Morgunblaðið - 29.09.1974, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. SEPTEMBER 1974
® 22*0*22-
RAUÐARÁRSTÍG 31
<_______________✓
LOFTLEIÐIR
BÍLALEIGA
CAR RENTAL
21190 21188
LOFTLEIÐIR
Bilaleiga
CAB BENTBL
Sendum
dJ* 41660-42902
Æbílaleigan
felEYSIR
CAR RENTAL
24460
28810
pioiMcen
ÚTVARPOG STEREO
KASETTUTÆKI
jL\ovciunb(aí>.
margfaldar
marhaú vðar
Sérstætt
skiptiboð
Sendið 100 gallalaus íslenzk
frímerki og við sendum yður
300 mismunandi fallegar sérút-
gáfur alls 27 fullkomin sett.
Gangverð fyrir hvert þessara
setta er kr. 5 (danskar) eða
samtals 1 35 kr.
Sendið strax i dag 100 íslenzk
frímerki til:
NORDJYSK FRIMÆRKE-
HANDEL, FRIMÆRKER EN
GROS, DK-9800 HJÖRRING.
MEDEL AF OFF.
N.B. Við staðgreiðum
einnig á hæsta verði fyrir íslenzk
frímerki. Sendið tilboð.
Verða dýrmæt handrit
enn til á Islandi?
Þetta virðist fávísleg spurn-
ing. Við erum víst enn i dag
„eftir fólksfjölda" mesta bóka-
þjóð og bókaframleiðsluþjóð
heimsins. Og allar bækur eru í
fyrstu handrit.
En það, sem hér er spurt um,
var með hliðsjón til horfinna
tfma þegar bækur urðu aðeins
handrit, sem fáir mátu mikils í
upphafi og enginn gaf út í bók
— enda prentlist ókunn á skrif-
unaröldum handritanna, sem
nú teljast heimfluttur fjársjóð-
ur en einu sinni notuð í skó-
bætur.
Margt furðulegt í þessum
efnum gerist og getur gerzt í
fslenzkum sveitum enn í dag á
þessu 11 alda afmælisári.
íslenzk sveit og sveitalíf með
allri sinni þögn, friði, fegurð og
einangrun er uppspretta skáld-
legra þenkinga og spaklegra
hugsana, er enn söm við sig og á
dögum Snorra og þeirra frænda
frá Hvammi í Dölum.
Vel gæti jafnvel verið, að sú
nafnleynd, sem nú er kapprætt
um, stafi af einhverju fleira en
hæversku og hefðum ritenda og
rithöfunda. Gat ekki verið, að
jafnvel Edda væri talin til heið-
inna minja, jaðra við galdra og
af stórmennum kirkjunnar álit-
in ganga guðlasti næst?
Sama mætti segja um ættar-
sögur og örlagafrásagnir, að
einhverjum þætti nærri sér
höggvið, svo höfundur yrði lit-
inn homauga.
En þetta er efni í annan kapi-
tula. Það, sem mig langar hér
til að benda á sem bókmennta-
legt undur er af öðrum toga,
sem fræðileg viðleitni bænda-
■i ólks nú á dögum.
Maður vestan úr Dölum og
nokkuð við aldur og lúður af
áratuga erfiði leit hér inn
ásamt bróður sfnum um daginn.
Þ'tejtr báru með sér tösku með
haViðxituðum blöðum, býsna
þykkum böggli — hundruðum
blaðsfðna þéttskrifuðum skýrri
og fagurri rtthönd.
Þessi bóndr, sem býr einn á
sinni jörð ásamt eldri bróður
fékk bókstaflega opinberun til
ritstarfa og fræðimennsku fyrir
nokkrum árum.
Hann mun lftt skólagenginn
og þá hvorki í menntaskóla hé
háskóla hafinn. Mundu þó
margur, sem hræðist z og y geta
öfundað hann. En hvað var þá á
blöðunum hans í töskunni?
Það voru textaskýringar yfir
spádómsbók Esekiels spá-
manns, eitt erfiðasta rit til
skýringa, sem til er í allri biblí-
unni. Og þarna er ein myndgáta
spámannsins tekin fyrir af
annarri með furðulegri ná-
kvæmni og natni og enn undar-
legri eða undursamlegri innsæi
og skilningi og vandvirkni.
Höfundur varpar ljósi
nútímans f stjórnarfari og lífs-
háttum yfir efnið. Eða ef til vill
væri réttara að snúa þessu við
og segja, að hann láti ljós frá
sýnum og undrum spámanns-
ins, sem talar fyrir 2500 árum,
falla yfir feril þann, sem nú-
tímakynslóðir reika um á jörðu.
Líklega fúlsa nú fræðimenn
við Háskóla við þessum hug-
renningum, ályktunum og at-
hugunum „alþýðuspekingsins".
En það hafa þeir víst alltaf
gert, síðan á dögum Amosar
spámanns, sem einmitt kom
svona úr sveitinni, með boð-
skap sinn til annarra áheyr-
enda f öðru landi.
Og viðtökurnar draga heldur
ekki úr gildi þess, sem gert er
af andagift og fyrir heilaga
köllun. En hún leynir sér ekki á
þessum blöðum, þótt sjálfsagt
mætti um margt deila að efni
og framsetningu.
Að síðustu ofurlítið sýnis-
horn úr skýringum Dala-
bóndans.
Esekiel:
Þeir (það er ísraelsmenn)
munu girðast hærusekk og
skelfingin hylja þá. — Silfri
sínu munu þeir varpa á strætin
og gull þeirra mun verða þeim
sem sorp. (SAMB. ÍSL. TÍEYR-
INGA OG HUNDRAÐKALLA).
Skýrandi.
Þessi spádómur bendir á, að
hin veraldlegu verðmæti hafa
ekkert gildi á degi dóms, þegar
réttlætið krefst skila. Veraldleg
verðmæti Israels munu útlend-
ingar fá til að skipta og eftir
framhaldi spádómsins munu
þeir einnig vanhelga kjörgrip
Drottins — það er kristindóm-
inn. Hið dýrðlega skraut verður
þeim til dramblætis. Þeir verða
þvf sviptir bæði veraldlegum og
andlegum verðmætum sínum.
Esekiel:
Og sjá, ég set króka í kjálka
þína og mun leiða þig út ásamt
herliði, hestum og riddurum
öllum með alvæpni, miklum
manngrúa, skjöld og törgu, alla
með sverð í höndum.
Skýrandi:
Þessi spádómur bendir til
þess, að Drottinn verði þessum
þjóðum til framdráttar, með
handleiðslu og ráðstöfunum.
Skildir og törgur tákna karla og
konur. Sverðin tákna vald. Og
þar eð allir hafa þau I höndum
táknar það vald alþýðunnar.
Esekiel:
Þytur og skrjáf heyrðist. Og
beinin færðust saman hvert að
öðru. Og ég sá, hvernig sinar
komu á beinin og hold óx og
hörund dróst yfir.
Skýrandi:
Drottinn lætur Esekiel sjá
börn hinnar týndu Israelsþjóð-
ar eignast líf að nýju, þótt lffs-
andinn sé ekki enn kominn í
líkama þjóðarinnar.
Handrit þessa einstæða
bónda vestan úr Dölum eru
mörg orð á mörgum blöðum. Ég
hef ekki þekkingu til að dæma
um það fræðilega. En miðað við
afköst og allar kringumstæður
er það furðulegt afrek. Til að
fyrirbyggja misskilning, skal
tekið fram, að það sem er innan
sviga í þessari grein eru mín
orð, en ekki hans, en samt í
sama anda.
Hvað varðar mig
um hann Jón?
MIKIL umsvif eru í þjólífinu.
Þjóðhátíð haldin vfðsvegar í
landinu, kosningar tvennar, ný
ríkisstjórn — svo eitthvað sé
nefnt.
Þúsundir manna fara utan f
sól og sumar, reyndar var sólin
og sumarið ekki síðri hjá okkur
hér heima. Hringvegurinn
opnaður og allur hópurinn fór
af stað. — Fundahöld, ráð-
stefnur og allskonar mót. Er-
lendir ferðamenn eru reyndar
færri en áður, þeir eru eins-
konar sítrónur halda sumir.
Byggingaframkvæmdir eru
miklar — allskonar hús, þörf og
miður þörf. Verðlagið og kaup-
gjaldið þekkja þeir, sem í þessu
standa. Sumir fá fyrir hjartað,
heilsan bilar, ofþreyta. Margir
vilja fá allt strax;'og uppmæl-
vilja fá allt strax, fyrir sem
minnst, aðrir vilja fá mikið
fyrir lítið. Kústamenn, og upp-
mælinga verða oft ekki lang-
lffir — kapp er bezt með forsjá.
Og svo er það hann Jón. Hann
horfir á þetta allt og er alveg
forviða á öllu saman. Hvar sem
litið er — allt í fullum gangi,
erill og þys svo honum finnst
nóg um.
Hann Jón bjó í litlu húsi
utanvert í borginni. Húsið átti
að rífa, reyndar þurfti víst lítið
til þess að það færi í sfðasta
rokinu, en af gömlum vana stóð
það af sér veðrið. Arum saman
stóð til, að húsið færi og vegur-
inn kæmi, en framtakssemin er
ekki þeirra sterka hlið, bless-
aðra, og þessvegna var Jón í
húsinuog stóri kötturinn hans.
Stærsti köttur á Islandi, vó 15
kg, þegar honum var lógað, en
það var gert, þegar Jón var
látinn. Jón var hjálpsamur og
hann hafði lengi skotið skjóls-
húsi yfir vin sinn, einstæðing
eins og hann var sjálfur, en
hjúkrunarkonan kom til mín og
bað um vist fyrir vininn hans
Jóns. Lýsing hennar á húsa-
kynnunum var afskapleg, og þó
er ég ýmsu vanur. Hjúkrunar-
konan sagði, að ég ætti að fara
inn eftir til þeirra — sjón væri
sögu rfkari. — Ég fór, lýsingin
var rétt — annað eins hefi ég
aldrei séð. Stóri kötturinn vakti
furðu og athygli, en húsa-
kynnin skelfingu. Erum við þá
þannig komnir á ellefu
hundrað ára afmælinu? Þetta
er ekki mannabústaður. Vinur
hans Jóns fékk pláss, þótt
ekkert væri raunar til, en
Jón vildi vera áfram í húsi-
inu, gat reyndar hvergi kom-
ið honum. — í mörg ár
hafði hann verið þarna og
var sáttur við Guð og menn.
En mér rann til rifja van-
máttur minn og úrræða-
leysi, og ég hringdi f vin minn
Albert og við fórum báðir inn-
eftir. Þessu verðum við að
kippa I lag sögðum við báðir
og við vorum allir af vilja
gerðir, en við vorum of sein-
ir á okkur — hann Jón
varð veikur, var fluttur
á sjúkrahús og andaðist
þar. Þannig er sagan um hann
Jón, sem hét reyndar allt öðru
nafni. Og þessi saga gerðist
fyrir nokkrum vikum og hún
gerist á hverjum degi hjá okkur
f Reykjavík — reyndar vfðar á
landinu. Við höfum gleymt
fólkinu, sem brautina ruddi —
gamla fólkinu, einstæðing-
unum, konum og körlum, sem
höfðu lifað svo lengi, að þeim
var ofaukið í okkar blessaða
velferðarrfki.
Hversvegna ertu alltaf að
skrifa um þetta? Þú færð engu
áorkað, fólkinu er svo gersam-
lega sama um öll þessi skrif og
tal um elli, gamalt fólk, ein-
stæðinga, fátækt og basl, — það
tekur enginn mark á þessu, þú
sérð það bezt á undirtektunum
með Litlu-Grund, undirskriftir
og mótmæli. Hann pabbi þinn,
hann séra Sigurbjörn, var raun-
særri maður en þú og hann
varaði þig við þessari ofsatrú,
sem þú virðist hafa á mannúð i
garð gamla fólksins. Ef þú
værir að skrifa um gamalt fólk f
Afríku eða Asfu og elliheimili
þar, þá myndi verða rokið upp
til handa og fóta, en að viður-
kenna staðreyndir, að hér á
landi sé neyðarástand f þessum
málum, það vill fólkið ekki. Hér
er allt svo ffnt og fágað — og
okkur varðar ekkert um hann
Jón. Fær hann ekki ellilaun?
Sér rfkið og borgin ekki um
þetta allt — nógir eru skatt-
arnir, sem við borgum.
Ég þekki þetta fólk, sem
þannig hugsar, þegar það sjálft
á hlut að máli, þá kemur annað
hljóð f strokkinn. Þá á allt að
vera til reiðu, en fyrirhyggja
þess, hvarerhún.
Gísli Sigurbjörnsson.