Morgunblaðið - 26.03.1983, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 26. MARZ 1983
STEFÁN FRIÐBJARNARSON
AFINNLENDUM
VETTVANGI
Þak á skattheimtu
Söluskattur
Skipting þjóðartekna er gamalkunnugt umræóu- og ágreiningsefni. Hlutur ríkisins í ráðstöfun (eyðslu) þessara
tekna hefur farið sívaxandi — á kostnað almennings og atvinnuvega. Það er meir en tímabært að taka þessa
framvindu til gaumgæfilegrar athugunar og setja fram þegnlega kröfu um þak á opinbera skattheimtu í hlutfalli af
þjóðartekjum.
HVAR RÁÐAST
LÍFSKJÖRIN?
• Árið 1977, síðasta heila ár ríkis- skattahlutfall ríkisins 25%, sveitar-
stjórnar Geirs Hallgrímssonar, var félaga 6,6%, samtals 31,6%.
jóðartekjur, sem skammta
lífskjör í landinu, ráðast af
tvennu:
1) Þeim verðmætum sem til
verða í þjóðarbúskapnum.
2) Viðskiptakjörum út á við:
sölukjörum útflutningsframleiðslu
— kaupkjörum innflutnings.
Leiðin til bættra lífskjara liggur
því um verðmætaaukningu í þjóðar-
búskapnum og vakandi hagsmuna-
gæzlu í milliríkjaverzlun.
Sjálfgefið er að efla hefðbundna
atvinnuvegi, sjávarútveg og land-
búnað, að því marki sem nýt-
ingarmörk fiskistofna og sölumögu-
leikar búvöru leyfa.
Við getum hinsvegar hvorki
mætt vaxandi atvinnueftir-
spurn né tryggt sambærileg lffskjör
og nágrannar okkar búa við á
næstu árum og áratugum nema
með stóraukinni nýtingu þeirra
möguleika, sem felast í orkulindum
landsins, fallvötnum og jarðvarma,
— og orkuiðnaði. Og hverskonar
iðnaði, sem fyrir er, verður að
tryggja rekstrarlega jafnstöðu við
aðra atvinnuvegi.
Efnahagslegt sjálfstæði og af-
komuöryggi þjóðarinnar hvílir á
framangreindum meginatriðum.
HVERT FARA ÞJÓÐAR-
TEKJURNAR?
Skattar hins opinbera hafa sf-
fellt farið vaxandi sem hlutfall
þjóðarframleiðslu:
• Árið 1970 vóru skatttekjur ríkis-
ins 22,4% af þjóðarframleiðslu,
skattar sveitarfélaga 6,6%, samtals Skattbyrði tekjuskatU: 50% hækkun frá 1977
29,2%. Skattbyrði eignaskatta: 100% hækkun frá 1977
Eignar- og tekjuskattar einstaklinga
(HLUTFAU AF TEKJUM GREIÐSLUÁRSI
• Áætlað hlutfall ríkisskatta 1983
er 30,7%, sveitarfélaga 7,4%, sam-
tals 38,1%.
Athyglisvert er að á rúmum ára-
tug hefur skattheimta hins opin-
bera aukizt úr 29,2% af þjóðar-
framleiðslu í 38,1%, eða langleiðina
um 10%, sem nemur fjórum millj-
örðum nýkróna á verðlagi gildandi
fjárlaga. Frá árinu 1977, en þá réðu
sjálfstæðismenn stefnunni í skatta-
málum, og til líðandi árs hefur
skattheimta hins opinbera aukizt
um 6,5% af þjóðarframleiðslu, sem
samsvarar 2.700 milljónum króna,
eða 57.800 krónum á hverja fimm
manna fjölskyldu í landinu — á
sama verðlagi.
Hið opinbera, einkum ríkið, tekur
í sívaxandi mæli til sín stærri og
stærri hlut af þjóðartekjunum, á
kostnað fólks og fyrirtækja, sem að
sjálfsögðu segir til sín í fjárhags-
stöðu og afkomu almennings og at-
vinnuvega.
SKATTAFLÓRAN
Vinstri stjórnin, sem mynduð
var 1978, hóf feril sinn með því
að leggja á afturvirka tekju- og
eignaskatta, síðla það ár. Hún efndi
til gjalds á ferðalög utan, skatts á
verzlunar- og skrifstofuhúsnæði
(sem framlengdur hefur verið frá
ári til árs síðan), auk þess sem hún
hækkaði söluskatt um 2% og vöru-
gjald um 6% á sama tíma.
Núverandi ríkisstjórn hefur við-
haldið öllum vinstri stjórnar skött-
um, sem hún tók við (nema nýbygg-
ingargjaldi), og bætt við þremur:
orkujöfnunargjaldi, sem í raun er
1,5% viðbótarsöluskattur, tollaf-
greiðslugjaldi og skatti á innláns-
stofnanir.
Skattbyrði eignaskatta hefur tvö-
faldast síðan 1977, var 0,29% af
tekjum greiðsluárs það ár en var
0,51% 1982. Skattbyrði tekjuskatta
hefur aukizt um 50% á sama tíma,
var 3,9% af tekjum greiðsluárs 1977
en er nú 6%. Skattbyrði sem hlut-
fall af tekjum greiðsluárs hefur því
hækkað úr 11% 1977 í 14,1% 1982.
Þrátt fyrir síbylju skattahækk-
ana hefur erlend skuldasöfnun far-
ið hraðvaxandi. Greiðslubyrði lang-
tíma erlendra lána, sem var 13%
fyrir fáum árum, fer yfir 25% af
útflutningstekjum 1983, gleypir
fjórðu hverja krónu í útflutnings-
verðmætum. Þetta þýðir að ríkið
hrifsar ekki aðeins stærri hlut af
þjóðartekjum líðandi stundar en
liðinnar heldur og af þjóðartekjum
framtíðarinnar, er að skuldadögum
kemur.
Fjárveitingar til framkvæmda og
framkvæmdalánasjóða hafa ekki
aukizt með skatta- og skuldasúp-
unni. Raungildi slíkra fjárveitinga
hefur dregizt saman. Ríkisbáknið
hefur hinsvegar þanizt út.
SKATTSTOFNAR OG
SKATTSTIGAR
Meginhluti ríkisskatta eru
verðþyngjandi gjöld: tollar
og söluskattur. I hvert sinn sem við
kaupum nauðþurft, eða leyfum
okkur einhverja agnarögn þar um-
fram, hremmir ríkivaldið bróður-
part verðlagningar. Gott dæmi er
benzínverð, en 56% þess eru ríkis-
skattar.
Beinir skattar, tekju- og eigna-
skattar, hafa engu að síður þyngst.
Þessir skattar verka letjandi en
ekki hvetjandi á vinnuframlag og
tekjuöflun þegnanna og hafa nei-
kvæð áhrif í þjóðarbúskapnum.
Opinber sjórnsýsla á að örva vinnu-
framlag og framtak til að auka
þjóðartekjur, sem bera uppi lífskjör
í landinu, hvort sem stjórntæki
hennar er stefnumörkun í skatta-
málum eða heldur öðrum þáttum
samfélagsins.
Skattastefna, sem verkar letjandi
á framtak fólks og fyrirtækja, rýrir
tekju- eigna- og veltuskattsstofna.
Sinfóníutónleikar
Nicholaus Braith Alexander Oliver Joseph Ognibene
Tónlist
Egill Friðleifsson
Háskólabíó 24. mars 1983.
Flytjendur:
Sinfóníuhljómsveit íslands
Stjórnandi: Nicholas Braithwait.
Einsöngvari: Alexander Oliver
Einleikari: Joseph Ognibene
Verkefni: W.A. Mozart
Forleikurinn að Don Giovanni
B. Britten: Serenade fyrir tenór,
horn og strengi op. 31 Les Illu-
minations op. 18 fyrir tenór og
strengi.
A. Borodin: Polovets-dansar úr
Igor fursta.
Það voru Bretarnir Nicholas
Braithwait hljómsveitarstjóri
og Alexander Oliver tenór
ásamt bandaríska hornleikar-
anum Joseph Ognibene sem
voru í sviðsljósinu á tónleikum
Sinfóníuhljómsveitarinnar í
Háskólabíói sl. fimmtudags-
kvöld. Nicholas Braithwait
hefur getið sér gott orð sem
stjórnandi m.a. fyrir túlkun
sína á verkum Wagners. Það
dugði honum þó ekki til að
gæða forleik Mozarts að óper-
unni Don Giovanni þeim tæra
frískleika sem hæfir verkum
Mozarts svo vel og er ekki eini
stjórnandinn, sem lendir í
basli með það. Raunar tekst
hljómsveitinni sjárasjaldan
verulega vel upp við Mozart
hverju svo sem um er að
kenna, og þó að hinir mætustu
músíkantar haldi á tónsprot-
anum. Þetta er veikleiki sem
lengi hefur hrjáð hljómsveit-
ina og er löngu orðið tímabært
að gera hér bragarbót á.
Slæmur hljómburður hússins
er ekki nema hluti skýringar-
innar, og tilfæringarnar með
skermana á sviðinu með því að
færa þá til hliðar eru ekki til
bóta nema síður sé. í leiðinni
má minna á enn og aftur, að
löngu er orðið tímabært að
reisa veglegt hús, Hús tónlist-
arinnar, þar sem höfuðáhersla
verði lögð á góðan hljómburð.
B. Britten átti tvö verk á
efnisskrá kvöldsins. Það fyrra
var Serenade fyrir tenór, horn
og strengi op. 31. Joseph
Ognibene lék á hornið með
miklum ágætum og sannaði
enn hve snjall hljóðfæraleik-
ari hann er. Tenórsöngvarinn
Alexander Oliver hefur fallega
rödd og renndi sér fagmann-
lega í gegnum þetta verk
Brittens og eins það næsta,
sem var Les Illuminations
fyrir tenór og strengi við
kvæði Frakkans Arthur Rim-
baud. Til bóta hefði verið að
hafa innihald ljóðanna í efn-
isskrá. En seiðurinn í tónlist
Brittens var samur við sig.
Hlutur strengjasveitarinnar
var góður í þessum verkum, og
lét hún vel að ákveðinni stjórn
Braithwait. Og hressilega var
tekið á í Polovets-dönsunum
úr Igori fursta eftir Borodin í
glæsilegum hljómsveitarbún-
ingi Rimsky-Korsakoff og
Liadov. Þar tókst Braithwait
að mana menn til átaka enda
áferðin þykkari en hjá Mozart.