Morgunblaðið - 23.09.1989, Blaðsíða 14

14 MOKGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. SEFTEMBEK 198» —
iC...' ,* - *,■?*.Srf. ~ a • • L 1 A Ll .1 - - i X — --------------------------------1
Minning:
Björn Finnbogason
Gerðum í Garði
Fæddur 3. apríl 1303
Dáinn 13. september 1989
í dag fer fram frá Útskálakirkju
útför heiðursborgara þeirra Garð-
búa, Björns Finnbogasonar, fyrr-
verandi kaupmanns og hrepps-
nefndaroddvita, en hann lést 13.
september síðastliðinn á 87. aldurs-
ári.
Með Birni Finnbogasyni er geng-
inn litríkur persónuleiki sem um
áratuga skeið hefur sett svip sinn
á þjóðlífið og verið einn kunnasti
forystumaður fólksins sem byggir
Reykjanesskagann.
Björn sá fyrst dagsins ljós þar
suður í Garði 3. apríl 1903 og voru
foreldrar hans þau Finnbogi G.
Lárusson kaupmaður, Húnvetning-
ur að ætt, og fyrri kona hans,
Björg Bjarnardóttir, ættuð úr Kjó-
sinni.
Foreldrar Björns fluttust að Búð-
um á Snæfellsnesi 1906 og óíst
Björn þar upp og dvaldist lengst
af til 25 ára aldurs að árunum
1914-16 undanskildum og því ári
sem hann var við nám í Flens-
borgarskóla.
Það er enginn vafi á því að
fyrstu sporin, sem Björn steig í
Garðinum, höfðu þau áhrif að þang-
að sneri hann aftur 1929. Þar
skyldi ævistarfið unnið og þeir, sem
þar lifðu, skyldu njóta starfskrafta
hans. Starfssaga Björns Finnboga-
sonar er líka svo samofin sögu
Gerðahrepps um miðbik þessarar
aldar að ekki verður í sundur slitið.
Mikil athafnasemi einkenndi Björn
frá fyrstu tíð. Skipti þar ekki máli
hvort um var að ræða fiskvinnslu
og verzlun á eigin vegum um hálfr-
ar aldar skeið eða störf fyrir sveit-
arfélagið. Ég trúi að afar fáir hafi
setið samfellt í sveitarstjórn í 40
ár og gegnt oddvitastörfum í 36
ár eins og Björn gerði í hreppsnefnd
Gerðahrepps, svo mikið traust var
til hans borið.
Alls staðar þar sem Björn Finn-
bogason stóð að verki var framsýni
og myndarskapur í fyrirrúmi. Hann
reisti verzlunarhús á vegum fyrir-
tækis síns og var í forystu um fjöl-
mörg mál byggðarlaganna á Suður-
nesjum. Þar má nefna vegamálin,
símamálin, málefni sjúkrahússins
og skólanna og nú síðast hitaveitu-
málin. í stjórn Sambands ísl. sveit-
arfélaga átti hann sæti um hríð.
Enginn vissi betur hvar skórinn
kreppti heldur en Björn. Hann var
í daglegu sambandi við fjölda fólks
í byggðarlaginu og var ætíð boðinn
og búinn til liðveizlu og kom erind-
um áfram til stjórnvalda ef þau
voru þess eðlis. Ef eitthvað fór úr-
skeiðis var ekki verið að biða eftir
því að einhver annar kæmi til þess
að leysa vandann, oddvitinn gerði
það sjálfur. Eg minnist þess ávallt
er ég eitt sinn var á ferð í Garðinum
að ég sá Björn niðri í skurði við
gröft. Ég spurði hverju þetta sætti.
Svarið kom fljótt og vat' einfalt:
„Það sprakk vatnsleiðsla og sérðu
ekki maður að ég er að gera við?“
Sem þakklætisvott fyrir ómetan-
leg störf í 40 ár gerðu Garðbúar
Björn Finnbogason að heiðursborg-
ara sínum og vissi ég að hann
kunni vel að meta það.
Þegar Sjálfstæðisflokkurinn var
stofnaður fyrir 60 árum var Björn
einn þeirra sem skipaði sér í for-
ystusveit. Hann var um langa hríð
í forystu sjálfstæðismanna á Suður-
nesjum, mikijl stuðningsmaður og
náinn vinur Ólafs Thors, formanns
Sjálfstæðisflokksins. Ólafur fóry
heldur ekkert dult með það hversu
niikils hann mat og treysti vini sín-
um Birni persónulega og til þess
að vera málsvari sjálfstæðisstefn-
unnar.
Þegar ég hitti Björn í fyrsta
sinn, þá í fylgd með Ólafi í kjör-
dæmi hans, Gullbringu- og Kjósar-
sýslu,, fór ekki fram hjá mér frekar
en öðrum sérstæður persónuþeiki
hans. Ég hafði orð á því við Ólaf
hvort ekki væri erfitt að sinna þing-
mennsku fyrir svo sérvitra menn,
en einhvern veginn kom Björn mér
þannig fyrir sjónir í upphafi. Ólafur
svaraði mér að bragði: „Hann Björn
Finnbogason á að vera svona, hann
gæti ekki verið öðruvísi. Þú verður
mér sammála þegar þú hefui'
kynnst honum jafn vel og ég.“
Nú þegar Björn Finnbogason
kveður er að baki ekki aðeins sam-
starf okkar um 30 ára skeið heldur
og náin vinátta. Um leið og Björn
sagði mér í hreinskilni og hispurs-
laust skoðanir sínar og athuga-
semdir var það ætíð gert af vináttu
og velvilja. Slíka vini er dýrmætt
að eiga, ekki hvað sízt þegar um
pólitísk störf er að ræða.
Það var ekki í kot vísað þegar
Björn Finnbogason var sóttur heim.
Við hlið hans frá 17. des. 1937
hefur staðið eiginkona hans, frú
Auður Tryggvadóttir trésmiðs
Matthíassonar og Kristínar Þórðar-
dóttur frá Skeggjastöðum í Garði.
Frú Auður hefur skilað sínu eril-
sama hlutverki hljóðlát og örugg.
Samhliða því að veita Birni bónda
sínum styrk í umfangsmiklu starfi
hefur hún ekki látið sitt eftir liggja
með þátttöku í félags- og menning-
arlífi sveitunga sinna, og m.a.
gegnt organistastörfum kirkju
sinnar um áratuga skeið. Börn
þeirra hjóna eru tvö, þau Björg og
Finnbogi, sem bæði eru fjölskyldu-
fólk, búsett í Garðinum.
Þegar vinur minn Bjöm Finn-
bogason er genginn kveðja Sjálf-
stæðismenn mætan forystumann
með þakklæti fyrir mikil og ómetan-
leg störf. Auðvitað hafði Ólafur
Thors rétt fyrir sér hér eins og víð-
ar. Björn Finnbogason átti að vera
eins og, hann var og öðruvísi ekki.
Það sannast bezt þegar sæti hans
nú er autt og frá honum heyrist
ekki framar.
Ég og konan mín kveðjum góðan
vin sem við þökkum drengilega lið-
veizlu og munum sakna hans þegar
við komum í Garðinn. Við biðjum
Birni Finnbogasyni Guðs blessunar
og sendum frú Auði og fjölskyldu
hennar samúðarkveðjur.
Matthías Á. Mathiesen
í dag verður til moldar borinn
frá Útskálakirkju heiðursborgari og
fyrrverandi oddviti Gerðahrepps,
Björn Finnbogason. Björn andaðist
þann 13. september sl. á 87. aldurs-
ári.
Hann var borinn og barnfæddur
Garðmaður og bjó hér allan sinn
aldur, að undanskildum nokkrum
árum í æsku er foreldrar hans voru
á Búðum á Snæfellsnesi.
Árið 1937 gekk Björn að eiga
eftirlifandi konu sína, Auði
Tryggvadóttur frá Skeggjastöðum
í Garði, og varð þeim tveggja barna
auðið, þ.e. Björgu og Finnboga, en
þau eru bæði búsett hér í Garði.
Björn var fyrst kjörinn í sveitar-
stjórn árið 1934 og sat þar óslitið
í 40 ár, þar af 36 ár sem oddviti.
Hann var sérstakur áhugamaður
um vöxt og viðgang sveitarfélags-
ins og þá ekki síður um samstarf
sveitarfélaga á Suðurnesjum og
kom það í hlut Björns að taka þátt
í að móta og koma á fót mörgum
sameiginlega reknum stofnunum á
Suðurnesjum.
Hann átti sæti í stjórnum margra
þeirra á upphafsárunum. Störf
sveitarstjórnarmanna og þá ekki
síst störf oddvita í dag hafa tekið
miklum breytingum frá þeim tíma
er Björn Finnbogason gegndi því
hlutverki. Þá tíðkaðist að oddvitar
rækju sveitarfélög frá heimilum sín-
um og urðu þau yfirleitt miðstöð
mannlegra samskipta í sveitarfé-
laginu.
Oft var þar mannmargt og gest-
kvæmt þar sem Björn sá einn um
rekstur sveitarfélagsins, bæði hvað
varðaði fjárreiður, bókhald og verk-
legar framkvæmdir. í 36 ár var
heimili þeirra hjóna, Auðar og
Björns, í Gerðum og síðar á Gerða-
vegi 1, í senn skrifstofa og fundar-
staður.
Hreppsnefndarfundir voru haldn-
ir þar öll þessi ár og hafa sam-
tíðarmenn Björns í sveitarstjórn
marg haft orð á hlýju viðmóti og
höfðinglegum veitingum frú Auðar
á öllum tímum.
Með sama hætti voru móttökur
allra annaira gesta er á heimili
þeirra komu hvort sem var á nóttu
eða degi.
Fyrir fórnfúst og óeigingjarnt
starf í þágu byggðarlagsins var
Björn kjörinn árið 1974 fyrsti heið-
ursborgari Gerðahrepps. Hrepps-
nefnd Gerðahrepps vill að leiðarlok-
um kveðja heiðursborgara sinn með
þakklæti og virðingu og vottar frú
Auði, börnum þeirra og öðrum að-
standendum samúð sína.
Hreppsnefnd Gerðahrepps
í dag er til moldar borinn Björn
Finnbogason, fyrrverandi oddviti og
kaupmaður.
Mig langar að minnast hans í
fáum orðum, ekki til að rekja ætt
eða atvinnuferil hans sem ég veit
að var merkur, það læt ég öðrum
eftir. í mínum hug var Björn sér-
stakur persónuleiki Hann var
ákveðinn og fastur fyrir sem stjórn-
málamaður, sem kaupmaður var
hann sanngjarn og lipur og sem
vinur var hann tryggur og góður.
Hann var stríðinn á sinn sérstæða
hátt. Hann var laus við allan hé-
góma og nægjusamur á sjálfan sig,
lét aldrei veraldleg auðæfi hafa
áhrif á sig. Þetta er sú mynd sem
situr í huga mínum af Birni. Þó
hann hafi oft verið umdeildur sök-
um starfs síns gegnum árin þá veit
ég að hann reyndi ávallt að leysa
öll mál á friðsælan hátt svo allir
mættu vel við una, og að hann skil-
ur eftir sig góðar minningar í hug-
um íbúa Gerðahrepps.
Ég vil þakka Birni fyrir þá hlýju
og velvild sem hann ávallt sýndi
mér á því tíu ára tímabili sem hann
var atvjnnurekandi minn og alla tíð
síðan. Ég og fjölskylda mín á Garð-
braut 49 þökkum honum fyrir sam-
fylgdina. Við sendum Auði eigin-
konu hans og aðstandendum öllum
okkar innilegustu samúðarkveðju.
Blessuð sé minning hans.
Alda Ögmundsdóttir
Fallinn er frá hálfníræður Björn
Finnbogason, fyrrv. kaupmaður og
oddviti Gerðahrepps.
Aðrir munu trúlega rekja ættir
hans og starfsferil, en undirritaður
getur ekki látið hjá líða að minnast
samstarfs við hann örfáum orðum.
Árið 1959 hóf ég störf við
Sjúkrahús Keflavíkurlæknishéraðs
og leið þá ekki á löngu að ég kynnt-
ist Birni, er sat í sjúkrahússtjórn-
inni f.h. Gerðahrepps. Kom fljótt í
ljós að hér fór ráðhollur maður,
gætinn og traustur, en umfram allt
kunni ég fljótt að meta að hann
þorði að hafa skoðun á málum og
segja meiningu sína, án þess þó að
á aðra væri hallað.
„Bognar aldrei brotnar í bylnum
stóra seinast", segir St. G. St. Með
okkur tókst fljótt góð vinátta og
ósjaldan var komið við í Garðinum
á heimili Björns og Auðar konu
hans, málin rædd og góð ráð sótt
til hans. Hann var allt í senn, ráð-
hollur, skarpskyggn og hreinskipt-
inn í viðskiptum sínum við aðra og
vann ötullega að málefnum Gerða-
hrepps áratugum saman, sannkall-
aður máttarstólpi, sívinnandi og sló
aldrei af. Slíkum kempum af alda-
mótakynslóðinni fer nú ört fækk-
andi, en þeirra er gott að minnast.
Ég tel mig lánsaman að hafa
kynnst hónum, tryggðatrölli og
íhaldsmanni af gamla skólanum í
orðsins bestu merkingu.
Innilegar samúðarkveðjur til frú
Auðar og barna þeirra, Bjargar og
Finnboga. Löngu og miklu dags-
verki er lokið.
Hvílj hann í friði.
Jón K. Jóhannsson
Björn Finnbogason var fæddur
að Gerðum í Garði, sonur Finnboga
Guðmundar Lárussonar kaupmanns
og konu hans Bjargar Bjarnadótt-
ur. Björn var mikill athafnamaður.
Hann rak verslun í Gerðum frá
árinu 1937 til áramóta 1979, auk
þess sem hann var með fiskverkun
og sólþurrkaði fisk eins og títt var
í þá daga. Björn var kosinn í hrepps-
nefnd Gerðahrepps árið 1934, þá
um þrítugt. Fjórum árum síðar varð
hann oddviti og gegndi því starfi
til ársins 1974, eða í 36 ár. Björn
gegndi ýmsum trúnaðarstörfum
fyrir Gerðahrepp. Hann sat meðal
annars í stjórn Sambands íslenskra
sveitarfélaga um árabil, og í 30 ár
var hann í skólanefnd Gerðaskóla.
Björn var tryggur stuðningsmaður
Sjálfstæðisflokksins og trúði á ein-
staklingsfrelsi og frjálst framtak,
og var hann alla tíð talsmaður
þeirra hugsjóna. Það fer ekki á
milli mála, að jafn mikill atorku-
maður og Björn var hafi verið um-
deildur, en við Garðmenn sem gáf-
um okkur tíma til að kynnast Birni
fundum í honum hjartahlýjan mann,
sem var alltaf tilbúinn að styðja við
bak þeirra sem höfðu orðið undir í
lífsbaráttunni. Þannig var Björn.
Við Garðmenn þökkum honum fyrir
öll hans góðu verk í okkar þágu.
Þann 17. desember 1937 kvæntist
Björn Auði Tryggvadóttur, sem var
dóttir Tryggva Matthíassonar tré-
smiðs og konu haris Kristínar Þórð-
ardóttur sem lengi bjuggu að
Skeggjastöðum í Garði. Auður og
Björn eignuðust tvö börn, Björgu
og Finnboga, sem bæði búa hér í
Garði. Ég votta eftirlifandi eigin-
konu Björns, börnum þeirra og
barnabörnum mína dýpstu samúð.
Njáll Benediktsson
Það mun hafa verið vorið 1933
að ég barst í fyrsta sinn í Garð
suður.
Þar hitti ég meðal annarra bræð-
ur tvo, þá Björn og Ingólf Finn-
bogasyni. Þeir urðu mér minnis-
stæðir við fyrstu kynni, mikilúðleg-
ir ásýndum og vasklegir í fasi.
Báðir voru þeir hinir reifustu, létu
óspart fjúka hnýfilyrði, voru því
greinilega vanir, enda þetta gert í
stakasta bróðerni.
Síðan þá lágu leiðir okkar Björns
Finnbogasonar iðulega saman, enda
urðum við næstum grannar og þar
að auki svilar. Því er það að þegar
Björn hefur nú runnið sitt æviskeið
á enda tel ég mér skylt að senda
honum mína hinstu kveðju pieð
þökk fyrir samfylgdina.
Björn var um margt sérkennileg
persóna, skar sig úr fjöldanum.
Jafnvel göngulag hans lýsti mann-
inum vel. Hefði hann verið ungur
að árum nú, efast ég ekki um að
hann -hefði orðið íþróttastjarna, því
hvatleiki og frábær snerpa voru
honum svo í blóð borin.
Því var það að þegar hann tók
til hendi við fiskvinnu eða hvaða
verklegt starf sem var, þá var eins
og flestir stæðu kyrrir sem nálægt
honum voru. Og þegai' hann birtist
á fiskreitum sínum var eins og yfir
dyndi hvítur stormsveipur og ég gat
ekki betur séð en jafnvel hinir
steindauðu þórskar yrðu lifandi og
lyftu sér upp af stakkstæðinu í
hendur hans. Mikið öfundaði ég
manninn af þessum fádæma krafti.
Þó gat hann furðanlega umborið
liðleskjur eins og mig sem sýndust
jafnvel þvælast fyrir við hlið hans.
Sem kunnugt er fékkst Björn við
fiskverkun og verslun mestan hluta
ævi sinnar og starfaði auk þess að
sveitarstjórnarmálum í Garði um
40 ára skeið, þar af oddviti hrepps-
ins í 34 ár.
Hann tók slíku ástfóstri við Garð-
inn og íbúa hans að til fádæma
verður að teljast.
Mér hefur ætíð sýnst Garðurinn
flatneskjulegt og lítið aðlaðandi
byggðarlag. Þar var Björn á öðru
máli. Garðurinn var í hans augum
dýrðlegasta pláss þessa lands, ef
ekki þessa heims. Hvergi voru land-
kostir betri, hvergi var fólkið dug-
meira eða heiðarlegra, hvergi á
landinu vðru meiri möguleikar til
athafna og góðrar lífsafkomu.
Og hvergi var betra tíðarfar!
Þegar norðangarrinn sendi gust
sinn frá Faxaflóa yfir þorpið svo
maður vildi helst skríða í skjól, þá
hló Björn og sagði að þessi gola
væri bara logn!
Hann naut þess af lífi og sál að
þjóna þessu samfélagi. Og hann tók
slíkri tryggð við þetta pláss að það
var líkt og hann væri límdur við
það og heimili sitt. Sólarlandaferð
var fjarstæða í hans augum. Hvað
átti hann að gera þar?
Tveir vinir hans nörruðu hann
eitt sinn með sér austur að Laugar-
vatni. Ætli þeir hafi ekki verið að
tala um hvíld og hressingu. Þau
hugtök held ég bara að Björn hafi
ekki skilið, þótt dómgreind hans
væri í besta lagi. Enda fór það svo
að þessir félagar hans týndu honum
eftir eina nótt. Björn stakk af og
heim til starfa.
Hér að ofan var þess getið að
Björn starfaði að hreppsmálum í
Garði um 40 ára skeið. Þau störf
innti hann af hendi eins og önnur
af næstum eldlegum áhuga og ósér-
plægni.
Ég held að launin hafi skipt hann
litlu máli. Ég býst ekki við að hann
hafi nokkru sinni skrifað ferða-
kostnaðarreikninga eða eftirvinnu
eins og nú tíðkast.
Hann starfaði starfsins vegna en
bar ótrúlega litla virðingu fyrir pen-
ingum, svo litla að jaðraði við trass-
askap.
Garðbúar sýndu það líka, hvern
hug þeir báru til hans, er hann var
gerður fyrsti heiðursborgari
hreppsins. Þá viðurkenningu held
ég að Birni hafi þótt vænt um,
enda þótt hann væri síst maður
hégómans og tildursins.
Og nú þegar Björn er allur, hygg
ég að það verði mál manna að
Garðurinn setji mjög ofan, þegar
hann er horfinn þar af sjónarsvið-
inu.
Lítið pláss missir mikið þegai'
þaðan hverfur einstæður persónu-
leiki, sem setti svip sinn á það ára-
tugum saman. „Hið mikla geymir
minningin, en mylsna og smælkið
fer“.
Björn var maður aldamótakyn-
slóðarinnar, fulltrúi þeirrar kynslóð-
ar sem hafði óbilandi trú á landinu
og framtíð þess, kynslóð sem lagði .
rækt við fornar dyggðir svo sem
trúmennsku í starfi, skyldurækni
og umfram allt boðorðið: Orð skulu
standa.
í þessum anda var starf Björns
Finnbogasonar innt af hendi.
Ég þakka honum samfylgdina
og sendi hans nánustu innilegar
samúðarkveðjur.
Sigurbjörn Ketilsson
Fleiri greinar um Björn Finn-
bogason munu birtast í biaðinu
næstu daga.