Morgunblaðið - 23.09.1989, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. SEPTEMBER 1989
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúarritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 900 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 80 kr. eintakið.
Stofiiað til
bókmenntaverð-
launa
A
Ifyrradag var greint frá því að
stofnað hefði verið til bók-
menntaverðlauna í tilefni af aldar-
afmæli Félags íslenskra bókaút-
gefenda og bera þau heitið: ís-
lensku bókmenntaverðlaunin, sem
forseti íslands afhendir. Bók-
menntunum verður seint eða aldr-
ei gert nógu hátt undir höfði hjá
þjóð, sem veit að rætur hennar
liggja til afreksverka rithöfunda.
Er skiljanlegt að bókaútgefendur
hafi viljað minnast afmælis síns
með veglegum hætti og kosið að
stofna til samstarfs við forseta
íslands í því sambandi.
Sænska akademían var hér á
ferð fyrir skömmu og vakti koma
hennar verðuga athygli. Akadem-
ían hefur meðal annars það hlut-
verk að úthluta Nóbelsverðlaunun-
um í bókmenntum og byggir í því
efni að langri hefð. Þessi hefð og
álit manna á þeim sem akademí-
una skipa ráða miklu um virðing-
una sem verðlaunum hennar fylg-
ir. Lögð er áhersla á sjálfstæði
akademíunnar og að hún sé ekki
neinum háð. Eins og bókmennta-
verk lúta eigin lögmálum gilda
ákveðin lögmál vilji menn að verk-
in séu vegin og metin með þeim
hætti sem ber.
Ástæða er til að draga í efa,
að sú skipan sem Félag íslenskra
bókaútgefenda hefur ákveðið að
hafa á vali í dómnefnd vegna verð-
launa sinna sé þannig sniðin að
hún hæfi því hlutverki vel að
dæma um gildi bókmennta sem
listgreinar. Forsvarsmennimir
vísa til Finnlands og telja að þar
hafi svipað fyrirkomulag gefið
góða raun. Aðstæður eru aldrei
sambærilegar í íjölmennum þjóð-
félögum og fámennum, þegar
gengið er til þess verks að veita
einstaklingum viðurkenningu.
Höfum við íslendingar töluverða
reynslu af því.
Sérstaka athygli vekur, að
„embætti forseta Islands" skipar
fulltrúa í þær nefndir, sem eiga
að vinna að úthlutun bókmennta-
verðlaunanna. Hafi íslendingar
verið viðkvæmir fyrir verðlaunum
á sviði menninga og lista eru þeir
einkar viðkvæmir fyrir því, ef þeim
fínnst að embætti forseta íslands
tengist með einhveijum hætti
ákvörðunum, sem samrýmast ekki
friðhelgi forseta. Orður og heið-
ursmerki era veitt með atbeina
forseta. Hitt er sjaldgæft, svo að
ekki sé meira sagt, að embætti
forseta íslands eigi aðild að úthlut-
un verðlauna eða tengist ákvörð-
unum um þau. Morgunblaðið
spurði hér á þessum stað 30. júni'
1983, þegar rætt var um bók-
menntaverðlaun forseta íslands:
„Samræmist það ábyrgðar- og
hlutleysi forsetaembættisins, að
forseti íslands skipi mann í stjóm
slíks verðlaunasjóðs?“ Þessi spurn-
ing á enn rétt á sér. Það hlýtur
að vera vafamál, hvort embættið
geti staðið að slíkum gjörningi án
atbeina einhvers ráðherra, forsæt-
isráðherra eða menntamálaráð-
herra, þar sem forseti á að láta
ráðherra framkvæma vald sitt,
ráðherrar bera ábyrgð á stjórnar-
framkvæmdum öllum og sjálfur
er forseti ábyrgðarlaus, svo að
vitnað sé í ákvæði stjórnarskrár
lýðveldisins.
Þegar íslensku bókmenntaverð-
laununum, sem forseti íslands
veitir, er fylgt úr hlaði með ósk
um að þau skili þeim árangri sem
að er stefnt, „að styrkja stöðu
frumsaminna íslenskra bóka, efla
vandaða bókaútgáfu, auka um-
íjöllun um bókmenntir í fjölmiðlum
og hvetja almenna lesendur til
umræðna um bókmenntir,“ er
ástæða til að staldra við formið.
Ef það fer úrskeiðis er góður vilji
til lítils.
Misskiln-
ingur Al-
þýðublaðs-
ins
Alþýðublaðið krefst þess í for-
ystugrein í gær að Morgun-
blaðið biðji Vigdísi Finnbogadóttur
forseta íslands afsökunar vegna
forystugreinar sem birtist hér á
miðvikudag í tilefni af því að for-
seta vora afhent friðarverðlaun.
Telur Alþýðublaðið að þar hafi
Morgunblaðið gert lítið úr sjálf-
stæðu framlagi Vigdísar til að efla
frið á jörðu, af því að hér var sagt
að í verðlaununum fælist viður-
kenning á stefnu íslands í örygg-
is- og vamarmálum sem byggist
á aðild að Atlantshafsbandalaginu.
Þá var á það bent að verðlaunin
tengdust leiðtogafundinum í
Höfða 1986, enda voru þær Nancy
Reagan og Raísa Gorbatsjova
heiðraðar með Vigdísi. Ef það er
ekki sökum stefnu íslands í örygg-
is- og varnarmálum og framlagi
þjóðarinnar til friðar með Vigdísi
Finnbogadóttur í fararbroddi sem
friðarverðlaunin vora veitt, verður
Alþýðublaðið að skýra sérstaklega
hlut þeirra Raísu og Nancy við
gæslu heimsfriðar. En Morgun-
blaðið heldur við sína túlkun og
fagnar því að öryggisstefna okkar
skuli vera talin verðlaunahæf, því
ekki getur forseti íslands haft
aðra stefnu í friðarmálum en Al-
þingi og þjóðin sjálf.
Völd og velsæmi
eftir Þorstein Pálsson
Einhver sérkennilegustu leið-
araskrif í íslensku dagblaði um
langa hríð gat að líta í Tímanum,
málgagni Framsóknarflokksins,
síðastliðinn þriðjudag. Þar var
fjallað um afstöðu sjálfstæðis-
manna til SÍS-málsins svonefnda
undir fyrirsögninni „Auschwitz-
stefna íhaldsins“.
Tilefni skrifa blaðsins eru þau
ummæli í Reykjavíkurbréfi Morg-
unblaðsins síðastliðinn sunnudag,
að innan Sjálfstæðisflokksins eigi
sú skoðun hljómgrunn að ekkert
sé „athugavert við það, að _Sam-
bandið verði gjaldþrota". Út af
þessum orðum leggur leiðarahöf-
undur Tímans með svofelldum
hætti: „Greinilegt er að kerfis-
bundin ofsóknarstefna gegn and-
stæðingunum á hljómgrunn í
Sjálfstæðisflokknum." Og síðar:
„I Sjálfstæðisflokknum á Ausch-
witzstefnan hljómgrann.“ Lokaorð
leiðarans eru: „Morgunblaðið,
málgagn Sjálfstæðisflokksins,
hefur upplýst að meðal ráðamanna
flokksins fari fram umræður um
að flokkurinn beiti sér fyrir því
að samvinnuhreyfingin verði við
fyrsta tækifæri gerð að ösku í
gasofnum íhaldsins. Þar með vita
samvinnumenn hvernig þeim er
fyrirbúið, ef hitlerismi Sjálfstæðis-
flokksins sigrar. Öðram andstæð-
ingum ætlar íhaldið auðvitað sömu
örlög...“
Ummælin í Reykjavíkurbréfi
eru, eins og lesendur sjá í hendi
sér, í engu samhengi við útlegg-
inguna í leiðara Tímans. En þessi
makalausu ofstækis- og heiftar-
skrif gefa tilefni til athugasemda
um tvö efnisleg atriði — og leiði
ég þá orðbragð Tímamanna og
hugarfarið þar að baki hjá mér.
I fyrsta lagi virðist það skoðun
forystumanna Framsóknarflokks-
ins, sem ábyrgð bera á þessum
skrifum, að SÍS-málið sé ekki við-
skiptalegs eðlis heldur úrlausnar-
efni stjórnmálamanna. Þess vegna
skipti það jnáli, hvort sjálfstæðis-
menn séu með eða á móti Sam-
bandinu í þre'ngingum fyrirtækis-
ins;
í öðru lagi ruglar leiðarahöfund-
ur Tímans saman annars vegar
samvinnurekstri og samvinnusam-
tökunum sem félagshreyfingu og
hins vegar fyrirtækinu Samband-
inu. Án vafa er þetta gert af ásetn-
ingi.
„Björgunaraðgerðir“
fyrir Sambandið
Víkjum að fyrra atriðinu. Um
hvað snýst SÍS-málið? Lands-
bankamenn og Sambandsmenn
segja, að það snúist eingöngu um
eðlileg viðskipti þessara tveggja
aðila. Forsætisráðherra hefur hins
vegar upplýst í blaðaviðtali, að
áformin um kaup Landsbankans á
Samvinnubankanum séu liður í
„björgunaraðgerðum til handa
Sambandinu“. Eftir hpnum er haft
í Morgunblaðinu: „Ég vil ekki
hugsa þá hugsun til enda, hvaða
afleiðingar það hefði út í þjóð-
félaginu, ef Sambandið yrði gjald-
þrota.“ Og fram hefur komið að
aðrir þættir þessara „björgunarað-
gerða“ felist í víðtækri ríkisaðstoð
við Sambandið, kaup ríkisins á
hlut þessí íslenskum aðalverktök-
um, „parkeringu“ hundraða millj-
óna króna skulda í Seðlabankan-
um og svo framvegis.
Sú heilbrigða skoðun á auknu
fylgi að fagna, að fjárhagsvandi
atvinnufyrirtækja sé að jafnaði
viðskiptamál en ekki stjórnmál.
Það ætti að sjálfsögðu að gilda
um Sambandið eins og önnur fyrir-
tæki. En ástæðan fyrir því, að
sjálfstæðismenn hafa óskað eftir
því, að allir þættir SÍS-málsins
verði upplýstir á Alþingi er einfald-
lega sú, að æði margt bendir til
þess að mál þetta sé ekki og hafi
ekki verið viðskiptalegs eðlis held-
ur stjórnmálalegs. Með öðram orð-
um: Það er krafa Sjálfstæðis-
flokksins að leitt verði í ljós, hvern-
ig fyrirhuguð kaup Landsbankans
á Samvinnubankanum eru liður í
„björgunaraðgerðum“ fyrir Sam-
bandið og hvaða frekari áform
ríkisstjórnin hefur uppi til að koma
í veg fyrir „gjaldþrot“ fyrirtækis-
ins, svo notað sé orðalag forsætis-
ráðherra um núverandi fjárhags-
ástand Sambandsins.
Fyrirtæki sitji við
sama borð
Hundruð atvinnufyrirtækja hér
á landi eiga sem kunnugt er i
miklum erfiðleikum um þessar
mundir. Fjöldinn allur hefur orðið
gjaldþrota á undanförnum mánuð-
um. Ékki er mér kunnugt um, að
nein áform séu uppi hjá stjórn-
völdum að greiða fyrir þessum
fyrirtækjum fjárhagslega eða
koma í veg fyrir gjaldþrot, þar sem
þau blasa við.
Öðra máli gegnir um Samband-
ið. Það hefur alla tíð notið sérs-
takrar velþóknunar Framsóknar-
flokksins og stundum hefur mönn-
um virst, að pólitískt hlutverk
flokksins væri það eitt að gæta
hagsmuna Sambandsins. Um það
fyrirtæki virðast ekki gilda þær
viðskiptalegu leikreglur, sem önn-
ur fyrirtæki á fijálsum markaði
Auschwitzstefna
íhaldsins
Morgunblaðið greinir frá því í ritstjómarskrifum
sínum sl. sunnudag að í Sjálfstæðisflokknum sé „mjög
hörð andstaða" gegn því að Landsbankinn kaupi hlut
í Samvinnubanka lslands.
Morgunblaðið upplýsir einnig að meðal ráðamanna
f Sjálfstæðisflokknum sé sú skodun uppi að „ckkert
[séj athugavcrt við það, að Sambandið verði gjald-
þrota“, eins og þar stendur.
Að vísu segir Morgunblaðið, að í Sjálfstæðisflokkn-
um séu „aðrir“ skoðanahópar scm tclja að „þjóðarbú-
ið“ myndi ekki standa undir slíku dauðsfalli samvinnu-
hreyfmgarinnar.
Þcssar upplýsingar Morgunblaðsins leiða í Ijós að í
Sjálfstæðisflokknum ciga sér stað umræður um þá
hugmynd, sem þar er ofarlega í hugum margra áhrifa-
manna, að Sjálfstæðisflokkurinn eigi að stuðla að því
eftir getu að lama samvinnuhrcyfmguna svo rækilega
að hún liggi í valnum. í Sjálfstæðisflokknum eru uppi
hugleiðingar um að flokkurinn beiti áhrifum sínum í
þá átt að cinni elstu og áhrifamcstu þjóðfélagshreyf-
ingu í landinu verði útrýmt með pólitískum ráðstöfun-
um.
Greinilegt er að kerfisbundin ofsóknarstefna gegn
andstæðingum á hljóingrunn í Sjálfstæðisflokknum.
Hún þykir frambærilcgt hugsjónamál á þeim bæ. Hins
vcgar cru í bili látnar ráða eins konar raunsæisástæður
um það að fara skuli hægar f sakimar í útrýmingarbar-
áttunni en bráðlyndustu hugsjónamenn flokksins
lcggja til.
Hér verður ekki sérstaklega rætt um pólitískan
tvískinnungshátt Morgunblaðsins, þetta hræsnisfulla
yfirvarp scm gengur út á það að blaðið sé óháð öllu
og öllum nema sjálfu sér. Hins vcgar er löngu
tfmabært að lýðrasðissinnað fólk í landinu fari að átta
sig á cinræðishncigð Sjálfstæðisflokksins. Þeim mun
fleiri scm það gera þcim mun færri munu þcir verða
sem trúa á pólitíska hlutleysisstefnu Morgunblaðsins
ogannarradulinnaogódulbúinna málgagna fhaldsins.
Á síðari tímum hcfur dregið úr stóryrtum skrifum í
blöðum. Þcss hcfur einnig vcrið vænst að lýðræðislcgt
umburðarlyndi og yfirsýn yfir fjölhyggjuþjóðfélag
nútímans setti sinn svip á stjómmálastefnur og
framkvæmd þeirra. 1 stjórnmálaumræðu og blaðadeil-
um hafa flcstir lagt brýnið þvert á eggjarnar til þess að
draga úr bitinu. Islenska pólitík vanhagar ekki mest
um menn sem hafa scm stærst orð um andstæðinginn,
hvað þá að stjómmálaflokkar fari að auglýsa einhvers
konar Auschwitz-stefnu gagnvart mótstöðumönnum
sínum.
En, því miður: í Sjálfstæðisflokknum á Auschwitz-
stcfnan hljómgrunn.
Morgunblaðið, málgagn Sjálfstæðisflokksins, hefur
upplýst að meðal ráðamanna flokksins fari fram
umræður um að flokkurinn beiti sér fyrir þvf að
samvinnuhreyfingin verði við fyrsta tækifæri gerð að
ösku í gasofnum íhaldsins. Þar með vita samvinnu-
mcnn hvað þeim cr fyrirbúið, ef hitlerismi Sjálfstæðis-
flokksins sigrar. Öðrum andstæðingum ætlar íhaldið
auðviiað sömu örlög. Slík er lýðræðishugsjón Sjálf-
rtæðisflokksins.
verða að fara eftir. Sjálfstæðis-
menn geta vitaskuld ekki fallist á
slíka mismunun fyrirtækja. Ríkis-
aðstoð við Sambandið verður því
að styðja alveg sérstökum þjóð-
hagslegum rökum á Alþingi.
Slíkar röksemdir hafa enn ekki
komið fram og ekkert bendir til
þess að þær séu í sjónmáli.
En verði niðurstaðan sú, að
skattfé almennings verði notað í
„björgunaraðgerðirnar" fyrir
Sambandið hlýtur höfuðkrafan að
vera sú, að það fé renni fyrst og
fremst til þeirra einstaklinga, er
verða fyrir barðinu á fjárhags-
vanda Sambandsins. Eigendur og
stjórnendur fyrirtækisins hljóta að
verða að axla fulla ábyrgð á mis-
tökum sínum. Og einsýnt er, að
komi til opinberrar aðstoðar hlýtur
Alþingi að gera þá kröfu, að nýir
eigendur og nýir stjórnendur komi
til skjalanna.
Sambandið eitt - sam
vinnuhreyfingin annað
Hitt atriðið, sem ég ætla að
gera athugasemd við í „Ausch-
witz“-leiðara Tímans, snýst um
þann sið — eða öilu heldur ósið —
framsóknarmanna, að rugla sam-
an samvinnuhreyfingunni og ein-
stökum samvinnufyrirtækjum,
einkum Sambandinu. Þetta er
tveir ólíkir hlutir.
Samvinnuhreyfingin er merk
félagshreyfing og á vettvangi
hennar hafa fjölmargir sjálfstæð-
ismenn starfað. Samvinnurekstur
nýtur einnig velvildar sjálfstæðis-
manna og margir ágætir sjálf-
stæðismenn hafa verið í forystu í
rekstri kaupfélaga.
Sjálfstæðismenn hafa hins veg-
ar alla tíð verið andvígir því að
samvinnufélög njóti forréttinda í
viðskiptum og er það í samræmi
við jafnréttishugmyndir okkar. Og
sjálfstæðismenn hafa einnig gagn-
rýnt, hvernig reynt hefur verið að
misnota samvinnuhreyfinguna í
pólitískum tilgangi. Aðalatriðið er
þetta: Stórfyrirtækið Sambandið
er eitt, samvinnuhreyfingin og
samvinnustefnan allt annað.
„Aðstoðarmaður
án ráðherra“
Áformin í SÍS-málinu era til
marks um það, hvernig völd geta
svipt menn allri tilfinningu fyrir
velsæmi. Annað dæmi af sama
tagi er uppljóstranirnar um það á
hvaða verði stuðningur Stefáns
Valgeirssonar við ríkisstjórn
Steingríms Éermannssonar reynd-
ist vera keyptur.
Samkvæmt útreikningum DV á
fimmtudaginn felst veigamesta
þóknunin til Stefáns Valgeirssonar
í því, að honum er falin forysta
um úthlutun 37,5 milljarða króna
í opinberam bönkum og sjóðum,
en það er tæplega þriðjungur
heildarútlána þessa lánakerfis.
Þetta era kannski ekki nýjar
fréttir. En hitt er fréttnæmt, sem
nú héfur verið upplýst, að við
stjórnarmyndunina var gerður um
það leynisamningur, að Stefán
fengi ríkislaunaðan aðstoðarmann
eins og ráðherrar hafa. Sá er opin-
berlega titlaður „deildarstjóri í for-
sætisráðuneytinu". Hann starfar
þar þó ekki og fyrir stöðunni er
hvorki fjárhagsleg né lagaleg
heimild.
Samkvæmt upplýsingum fjöl-
miðla er þessi „aðstoðarmaður án
ráðherra" jafnframt að störfum
fyrir fiskeldisfyrirtæki, sem Stef-
án Valgeirsson er einn af eigend-
um að. Þetta fiskeldisfyrirtæki
hefur fengið 140 milljónir króna
að láni hjá Byggðastofnun, þar
sem Stefán er stjórnarmaður. Fyr-
ir liggur, samkvæmt sömu heim-
ildum, að Búnaðarbankinn, þar
sem Stefán er formaður bankar-
áðs, verður viðskiptabanki fyrir-
tækisins.
Fullyrða má að hvergi í hinum
vestræna heimi yrði annar eins
hagsmunaárekstur og þessi látinn
viðgangast.
Verð á ráðherrastólum
Athyglisvert er hvernig alþýðu-
flokksmenn hafa rey.nt að þvo
hendur sínar af þessu hneyksli.
Það var Alþýðublaðið, sem fyrst
greindi frá málinu síðastliðinn
laugardag og háfði þá þagað yfir
því í heilt ár. Nú þegar stjórnar-
fíokkarnir þurfa ekki lengur. á
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. SEPTEMBER 1989
23
Þorsteinn Pálsson
„En verði niðurstaðan
sú, að skattfé almenn-
ings verði notað í
„bj örgunaraðgerðirn-
ar“ fyrir Sambandið
hlýtur höfuðkrafan að
vera sú, að það fé renni
fyrst og fremst til
þeirra einstaklinga, er
verða fyrir barðinu á
Qárhagsvanda Sam-
bandsins. Eigendur og
stjórnendur fyrirtækis-
ins hljóta að verða að
axla ftilla ábyrgð á mis-
tökum sínum. Og ein-
sýnt er, að komi til op-
inberrar aðstoðar hlýt-
ur Alþingi að gera þá
kröfu, að nýir eigendur
og nýir stjórnendur
komi til skjalanna.“
Stefáni Valgeirssyni að halda, því
þeir hafa keypt nýja menn inn í
stjórnina, þykir krötum augljós-
lega tímabært að losna við Stefán.
En kjarni málsins er sá, að það
eru Jón Baldvin Hannibalsson,
Steingrímur Hermannsson og
Ólafur Ragnar Grímsson sem bera
ábyrgð á Stefáni Valgeirssyni og
hagsmunanetinu sem hann hefur
ofið. Allt sem hann aðhefst er
beinlínis fyrir þeirra tilstuðlan.
Þetta var verðið sem þeir voru til-
búnir að greiða fyrir ráðherrastóla
sína fyrir einu ári. Því skyldu
menn ekki gleyma í umræðum um
þetta mál.
Stjórnmál og siðferði
Línurnar í stjórnmálunum
skerptust síðastliðið haust, þegar
forsætisráðherra lýsti því yfir að
núverandi ríkisstjórn hygðist ekki
fylgja hefðbundnum vestrænum
aðferðum við stjórn efnahagsmála.
Afleiðingarnar þekkja allir.
Mér virðist að atburðir og upp-
hlaup í stjórnmálabaráttunni að
undanförnu bendi til þess, að nú
sé ekki aðeins tekist á um gjörólík-
ar stefnur í stjórnmálum, heldur
ekki síður vinnubrögð og fram-
göngu stjórnmálamanna, siðgæði
þeirra sem stjórna landinu og jafn-
rétti borgaranna gagnvart lögum
og rétti.
Ég er sannfærður um, að öllum
almenningi ofbýður óskammfeilni
ráðherra núverandi ríkisstjórnar.
■ Því fyrr sem stjórnin víkur og efn-
ir til kosninga, því betra. Krafan
um endumýjun stjórnmálanna er
komin á dagskrá.
Höfundur er formaður
Sjnlfstædisflokksins.
Helstu vandamál Landakotsspítala:
Samskiptaörðugleikar og
hallarekstur umfram heimildir
- segir í skýrslu samstarfsneftidar um reksturinn
SAMSTARFSNEFND um rekstur Landakotsspítala telur að helstu
vandamál sjúkrahússins séu miklir samskiptaörðugleikar milli
stjórnenda sjúkrahússins annars vegar og heilbrigðisráðuneytisins
og fjárlaga- og hagsýslustofnunnar hins vegar, hallarekstur vegna
útgjaldákvarðana umfram heimildir Ijárlaga og að áætlanagerð
og kostnaðareftirliti sé ábótavant. Þetta \ kemur fram í fyrstu
skýrslu nefiidarinnar, sem skipuð var í kjölfar samkomulags heil-
brigðisráðherra og fjármálaráðherra á síðasta ári um málefhi
spítalans. Þá kemur fram að stefnt er að hallalausum rekstri
spítalans árið 1990.
í skýrslunni segir að stjórnend-
ur spítaians hafi litið svo á að
þeiin bæri „skylda til að halda
uppi fullum rekstri, þrátt fyrir
ónógar fjárveitingar, þar sem bein
fyrirmæli um annað hafi ekki
borist frá heilbrigðisráðuneyti."
Þá hafi á undanförnum árum ver-
ið teknar ákvarðanir um rekstrar-
og stofnkostnaðarútgjöld umfram
heimildir í fjárlögum. Auk þess
sem það hafi leitt til skuldasöfn-
unar hafi þetta aukið á rekstrar-
vanda spítalans vegna mikils fjár-
magnskostnaðar sem ekki sé gert
ráð fyrir í fjárlögum. Á árinu
1988 hafi verið veitt til spítalans
175 milljón króna aukafjárveit-
ingu vegna hallareksturs fyrri
ára, en skuldir vegna hallarekst-
urs ársins 1988 nemi enn um
60-70 milljónum króna.
ítarleg athugun var gerð á
launakostnaði spítalans á árinu
1988 og kemur fram að hann nam
573,8 milljónum króna til annarra
en sérfræðilækna sem var 39
milljónum króna eða 7% umfram
áætlun fjárlaga. Raunálag á dag-
vinnulaun í fjárlögum var áætlað
42% en reyndist vera 65% og eru
þær meginskýringar taldar á því
að erfitt sé að fullmanna stöður
hjúkrunarfræðinga og sjúkraliða
og því séu vaktir unnar í yfirvinnu
og í öðru lagi að aðhald og eftir-
liti með vinnutíma hafi verið
ábótavant. Niðurstaða nefndar-
innar er að nauðsynlegt sé að
fjölga stöðum um 9,8 grunn-
heimildir og að loka einni 28 rúma
deild allt árið. Þá verði að setja
ströng mörk um hámark álags-
og yfirvinnugreiðslna.
Læknar á Landakotsspítala eru
ekki launþegar heldur fá þeir
greitt samkvæmt reikningi eftir
einingafjölda hvers læknisverks,
samkvæmt samningi Læknafé-
lags Reykjavíkur og' Landakötss-
pítala um sérfræðilæknishjálp.
Einingarverð er 109,18 krónur
12% hærra en í samningi LR og
Tryggingastofnunar ríkisins. Al-
mennt greiða sérfræðingar ekki
aðstöðugjald til spítalans, nema
hvað að skurð- og svæfingalækn-
ar veita 25% afslátt af reikningi
og röntgenlæknar 30%. Miðað við
óbreytta starfsemi frá fyrra ári
myndi kostnaður vegna sérfræði-
þjónustu nema 105,5 milljónum,
en að tillögu nefndarinar er gert
ráð fyrir að þessi kostnaður nemi
um 88,2 milljónum, sem er um
15,5% lækkun. Þá er lagt til að
kannað verði sérstaklega hvort
kostnaður spítalans vegna ambul-
antþjónustu, sem er í vexti, sé í
eðlilegu samræmi við kostnað, en
spítalinn fær 35% frá sérfræðing-
um vegna hennar og styrktarsjóð-
urinn 4%.
Þá er breytt skiptahlutfölium
milli læknis, sem hefur með rann-
sóknastofu spítalans að segja, og
spítalans vegna ambulantþjón-
ustu. Hlutföllin voru -þau að
styrktarsjóðurinn fékk 4%, spítal-
inn 70% og viðkomandi læknir
26%. Fyrstu sex mánuði ársins
1988 breytist hlutfallið þannig að
spítalinn fær 76% og læknirinn
20% og seinni sex mánuðina fer
hlutfall hans niður í 13,5% og
spítalinn fær 82,5%. Talið er að
þessi breyting þýði 6 milljón króna
auknar sértekjur fyrir spítalann
1988 og 8,8 milljónir á árinu
1989. Nefndin telur að rótæk
breyting á rekstrarfyrirkomulagi
rannsóknarstofunnar sé spítalan-
um ekki hagstætt.
Þá telur nefndin að Landakots-
spítali hafi full not fyrir húseign-
irnar að Ægisgötu 26, Öldugötu
17 og 19 og Holtsgötu 7. Ekki
voru nefndarmenn sammla um
hversu nauðsynlegt sé að spítalinn
eigi Marargötu 2. Fram kemur
að fuli skil hafi verið gerð á rekstri
læknastöðvarinnar þar og spítal-
ans.
Niðurstaðan að skera nið-
ur þjónustu við sjúklinga
a ••
- segir Olafiir Orn Arnarson formaður læknaráðs Landakotsspítala
„Aðalatriðið í þessum máli finnst mér vera að samstarfsnefndin
um rekstur Landakotsspítala er sammála spítalastjórninni um að
ekki sé hægt að halda hér uppi fullum rekstri á þeim fjárveiting-
um sem hingað til hafa fengist til spítalans. Eina leiðin til að ná
endum saman er að loka heilli deild allt árið, en þrátt fyrir það
vantar um tíu stöður, sem hingað til hafa ekki fengist viðurkennd-
ar,“ sagði Olafur Orn Arnarson, formaður læknaráðs Landakots,
er Morgunblaðið leitaði álits hans á niðurstöðu samstarfsnefndar-
innar.
„Við höfum einmitt alltaf sagt
að ekki hafi verið hægt að reka
spítalann með fullum afköstum á
þeim fjárveitingum sem hann hef-
ur fengið. Niðurstaðan er því auð-
vitað sú að það er verið að skera
niður þjónustu við sjúklinga. Deil-
an stóð um það hvort spítalinn
ætti að veita fulla þjónustu og fá
þær greiðslur sem til þyrfti eða
hvort hann ætti að halda sig inn-
an fjárlaga og minnka þjón-
ustuna. Það seinna varð niður-
staðan og í sjálfu sér ekkert um
það að segja. í öðru lagi tekur
nefndin ekki undir ýmis gagnrýn-
isatriði, sem komu fram í skýrslu
Ríkisendurskoðunar og Fjárlaga-
og hagsýslustofnunar, á rekstur
spítalans, heldur hefur aðrar
skoðanir í þeim efnum,“ sagði
Ólafur Örn ennfremur.
Hann benti til dæmis á styrkt-
arsjóð spítalans. Nefndin teldi
ekkert athugavert við starfsemi
hans og teldi fullkomlega eðlilegt
að hann starfaði afram á óbreytt-
um forsendum. í öðru lagi vildi
nefndin ekki breyta ríkjandi fyrir-
komulagi á rannsóknarstofu
spítalans, heldur legði einungis til
að hlutur spítalans í tekjum rann-
sóknastofunnar yrði hækkaður,
sem þegar hefði verið gert. í þriðja
lagi hefði niðurstaða um rekstur
þvottahúss spítalans orðið allt
önnur en í skýrslu Ríkisendur-
skoðunar. Nefndin legði til nokkr-
ar breytingar á rekstrinum, sem
þegar hefðu verið framkvæmdar,
og eftir reynslutímabil í sumar
væri eindregið lagt til að rekstri
þess yrði haldið áfram í óbreyttu
formi. Hann stæðist fullkomlega
samanburð við rekstur þvottahúss
ríkisspítalanna. Einnig legði
nefndin blessun sína yfir kaup
húseigna í næsta nágrenni spítal-
ans, en þau voru harðlega gagn-
rýnd í skýrslu Ríkisendurskoðun-
ar. Nefndin teldi fulla þörf fyrir
þessar húseignir og Ijóst að spítal-
inn hefði þurft að eignast þessar
lóðir sama hvaða starfsemi yrði
rekin þar í framtíðinni.
„Á þessu ári hefur spítalinn
verið rekinn eftir tillögum og sam-
kvæmt áætlunum samstarfs-
nefndarinnar. Þannig séð gengur
reksturinn vel. Ilins vegar hefur
ríkið ekki staðið við sinn hluta
samningsins, þ.e.a.s. ekki hafa
enn borist greiðslur á þessum
gamla halla, þannig að fjármagns-
kostnaður er ennþá töluverður og
ekki hefur ennþá fengist viður-
kenning fyrir þessum viðbótar-
stöðum, sem samstarfsnefndin
leggur til að fengnar verði,“ sagði
Ólafur Örn.
Hann sagði að reksturinn á
þessu ári hefði gengið samkvæmt
áætlunum nefndarinnar, en miðað
við íjárveitingar á fjárlögum væri
nokkur halli, sem reiknað væri
með að færi minnkandi, þar sem
í greiðsluáætlun fjármálaráðu-
neytisins væri gert ráð fyrir hlut-
fallslega hærri greiðslum til
spítalans síðari hluta ársins en
fyrri hlutann.
Ólafur Örn segir það tvímæla-
laust að allt of mikið hafi verið
gert úr þessu máli á sínum tíma
og það blásið upp á röngum for-
sendum. „Ástæðan sem ég tei
fyrir þessu upphlaupi er fyrst og
fremst pólitísks eðlis. Það era
margir í kerfinu sem telja að ríkið
eigi að reka þessa þjónustu alfar-
ið og hún eigi ekki að vera í hönd-
um sjálfseignarstofnana. Gallinn
er sá að fagleg frammistaða
spítalans hefur ekki verið metin
á nokkurn hátt. Fjárhagsvand-
ræði spítalans eru ekki nýtilkom-
in. Þau voru árviss þegar Sankti-
Jósefssystur ráku hann og þær
gáfust upp fyrst og fremst vegna
fjárhagsörðugleika."