Morgunblaðið - 29.09.1974, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. SEPTEMBER 1974

Ú tgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavik.
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen.
Eyjólf ur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, simi 10 100.
Aðalstræti 6. sími 22 4 80.
Áskriftargjald 600.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 35,00..k.c_jeintakið.
Tillögur ríkisstjórnar hag-
stæðari en Alþýðubandalags
að er staðreynd,
sem ástæða er til að
veita eftirtekt, að bráða-
birgðalög ríkisstjórnar
Geirs Hallgrímssonar um
launajöfnunarbætur ganga
lengra í þeirri viðleitni að
verja láglaunafólk áföllum
vegna óðaverðbólgunnar
en tillögur þær, sem full-
trúar Alþýðubandalagsins
lögðu fram í vinstri viðræð-
unum svonefndu. Sérstök
ástæða er til að vekja at-
hygli á þessu, þar sem Al-
þýðubandalagið hefur litið
á sig sem eins konar sjálf-
skipaðan málsvara hinna
verr settu í þjóðfélaginu.
Samkvæmt bráðabirgða-
lögunum verður vísitölu-
stopp í gildi í 8 mánuði.
Slík ráðstöfun er Alþýðu-
bandalaginu síður en svo
andstæð. í lok maímánaðar
setti vinstri stjórnin, sem
Alþýðubandalagið átti að-
ild að, bráðabirgðalög þar
sem kaupgjaldsvísitalan
var tekin úr sambandi, þeg-
ar fyrstu vísitölubætur
áttu að koma til útborgun-
ar eftir verðhækkanir þær,
sem dundu yfir í kjölfar
kjarasamninganna. í tillög-
um Alþýðubandalagsins í
vinstri viðræðunum var
gert ráð fyrir vísitölu-
stoppi og í ræðu, sem Lúð-
vík Jósepsson hélt á Al-
þingi skömmu eftir að nú-
verandi ríkisstjórn tók við
völdum, lagði hann áherzlu
á nauðsyn þess að stöðva
vítahring vísitöluhækkana.
Á valdaárum vinstri
stjórnarinnar stóð Alþýðu-
bandalagið að ítrekaðri
skerðingu á vísitölukerfjnu
og talsmenn þess lýstu því
yfir hvað eftir annað, að
gera þyrfti veriflegar
breytingar á því. Þannig
getur sú ráðstöfun að
stöðva vísitöluna í 8 mán-
uði tæplega verið þessum
sjálfskipaða verkalýðs-
flokki mjög andsnúin.
í bráðabirgðalögum rík-
isstjórnar Geirs Hallgríms-
sonar er gert ráð fyrir því,
að launajöfnunarbætur
verði teknar til endurskoð-
unar fari framfærslukostn-
aður fram úr ákveðnu
marki. Þarna er Alþýðu-
bandalagið sammála ríkis-
stjórninni, þar sem fulltrú-
ar þess gerðu einmitt til-
lögu um slíkt rautt strik í
vinstri viðræðunum. Að
sumu leyti ganga bráða-
birgðalög ríkisstjórnarinn-
ar mun lengra til hagsbóta
fyrir láglaunafólk en tillög-
ur Alþýðubandalags í
vinstri viðræðum. Þannig
verða launajöfnunarbætur
greiddar að fullu á öll laun
undir 50 þúsund krónum
en fara stiglækkandi allt að
53.500 krónum. Alþýðu-
bandalagsmenn höfðu
hinsvegar lagt til, að lág-
launabætur yrðu aðeins
greiddar á laun á bilinu
36—40 þúsund krónur. Það
eru því stórir hópar lág-
launafólks, sem nú fá
launajöfnunarbætur, sem
ekki hefðu fengið þær, ef
Alþýðubandalagið hefði
fengið að ráða.
Launajöfnunarbæturnar
nema um 10% kauphækk-
un til hina lægstlaunuðu
nú þegar um þessi áramót.
Alþýðubandalagsmenn
vildu hins vegar aðeins
greiða þeim 5% nú og önn-
ur 5% síðar. Að þessu leyti
ganga því tillögur Alþýðu-
bandalagsins mun skemur
en aðgerðir ríkisstjórnar-
innar. Þá eru bráðabirgða-
lögin mun hagstæðari laun-
þegum að þvf, er varðar
greiðslur á yfirvinnu, en
tillögur Alþýðubandalags-
ins voru. Hækkun yfir-
vinnu hefði orðið helmingi
minni samkvæmt tillögum
Alþýðubandalagsins en
raun varð á með ráðstöfun-
um ríkisstjórnarinnar.
Samkvæmt bráðabirgða-
lögunum fá tekjulágir
bændur launajöfnunar-
bætur til jafns við aðra.
Alþýðubandalagið sýndi
þeirri stétt engan áhuga.
Ríkisstjórnin hefur ákveð-
ið að lækka viðbótarniður-
greiðslur á búvöru um að-
eins 25% en Alþýðubanda-
lagsmenn vildu lækka þess-
ar niðurgreiðslur um 50% i
tveimur áföngum og hefðu
verðhækkanir á matvörum
þá orðið enn tilfinnanlegri
fyrir láglaunafólk.
Bráðabirgðalögin þýða
10% hækkun á elli- og ör-
orkulífeyri og 6% hækkun
á öðrum bótum almanna-
trygginga. Ekkert ákvæði
var um hækkun bóta al-
mannatrygginga í tillögum
Alþýðubandalagsins. Þá
hækka f jölskyldubætur um
5000 krónur með hverju
barni. Um þetta atriði voru
tillögur Alþýðubandalags-
ins óljósar og þokukennd-
ar.
Af þessum samanburði
má glöggt sjá, að ráðstafan-
ir ríkisstjórnar Sjálfstæðis-
flokks og Framsóknar-
flokks eru mun hagstæðari
fyrir láglaunafólk en tillög-
ur þær, sem Alþýðubanda-
lagsmenn gerðu í vinstri
viðræðunum og má af því
nokkuð marka hvað hæft
er í þeim fullyrðingum, að
ríkisstjórnin sé verkalýðs-
hreyfingunni og láglauna-
fólki óvinveitt.
En hvað sem líður slík-
um samanburði og kritum
milli flokka er nauðsynlegt
að horfast í augu við þá
staðreynd, að óðaverðbólg-
an er slík, að það er orðið
afar erfitt fyrir láglauna-
fólk og jafnvel einnig þá,
sem hafa meðaltekjur, að
láta enda ná saman. Morg-
unblaðið hefur áður varp-
að fram þeirri spurningu,
hvort menn viti í raun og
veru hvar láglaunafólkið
er í þjóðfélaginu. Á því
hefur engin könnun verið
gerð. En ef nokkurt verk-
efni i okkar velmegunar-
þjóðfélagi er þess virði, að
það sé tekið föstum tökum,
þá er það í því fólgið að
gera nákvæma könnun á
því hvaða fólk býr við bág-
astan hag í samfélaginu og
gera ráðstafanir til þess að
rétta hlut þess.
j Reykjavíkurbréf
^♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦Æaugardagur 28. sept.»
Sumarsól
oghríðarhregg
Það sígur á seinni hluta þjóð-
hátíðarárs, árs tvennra kosninga
og stjórnarskipta. Þetta ár var
þjóðinni hitagjafi í margþættum
skilningi. Sólbjörtu og hlýju
sumri hallar, sem yljaði öllum,
bæði hið ytra og hið innra. Þjóðin
ornaði sér við arin sögunnar á
ellefu alda byggðarafmæli lands-
ins, með hátíðahöldum í öllum
héruðum og þjóðhátíð á Þingvelli
við Öxará. Hiti baráttunnar í
tvennum kosningum kom svitan-
um út á ýmsum. Verðbólgubálið
brann glaðar en nokkru sinni,
eyddi ýmsum verðmætum, en
sumir hituðu járn sín í því. I
skammdegi fyrstu mánaða ársins
varð heitt i kolum vinstri stjórn-
ar, svo sundur soðnuðu bræðra-
böndin. Reynt var að splæsa þau
saman í orði en endar náðu ekki
saman á borði. Var þá mörgum
heitt í hamsi: „Horn skullu á nös-
um, hnútur flugu um
borð... brosti þá Goðmundur
kóngur.“
Andstæðurnar hafa mótað líf
þjóðarinnar þessar ellefu aldir.
Sumarsól og hríðarhregg marka
drættina í þjóðlífsmyndinni. Skin
og skúrir skiptast á. En hring-
henda tilverunnar er og verður
sífellt í yrkingu.
1874: Stjórnar-
skrá og þjóðhátíð
I nyrztu byggð íslands, Grims-
ey, var ekki alls f yrir löngu haldið
hátíðlegt 100 ára afmæli elzta
borgarans. Það er ekki nema ein
slík, löng mannsævi, sem skilur á
milli okkar í dag og atburða þjóð-
hátíðarársins 1874. Þá fögnuðu
menn 1000 ára íslandsbyggð. Þá
vannst umdeildur áfangi í sjálf-
stæðisbaráttu þjóðarinnar.
Kristján konungur níundi færði
þjóðinni nýja stjórnarskrá.
Endurreist Alþingi Islendinga
fékk löggjafarvald og fjárforræði.
En framkvæmdavaldið skyldi
áfram vera 1 höndum konungs.
Alþingi var þá skipað 36 þjóð-
kjörnum og 6 konungkjörnum
fulltrúum. I efri deild sátu 12
fulltrúar, þar af allir 6 konung-
kjörnu fulltrúarnir!
Um þessar mundir var þjóðin
fátæk af veraldlegum gæðum og
bjó við atvinnuhætti og afkomu,
sem höfðu lítið breytzt í aldaraðir.
Engu að síður var haldin þjóð-
hátíð um allt land. Héraðshátíðir
á þingmariumessu, 2. júlí, er Al-
þingi hið forna kom saman,
Reykjavíkurhátíð 2. ágúst og
þjóðhátfð á Þingvöllum, 5., 6. og 7.
ágúst. Þá vóru menn það fátækir,
að þeir höfðu ekki efni á að snið-
ganga þjóðlega reisn.
1774: Jarðepli
og harðrétti
„1 þúsund ár bjó þjóð við
nyrztu voga, mót þrautum sfnum
gekk hún djörf og sterk", segir
þjóðskáldið frá Fagraskógi. Og líf
þjóðarinnar hefur svo sannarlega
ekki verið dans á rósum, einn
saman. Þegar við héldum þjóð-
hátíð í ár, eða sóluðum okkur á
Spánarströndum, vóru nákvæm-
lega tvær aldir, tvær „langar“
mannsævir síðan þessi frétt var
sögð:
„Svo hart er nú í ári á
Norðausturlandi að þar hafa 60
manns dáið úr harðrétti og prest-
urinn á Skeggjastöðum á Langa-
nesströnd er flosnaður upp og
kominn á vergang."
Þetta sama ár sendi danska
landbúnaðarfélagið nokkurt
magn jarðepla til útsæðis á
Islandi og veitti sérstök verðlaun
þeim, sem stuðluðu með góðu for-
dæmi að aukinni ræktun þessa
jarðávaxtar.
Svo skammt er síðan að þjóðlífs-
myndin var dregin dökkum, sár-
um dráttum.
Ættfræðin
og manngildið
Sá, er þetta ritar, heyrði því eitt
sinn fleygt, að sterkar líkur bentu
til skyldleika allra íslendinga í 5.
lið og að vart þyrfti að leita lengra
aftur en í 8. lið til að skyldleikinn
væri óyggjandi. Hvort sem þetta
er nú rétt eða rangt, er hitt stað-
reynd, að ættfræðin á sterk ítök í
flestum íslendingum. Auðvitað
verður enginn meiri eða minni
vegna uppruna eða ættar.
Manngildi hvers og eins verður
aðeins metið af því, hver hann
sjálfur er f raun, í verkum sínum
og viðmóti, í afstöðu sinni til
manna og málefna. Og manngildi
er hægt að ávaxta eða skerða,
eftir því hvern veg er farið með
það lífshlaup, sem okkur er léð,
úr hendi til verunnar.
Þessi skyldleikatengsl einstakl
inganna, sem mynda okkar litlu
þjóð, ættu þó að undirstrika sam-
hug og samstöðu hennar.
Sameiginleg arfleifð að efla sátt-
fýsi hennar. Og sú staðreynd ætti
að rekaendahnútinná samheldn
ina, að við höfum í raun sameigin-
legra hagsmuna að gæta, varðandi
efnahagslegt og stjórnarfarslegt
sjálfstæði, bæði þjóðarheildar-
innar og þegnanna. Þessarar sam-
heldni bfður nú sú prófraun, sem
er aðsteðjandi efnahagsvandi í
þjóðarbúinu og nauðsynlegar að-
gerðir í sambandi við hann.
Jafnvægi í
byggð
Mikið er rætt og ritað um svo-
kölluð landsbyggðarmál. Stað-
reyndir þeirra ættu að vera
hverju barni augljósar. Undir-
stöðuatvinnuvegum þjóðarinnar,
sjávarútvegi og landbúnaði, er
það höfuðnauðsyn, að byggð hald-
ist f landinu öllu. Verðmætasköp-
un f þjóðarbúinu á sér stað í mun
ríkara mæli á landsbyggðinni, í
sveitum og sjávarplássum, en
hlutfallsleg ibúatala þessara
byggðarlaga segir til um.
I annan stað er það þjóðarbúinu
óhagkvæmt, að fólk flytjist í of