Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1946, Blaðsíða 19

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
503
*
Slcclavarðan eins og hún var ajhent bœjarstjórn 1S68.
nefndist þá Þingholt í fleirtölu, en
brekkan niður að læknum (milli
Bankastrætis og Amtmannsstígs) var
þá kölluð Ingólfsbrekka.
Skólinn var fluttur til Bessastaða
árið 1804 og eftir það var Skólavörð-
unni enginn sómi sýndur. Voru þá
ekki skólapiltar til þess að hressa hana
við, og bæjarmenn jjetu sig engu
skifta hvernig um hana færi. Hrundi
hún því smám saman og var svo
komið 1834 að hún var orðin grjót-
hrúga ein.
Þá vaf Ivrieger stiptamtmaður hjer
(1829—1836). Segir dr. Jón Helgason
svo frá í „Annálum Reykjavíkur“, að
hann hafi á eigin kostnað látið ryðja
stíg upp að Skólavörðunni, og síðan
hlaða hana að nýu miklu stærri en
hún áður var. En hitt hygg jeg rjett-
ara, sem dr. Jón Þorkelsson hefir eftir
Geir kaupmanni Zoéga, að kaupmenn
hjer í bænunn hafi gengist fyrir þessu
og gert það til sæmdar Krieger stipt-
amtinanni og til minningar um hann.
Varða þessi var ekki hol innan,
heldur hlaðinn ferhyrndur steinstöp-
ull sem mjókkaði upp og studdur trje-
grind að utan. Tvenn þrep eða pallar
voru utan á vörðunni, með setbekkj-
um mót vestri, en tröppur lágu upp
á pallana. A þessa trjegriud var fest
eirtafla, eða eitthvað þess háttar, og
á letrað: „Kriegers Minde“.
Dr. Jón Þorkelsson segir*að kaup-
menn hafi fyrrum haft þann sið hjer
að hlaða hjer í grenndinni ininnis-
varða um sjálfa sig! Var t. d. eitt-
hvert slíkt minnismerki einu sinni á
Skildinganeshólunum, sem eru skamt
fyrir sunnan Loftskeytastöðina, og
kallað „Vellejus Minde“. Krieger
stiptamtmaður ljet sljetta Arnarhóls-
tún og taka af „götuna heim að bæn-
um“, traðirnar, sem áður höfðu verið
alfaravegur upp úr Reykjavík. Var þá
tekinn upp sá vegur er nú heitir
Bankastræti.
ALMENNINGUR fekst ekki lil
þess að taka upp hið nýa nafn „Krieg-
ers Minde“ nje heldur „Kriegers-
varða". í hans munni hjet þetta mann
virki „Skólavarþa“ sem áður og stíg-
urinn, sem ruddur var vfir holtið
þangað upp, hlaut nafnið Skólavörðu-
stígur, sem hann ber enn í dag.
Ari seinna (23. sept. 1835) var það
samþykt á borgarafundi, að bærinn
tæki að sjer viðhald Skólavörðunnar
á meðan hún væri við líði', og einnig
skyldi hann annast viðhald vegarins
þangað, þannig, að hver borgari eða
húseigandi skyldi leggja fram til þess
eitt da'gsverk vor og haust.
En þrátt fyrir þetta varð viðh^ldið
fremur bágborið. Trjevirkið umhverf-
is vörðuna fúnaði og hrundi og þeg-
ar það var farið, var varðan óstudd.
Sumarið 1858 hrundi hún svo í mesta
blíðskaparveðri. Og 30 árum eftir að
hún var reist var svo komið að hún
var rústir einar.
Um þær mundir varð Arni Thor-
steinsson bæjarfógeti hjer. Vildi hann
að bæjarbúar reistu Skólavörðuna að
nýu, vandaðri en áður og stærri,
hlaðna úr höggnu grjóti og líinda með
steinlími. En undirtektir voru harla
daufar og ekki fekst bæjarstjórn til
þess að leggja fram fje úr bæjarsjóði
í því skyni. Fór þá A. Th. þá leið
1865—66 að leita samskota meðal
bæjarbúa og söfnuðust þá alls 176
rdl. 72 skildingat. ,yVar þá tekið til
að byggja upp vörðuna úr grjóti. En
af því að lítið fje var fyrir hendi,
þótti ekki leggjandi upp að hafa
nema sem minst steinlímið, og varð
það til þess, að þegar varðan var kom-
in nokkuð á leið, þá lirundi alt sam-
an, sumir segja fyrir loftskjálfa af
fallbyssuskotum franska herskipsins
á Reykjavíkurhöfn. Var þá búið að
verja í vörðuna öliu samskotafjenu
og 50 dölum að auki“.
Nú heldu allir að þessu fyrirtæki
mundi lokið, og leið svo og beið, þar
til sumarið 1868. Þá fóru menn að
taka eftir því, að farið var að aka
grjóti að vörðunni og vinna þar að
steinsmíði og var Sverrir Runólfsson
steinsmiður yfirmaður. Rak menn í
rogastans, því að enginn vissi til þess
að neinir peningar til byggingar þess-
arar væri fyrir hendi, og eins og Jón
Guðmundsson komst að orði í Þjóð-
ólfi, „engi nefndi ný samskot, enda
mundi það hafa haft lítið upp á sig
þegar svona Jiafði slysalega tekist tii
fj'rir hinu; og hvaða Krösus mundi
svo vekjast upp, er vildi og gæti lagt
í sölurnar jafn mikið fje og þyrfti til
vandaðrar kalkmúraðrar vörðu?
Þess vegna hugsuðu allir að hjer yrði
ekkert úr. Engi vissi heldur til að
neinn væri forgöngumaður verksins,