Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1946, Blaðsíða 12

496
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Martein*dúkuriwn í Louvre.
sannfærðist þó um, að það er ná-
kvæmlega eins og Mariudúkurinn,
hlýtur að vera frá sama stað, og báðir
dúkarnir máske saumaðir af sömu
konu.
í þessum dúk eru 12 hringfletir og
í þeim myndir úr lífi St. ðlarteins.
Eru þær enn betur gerðar en mynd-
irnar í Maríudúknum. Altarið, sem
klæðið hefir átt að vera á, hefir sem
sje verið hæfilega stórt fyrir mvnda-
flötinn, svo að ekki hefir þurft að
skeyta neinu við. Umgjörðin og nokk-
uð af skreytingunni er öðru visi en á
Maríudúknum, en tæknin, litirnir, út-
saumsþráðurinn og dúkbfnið er hið
sama. Ekki hefir þetta klæði geymst
jafn vel og Maríudúkurinn, og enda
þótt leitast hafi verið við að fvlla út
í myndreitana, þá er ekki jafn falleg-
ur svipur á því.
Upplýsingarnar, sem jeg fekk í
Louvre um þetta klæði, voru gagns-
lausar. Menn vissu ekki annað en það,
að Karl 10. Frakkakonungur hafði
keypt þennan dúk árið 1829 í safn,
sem gekk undir nafninu Collection
Revoil. Og þessi M. Revoil var kunn-
ur fyrir það, að á stjórnarbyltingar-
árunum hafði hann kevpt forngripi í
Norður-Frakklandi. Meira vissu Tnenn
ekki.
Nú var'hjer um tvö samskonar alt-
arisklæði að ræða, annað komið frá
íslandi fyrir einni öld, hitt keypt suð-
ur í Frakklandi um sama leyti, enginn
vissi hvar, og talið vera þýskt og frá
1.8. öld. En alt benti til þess, að þau
ætti sama uppruna. Það var á þeim
sá skyldleikasvipur, sem maður sjer
oft á gripum frá sjerstökum klaustr-
um á miðöldum, svo sem Wienhausen
og Quedlingburg í Þýskalandi.
Á leiðinni til Parísar hafði mjer
gefist kostur á að skoða útsaum frá
klaustrinu í Wienhausen, nú í Celle.
Það elsta var frá 13. öld, það yngsta
frá 15. öld. Menn vita um þessa dúka,
að þeir eru saumaðir í sjálfu klaustr-
iriu, undir handleiðslu ákveðinna pri-
orinna, svo að þeir eru ágætt sýnis-
horn af útsaum í þýskum klaustrum
á þeim tíma. Þessir dúkar voru úr
grófu ljerefti, saumaðir með ullar-
þræði þannig að saumurinn þakti al-
veg yfirborðið, eins og á hinum dúk-
unum, svo að þeir líktust mest vefn-
aði. En þeir voru svo frábrugðnir
Maríudúknum og Marteinsdóknum
um liti og stíl, að það virðist óhugs-
andi að Marteinsdúkurinn hafi verið
saumaður í Þýskalandi á þeim tíma.
Árið áður hafði jeg sjeð enska kór-
kápu frá 13. öld í Bologna. Eftir hinu
fagra handbragði á henni að dæma,
væri helst líkindi til, að þessir tveir
dúkar hefði verið saumaðir í Englandi
á 11. öld (á sama tíma og Bayeux-
dúkurinn), eða þá í einhverju afskekt-
ara landi, þar sem útsaumur var ekki
kominn á jafn hátt stig eins og í Eng-
landi á 13. öld.
Það er því alls ekki loku fvrir það
skotið, að dúkarnir hafi verið saum-
aðir á íslandi. Þeir í Louvre-safninu
heldu því að vísu fram, að St. Mar-
teinn frá Tours væri sjerstaklega
fransk-þýskur dýrlingur, en við lest-
ur íslenskrar kirkjusögu sjest, að hann
hefir verið í mjög miklum metum á
Islandi, því að um aldamótin 1200
voru 10 kirkjur þar helgaðar honuin.
Athugun á Marteinsdúknum gefur
manni betri upplýsingar, en hægt -er
að fá af Maríudúknum. Þættirnir úr
sögu Maríu eru svo kunnir um allan
hinn kristna heim, að reynast mundi
óframkvæmanlegt að benda á nokkra
sjerstaka Maríusögu, sem farið hefði
verið eftir um myndasauminn. En um
sögu St. Marteijis er öðru máli að
gegria. Myndirnar sýna svo glögt
hvert atriði, að auðvelt ætti að vera
að finna þá sögu, sem þær eru gerðar
eftir. Og það varð einnig auðvelt. í
íslonsku handriti frá öndverðri 13. öld
(útg. af C. R. Unger 1877) er saga
hins heilaga Marteins, og er rituð
eftir Vita S. Martini eftir Sulpicius
Severus. Frásögnin fellur algjörlega
saman við myndasöguna og sýnir það,
að sú, er sauniaði, hefir verið gagn-
kunnug atburðaröð sögunnar, eða
máske haft fyrir sjer handrit með
myndum. Texti sögunnar skiftist
þannig á myndirnar:
1. Á nokkrum degi um miðjan vet-
ur, þá er frost var svo mikið, að
marga menn kól til bana, mætti Mar-