrnarlausa/skerta? Hann vaknar
við hristing vekjaraklukkunnar og
fer á fætur, þögn. Fer í vinnuna á
bílnum sínum eða í strætó, þögn.
Þegar í vinnuna kemur heilsar hann
vinnufélögunum og talar smá við
þann sem hann hefur mikil sam-
skipti við á vinnustaðnum, þögn.
Fer að vinna, þögn. Fer heim og
fær sinn fréttaskammt á lesmáli í
blaðinu sínu, horfir á sjónvarpið, já
fréttaágrip í fimm mínútur, búið.
Síðan koma aðalfréttirnar, horfir á
myndir og dauðlangar að vita um
hvað verið er að ræða í fréttinni.
Hvernig gerðist þetta? Hvað kom
fyrir? En, engin svör, að minnsta
kosti ekki núna. Kannski í blaðinu
á morgun.
Þetta er það sem ég er að reyna
að útskýra með orðinu „frítt" og
fann ég ekkert betra orð fyrir þetta.
Það má með sanni segja að heyrnar-
lausir/skertir séu mjög fjölmiðlaein-
angraðir, og þannig hefur það alltaf
verið. En það þarf ekki að vera
svo. Það má breyta þessu með því
að bjóða heyrnarlausum/skertum
betri þjónustu í þjóðfélaginu í gegn-
um Samskiptastöðina, borga túlka-
þjónustu ef heyrnarlaus/skertur
aðili þarfnast slíkrar þjónustu, og
með því að fá Textasímamiðstöð.
Að sjálfsögðu kemur þetta ekki
allt í einu og er ég vissulega þakk-
lát fyrir að Samskiptamiðstöðin
kemst í gagnið mjög bráðlega og
er hún fyrir mér upphafið að því
sem koma skal.
Þennan dag á að gera minnis-
stæðan fyrir framtíð heyrnar-
lausa/skerta og minnast þess sem
hefur áunnist á þeim árum sem
Félag heyrnarlausra hefur starfað
og einnig verðum við að hafa í
huga að það eru ekki mörg ár síðan
heyrnarlausir/skertir fóru að leita
réttar síns og krefjast þess sem
þeim fannst þeim bera, í stað þess
sem þeir fara á mis við.
Þegar talað er um rétt heyrnar-
lausra/skertra er alltaf best að hafa
heyrnarlausa/skerta með í ráðum
því það eru þeir sem hafa reynsl-
una. Reynsluna af því hvað heyrn-
arleysið/skerðingin getur gert, og
gerir þeim, og hvað hamlar sam-
skiptum.
Éf þeir sem þetta lesa finnst ég
vera harðorð þá vil ég taka það
fram að það var ekki ætlunin, enda
myndi slíkt ekki hjálpa, frekar en
að vera með einhver blíðmæli og
vera undirgefin þeim heyrandi.
Þetta er aðeins minn stíll og ber
að hafa það í huga.
Ilöíundur er félagsmálaliilllrúi
Félag-s Iieyriiarlausra.
Slökkvum
sparifjárbáliö
Opinn fundur um skattiagningu
vaxtatekna almennings
Fundurinn er haldinn sunnudaginn 24. september 1989
í Súlnasal Hótel Sögu kl. 14.00.
DAGSKRÁ
Kl. 14.00 Setning fundarins
Othar Örn Petersen, hrl., varaformaður Samtaka spari-
fjáreigenda
Kl. 14.15 Þrjú stutt framsöguerindi
Ólafur Nilsson, löggiltur endurskoðandi
Guðríður Ólafsdóttir, Félag eldri borgara
Ólafur Ragnar Grímsson, fjármálaráðherra
Kl. 14.40 Hver er stefna stærstu stjórnmálaflokkanna varðandi
skattlagningu vaxtatekna almennings?
Hringborðsumræður og spurningar úr sal undir stjórn
Ingva Hrafns Jónssonar.
Þátttakendur:
Alþýðubandalag: Ólafur Ragnar Grímsson
Alþýðuflokkur: Jón Sæmundur Sigurjónsson
Framsóknarflokkur: Steingrímur Hermannsson
Kvennalisti: Þórhildur Þorleifsdóttir
Sjálfstæðisflokkur: Þorsteinn Pálsson
Kl. 16.00 Almennar umræður (eins og tími leyfir).
Fundarstjóri: Kristján Gunnarsson,
fyrrverandi fræðslustjóri í Reykjavík
Sparifjáreigendur og aðrir áhugamenn
um sparnað eru hvattir til að mæta
og kynna sér hvað er raunverulega að gerast
í skattamálunum o.fl.
Samtök sparifjáreigenda