Morgunblaðið - 29.09.1974, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. SEPTEMBER 1974 25
Elns og mér svnist
Eltlr Glsla j. Áslöórsson

MAÐUR þarf ekki að brjóta I sér
hvert bein við akstur hérna á veg-
unum okkar til þess að verða Ijóst
að bllar hér hljóta aS endast svo-
sem helmingi verr en ! Vestur-
Evrópu til dæmis að maður nú
ekki tali um brunbrautirnar hjá
þeim I Norður-Ameríku. Við tröll-
uðum þetta út! buskann konan og
ég ! sumar og vorum meðal annars
! hringvegarhugleiðingum en kom-
umst aldrei lengra en upp úr
Almannaskarði fyrir ofan Horna-
fjörð af þvi veðrið var svo indælt á
þessum slóðum. Maður á ekki að
hlaupast frá góðu veðri á íslandi:
það er að skemmta skrattanum.
Maður á að grípa sólskinið þar
sem það gefst, tjalda og steikja
sér pulsu.
Það eru tvær tegundir ferða-
langa hérlendis — nei, raunar
þrjár við nánari athugun. Sú fyrsta
bunar á vit fjallanna til þess að
losna við farganið heima, njóta
kyrrðarinnar, brjóta gat á hvers-
dagsleikann, strjúka af sér sett-
lega svipinn sem maður er að
burðast með við amstrið, losna við
sfmann, rukkarana og slleku kran-
ana. Það er æði oft miðaldra fólk
sem leggur land undir fót með
þessu hugarfari; þó ekki alltaf að
vlsu. Jú, maður þykist Ifka kunna
að meta stórbrotið landslag eða
óvænta vin ! illþyrmislegu um-
hverfi eða þá náttúruævintýri á
borð við kriuunga sem er að
bögglast við að standa á eigin
fótum við grýtta vegarbrún eða
ránfugl sem er að reyta fjaðrirnar
af hræi ættingja síns í þreifandi
sandbyl austur á Breiðamerkur-
sandi. Það var þama sem bílarnir
óku með Ijósum um miðjan dag —•
og bfll við bil út allan sandinn eins
og maður væri kominn á Lauga-
veginn.
Næsta gerðin af ferðalöngum
hér uppi á fslandi flengist þetta
einkanlega til þess að hafa komið
á staðinn, til þess að hafa þotið
veginn, til þess að vera ekki lakari
maður en Pétur og Páll næst þeg-
ar menn sitja saman yfir kvöldsop-
anum og guma af vfðförli sfnu. Við
mættum svona ferðaljónum aust-
sem fór ekki
hringinn
ur við Fjallsárlón þar sem jakarnir
sem sigla eggsléttan vatnsflötinn
eru eins og álfaborgir úr kristal.
Þetta var ungur maður með unga
konu og ungt barn, og ég giska á
að þau hafi tafið þarna ! svosem
tuttugu sekúndur ef það var þá
svo lengi. Þá voru þau búin að
meðtaka þennan stað og þotin af
stað á ný með bensínið i botni að
meðtaka önnur markverð náttúru-
fyrirbæri. Það er talsvert af svona
fólki á ferð og flugi um fsland og
ræður yfir misjöfnum bflakosti.
Það eru bílar sem nýir upp úr
kassanum og aðrir sem allir kassar
mundu vafalaust koka við. Merki-
legt hvað þetta kemst, einkum
amerísku ófreskjurnar.
Ég nefndi þrjár manngerðir sem
maður mætir á bflaslóðum hér
heima: sú þriðja er fólkið sem er
með búslóðina á bakinu. Menn
eru stundum að reka hornin í
þetta fólk og i dagblaði sá ég það
kallað bakpokalýð. Það á að vera
auralltið og þar af leiðandi erfitt
að plokka það. Það felst! þessu að
við eigum aðatlega að egna fyrir
milljónera og svoleiðis kalla,
þrfgifta laxveiðigreifa sem þeytast
um geiminn ! einkaþotum. Það
finnst mér Ijótur mórall. Það flýtur
auðvitað einn og einn vandræða-
gemlingur stundum með bakpoka-
fólkinu, en vandræðapeyjum skýt-
ur lika upp í glæstustu sölum og
það í smóking.
Upp til hópa er bakpokafólkið
alveg prýðilegt. Það er broshýrt
og þv! þykir ákaflega vænt um það
ef einhver brosir á móti. Þarna eru
líka sannir ferðagarpar á ferð: hin-
ir ódrepandi. Eitt sinn ! sumar !
úrhellisrigningu aldrei þessu vant
sé ég hvar maður sprettur upp úr
jörðinni og hverfur síðan jafn-
skjótt aftur. Konan hélt ég væri
kominn með bensmeitrun. En þeg-
ar við nálguðumst staðinn þar
sem ég hafði séð huldumanninum
skjóta upp, þá gekk hann enn upp
úr jarðskorpunni. Ég horfði hróð-
ugur á konuna mtna og sagði:
„Þarna sérðu! Ég er ekki eins
vitlaus og þú heldur." Þessi bak-
pokamaður hafði tekið sér ból-
festu þarna f auðninni! bráð — og
bjó ! vegarræsi!
Það er eins og ég segi: það
dreost ekki ráðalaust þetta fólk þó
að það sé ekki með milljón ! vasan
um. Mér er það lika hulin ráðgáta
hversvegna menn þurfa að vera að
ybba sig við það þó að það eigi
kannski ekki blóðrauðan bjúik.
Ekki var konan á Akureyri sem
skellti sér þvert yfir landið ! blóð-
rauðum bjúik. Þó var hún ein á
ferð. Hún var bara ! þrælsterkum
skóm og ! skjólgóðum galla og
með heimasaumað tjald á bakinu.
Eins og ég sagði ! upphafi höf-
um við hjónin fyrir sið á rann-
sóknaferðum okkar um landið að
við stönsum bara þar sem okkur
líst þokkalega á veðrið og tökum
svo bara lífinu með ró. Okkur
kemur ekki til hugar að flengjast
af stað með regnvegg til allra átta.
Hvað liggur á með leyfi? Ekki
erum við að leika kappaksturs-
hetjur ! Monte Carlo ellegar plast-
klædda þotugarpa að sprengja
hljóðmúrinn.
Einu sinni f sumar tókum við
upp tjaldið, gengum kyrfilega frá
hafurtaski okkar aftan ! Grána
gamla, kvöddum lækjarbakkann
með kurt og p! — og ókum svo-
sem tvö hundruð metra. Það stóð
þannig á þessu flandri að þar und-
ir leitinu sem við höfðum gist um
nóttina var komið hlfandi rok en
gagnstæðu megin reyndist vera
logn og sólskin. Hvað var þá sjálf-
sagðara en að tjalda bara upp á
nýtt og steikja sér pulsu?
Á einum stað á góðakstri okkar !
þetta skiptið treystum við okkur
ekki til að reisa tjaldið fyrr en við
vorum búin að þrffa umhverfið.
Það var ! Skaftártungunum. Hér
er eitt af mörgum giljum á fslandi
sem er eins og gert af höndum
skaparans til þess að hlúa að veg-
móðum ferðalöngum: grasflöt.
lækur, klettar allt um kring, skjól
fyrir öllum áttum. Einhverjir land-
ar okkar höfðu skilið við þennan
unaðsreit útataðan i sorpi. Við
reyndum að fleyta ofan af ósóm-
anum en það var eins og heilt
herfylki af skrælingjum hefði farið
þarna um. Ég hefði ekki gefið
meira fyrir fegurðarskyn þessá.
fólks en brenglaða skolpfötu.
Það eru því miður dálftil brögð
að þessu: að fólk skilji afleitlega
við. Jú, það sóðar stundum ein-
hverju utan um draslið og treður þv!
milli steina eða flettir upp þúfu-
kolli og smeygir þv! undir hann.
Stundum stafar þessi umgengni
þó fremur af glópsku en óláns-
hætti. Við sáum bráðmyndarlegan
mann fínkemba tjaldstæði, safna
sorpinu ! plastpoka, bera hann
spölkorn frá bllnum og róta mö)
yfir pokann. Maðurinn gerði þetta
af einstakri samviskusemi: það lá
við hann væri á fjórum fótum að
snurfusa grundina. En ef maður
litur nánar á málið, þá kann það
samt ekki góðri lukku að stýra að
menn geri mikið af þv! að klóra
nokkrar steinvölur yfir belgfulla
poka af úrgangi úti t guðsgrænni
náttúrunni. Ef við hugsum okkur
að þessi snyrtilegi ferðalangur
hafi verið á sjö daga ferðalagi og
tjaldað jafnoft. þá hefur hann
varla urðað færri poka ! allt en sjö
stykki. Ef tiu menn bera sig svona
að, þá eru pokarnir orðnir sjöti'u á
einni viku. Ef hundrað gera
þetta. . . Nei, þetta er ekki leiðin
til þess að fegra landið.
Þá er best að gera þá játningu
Framhald á bls. 46
ríkum mæli frá landsbyggðinni til
þéttbýlissvæðisins við Faxaflóa,
fyrir þá sök, að þessi búferla-
flutningur skilur eftir mikil verð-
mæti ónotuð og óarðbær í þeim
byggðarlögum, sem flutzt er úr,
og kallar samtímis á verulega út-
gjaldaaukningu hins nýja sveitar-
félags, sem setzt erað f, og raunar
þjóðfélagsins f heild, við sköpun
búsetuskilyrða og aðstöðu í hin-
um nýja stað. Það er engu
byggðarlagi hagkvæmt að fá of
mikla aukningu íbúa á of skömm-
um tíma, og því síður að íbúatala
fari niður úr því marki, sem talin
er hagkvæm stærð sveitarfélags.
Það er beggja hagur, þéttbýlis og
strjálbýlis, að stjórnvöld sporni
við óæskilegri þróun á þessu
sviði, með eðlilegum stjórnunar-
aðgerðum, svo sem er raunar gert
víðast hvar í hinum lýðfrjálsa
heimi.
Aðlöðun í
strjálbýli
Næg atvinna, með nokkurri
breidd í valkostum, sem tryggir
sómasamlega afkomu íbúanna, er
að sjálfsögðu forsenda byggðar á
hverjum stað. Það eru þó ekki
atvinnumálin, sem eru höfuðor-
sök búferlaflutningsins. Þvert á
móti eru tekjumöguleikar oft
meiri f stjálli byggðum en þétt-
býli. Það, sem á skortir aðlöðun
hinna strjálli byggða, er tíðast á
öðrum vettvangi. Menntunarað-
staða skiptir miklu máli, svo og
heilbrigðisþjónusta, umhverfis-
mál, samgöngumál og aðstaða til
að verja tómstundum i samræmi
við kröfur tíðarandans. Það er á
þessum sviðum, sem aðgerða er
þörf, ef hamla á gegn óæskilegri
og raunar hættulegri byggðarösk-
un í landinu.
Varnarsamning-
urinn óbreyttur
Sá meirihlutavilji íslenzku
þjóðarinnar, sem kom fram í
undirskriftasöfnun „Varins
lands“ og úrslitum sfðustu al-
þingiskosninga, í öryggismálum
landsins, endurspeglast í sam-
komulagi því, er á dögunum var
gert milli viðræðunefnda Islands
og Bandarfkjanna. Samkvæmt
samkomulaginu verður varnar-
samningurinn óbreyttur en hins-
vegar verða nokkrar breytingar á
framkvæmd samningsins. Fjöldi
varnarliðsmanna fækkar úr 3300 í
2900, en Islendingar taka við ýms-
um störfum, sem ekki eru
hernaðarlegs eðlis, eftir því sem
við verður komið og mannafli
fæst til. Stefnt verður að því, að
allir varnarliðsmenn búi innan
vallarsvæðisins, en til þess þarf
að auka húsakost varnarliðsins á
vallarsvæðinu. Almenn flugstarf-
semi verður aðskilin frá starfsemi
varnarliðsins, en undirbúningur
þeirra breytinga var kominn á
lokastig í tíð viðreisnarstjórnar-
innar. Bandaríkjamenn munu að-
stoða við útvegun fjármagns til
gerðar nýrrar flugstöðvar fyrir al-
mennt farþegaflug á Keflavíkur-
flugvelli.
Með þessu samkomulagi er
horfið frá uppsögn vamar-
samningsins og endurskoðun
hans á þeim grundvelli, sem til
stóð í valdatíð vinstri stjórnarinn-
ar.
Samkomulag þetta er í sam-
ræmi við stefnuyfirlýsingu rfkis-
stjórnarinnar, þar sem segir, að
ísland skuli vera áfram i Atlants-
líafsbandalaginu og að Kefla-
víkurstöðin skuli áfram gegna
hlutverki sínu í samræmi við
öryggishagsmuni íslands hverju
sinni. Samkomulagi þessu munu
flestir Islendingar fagna, utan
„sértrúarsöfnuður" kommúnista,
og það er dæmigert um árangur
af fjöldaáhrifum fólksins sjálfsí
landinu, þegar það .lætur til sfn
taka i samstilltu átaki.
Skammdegi
Framundan er skammdegi
vetrarins, myrkasti og kaldasti
árstíminn. En sá reginmunur er á
því, nú og fyrrum, að þreyja þorr-
ann og góuna, að sigrast á
ísmyrkri vetrarins, að þjóðin er
svo miklu betur undir það búin,
betur hervædd í lifsbaráttunni.
Á sama hátt erum við betur
undir það búin, nú en áður, að
mæta þvílfkum efnahagsvanda,
sem að steðjar. Efnahagskreppan
getur orðið skammæ, ef við kunn-
um fótum okkar forráð. Við get-
um raunar snúið vörn i sókn, gert
tímabundna skerðingu Iífskjara
að undanfara nýrrar sóknar til
aukinnar hagsældar, ef við berum
gæfu til að standa saman um
óhjákvæmileg úrræði og „sendum
út á sextugt djúp sundurlyndis-
fjandann".
Ekki á einu
saman brauði
Skammdegið kallar fram
margskonar ljós, sem varpa birtu
á veg okkar. Félagsmálastarfsemi
dafnar betur vetrarmánuði en
aðra tíma árs, enda gefa menn sér
þá betri tíma til slíkra viðfangs-
efna. Hinsvegar mætti hún vera
litríkari og Ifflegri en raun ber
vitni um, til að kalla fram leynda
krafta, er laða þarf til starfs í
hinni margvíslegu, frjálsu félags-
starfsemi borgaranna. Og ekki
ættu svefnskammtar Sjónvarps-
ins að há slíkri starfsemi í sama
mæli nú og var á frumbýlisárum
þess, meðan nýjabrumið, og ýmis
skemmtileg tilþrif sjónvarps-
manna þá, batt menn við skjáinn
flest kvöld vikunnar.
Skólarnir setja og svip sinn á
borgarlífið yfir veturinn. Því fylg-
ir jafnan ferskur og þróttmikill
blær, sem veitir okkur sólarsýn í
vetrarsortanum. Og hvað sem líð-
ur bernskubrekum ungs fólks, nú
sem ætíð áður, er það ekki aðeins
stærsta von, heldur og líftrygging
þessarar þjóðar.
Sá gleðigjafi, sem viðheldur
lífsgleðinni í brjóstum okkar,
máske betur en flest annað, leik-
húsin, er stórtækastur á vetrar-
vertíðinni. Þjóðleikhúsið og
gamla Iðnó eru vinjar í borginni,
heilsulyndir ekki síður en leik-
hús. Islenzk leikarastétt hefur
vissulega sótt á brattann og fram-
lag hennar til menningar og geð-
heilsu þjóðarinnar verður seint of
dýru verði keypt.
Það er fleira, sem eykur á
vetrarsjarmann. Skíðaíþróttin er
vaxandi f baráttunni um hylli al-
mennings. Og þó bensíndropinn
sé dýr, verður honum vart betur
varið en í ökuferð í skíðalönd
nágrennisins, þegar tfðarfar og
aðstæður leyfa. Þegar fósturjörð-
in klæðist hvftum feldi og fjalla-
loftið er kyrrt og tært, þá
bíður heilsubótin, endurhæfing
lfkamans, sem og sálartetursins,
allra þeirra, sem nenna að sækja
þessi hnoss stutta bæjarleið. — Sá
brúni hörundslitur, sem sóttur
var á sólarstrendur Spánar í sum-
ar, var sjálfsagt fyrirhafnarinnar
virði, en sólin og snjórinn í Blá-
fjöllum gegna sínu hlutverki eigi
síður en sólin og sjórinn á Costa
del Sol.