Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1946, Blaðsíða 11

LESBOK MORGUNBLAÐSINS
495
Altarisklœði með sögu ókunnrar helgrar konu (jrá Svalbarði).
ur“. (Gammel íslandsk Kultur og
Billeder, Khvn 1929).
Jeg hefi oft virt þennan dúk fyrir
mjer og verið í vafa um uppruna hans.
Hringarnir benda á byzantinska fyrir-
mynd frá því urn 1000, og gerðin og
uMarsaumui'inn er eins og í Bayoux-
dúknum, sem saumaður er á 11. öld
annað hvort í Englandi eða Norður-
Frakklandi.
Spurningin er: Er Maríudúkurinn
saumaður eftir fyrirmynd, sem hinir
fornu víkingar hafa komið með til Is-
lands, eða hefir hann verið fluttur inn
eftir kristnitöku, til þess að prýða
einhverja kirkju?
Margra ára athugun á útsaumuð-
um dúkum +>æði hjer og víða í Evrópu
hefir fullvissað mig um það. að dúk-
urinn er saumaður á Islandi. Jeg byrj-
aði athuganir mínar með því að bera
saman tvö samskonar altarisklæði
sem eru í Nationalmuseet, og komin
Jjangað frá Íslandi. Þau eru bæði yngri
en Maríudúkurinn, og sýna aðeins
það, að sams konar saumur hefir vcr-
ið iðkaður á íslandi næstu aldirnar
eftir að Maríudúkuriirn var saumað-
ur. A hinu eldra eru myndir af þeim
Mariu mey og postulunum Pjetri og
Simon og eru þau öll standandi. Ilinn
fallegi, ljðtti gotneski bragur á mynd-
unum er af yngri gðrð heldur en á
hinum virðulegu myndum í Maríu-
dúknum. Þetta altarisklæði cr frá
Stafafellskirkju, sent hingað af prest-
inum Magnússyni árið 1820.
llitt altarisklæðið er frá Hrafnagils-
kirkju, sent hingað af sjera Ilallgrími
Thorjaeius árið 1850. 1 því eru hring-
fletir og samskonar saumur og á
Maríudúknum. í 6 hringflötum, sem
eru umkringdir og tengdir með krón-
um og liljum, eru myndir af postul-
unum tólf, tveimur og tveinnir sam-
an. Liljurnar minna mjög á ítalskan
útsaum frá 15. öld, og eldra er altaris-
klæðið ekki.
Þriðji íslenskur mynddúkur með
hringflötum er í South Kensington-
safninu í London. Hann var keyptur
á íslandi árið 1878, en WiIIiam Morris
hafði sjeð hann þar á norðlenskum
bóndabæ tíu árum áður. Helgimynd-
irnar í þessum dúki eru i hringflöt-
unum, en hann er útsaumaður með
kross-sauin. Af nafni á honum má sjá,
að hann er saumaður af konu, sem
Þorbjörg hjet. Sigfús Blöndal og Sig-
urður Sigtryggsson seg'ja að hún hafi
verið kona Páls Vídalíns lögmanns,
sem var uppi um aldamótin 1700. En
myndirnar bera svip af míklu eldri
útsaum, enda ]>ótt þeim svipi ekki til
myndanna á Maríudúknum. En Jiað
bendir aftur til enn eins gamals
myndadúks, jem kominn er frá ís-
landi.
Árið 1937 rakst jeg af tilviljun á
útsaum í frönsku riti (Le Farcy: La
broderie 1896) og fyrir það hefi jeg
fengið margar upplýsingar. Myndin
var af klæði, Jiar sem saumuð var
ævisaga hins- heilaga Marteins, og
þetta klæði virtist mjer vera af sömu
gerð og Maríudúkurinn, bæði um gerð
og handbragð. Sagt var, að ]>að væri
þýskt og frá 13. öld, og hengi'nú í
Louvre-safninu í París.
Tveimur árum seinna gafst mjer
tækifæri til að skoða þetta klæði, þótt
það ætlaði ekki að ganga greitt. í
Louvre-safninu kannaðist enginn við
altarisklæði frá 13. öld, þar sem sýnd
væri ævisaga hins heilaga Marteins.
Jeg skýrði ]>á frá þvi, að hjer væri
um litsaum að ræða, og var mjer þá
vísað í Cluny-safnið, því að þangað
hefði allur útsaumur verið fluttur ár-
ið 1900. Þrátt fyrir mikla leit í þessu
safni fanst ]>að ekki þar, en ungfrú
Millard sagði’mjer að hún hefði sjeð
slíkt klæði hangandi í Louvre. i\Ieð
aðstoð hennar og mikilli fyrirhöfn
tókst að lokum að hafa upp á því.
Það var í Louvre, en i deildinni fyrir
vefnað. Hinn merkilegi útsaumur
hafði slegið ryki í augu fræðimann-
anna, svo þeir heldu að hjer væri um
myndvefnað að ræða. Það er skráð í
D. llocks: Textiles 1874, sem sýnis-
horn af frönskum myndveínaði (gobe-
lin) frá 14. öld.
Eftir alla þessa leit hafði jeg naum-
an tíma til að skoða klæðið, en.jeg