Morgunblaðið - 31.10.1999, Blaðsíða 64

»
www.postur.is
Tölvueftirlitskerfi
sem skilar
arangrí
<S> nýherji S: 569 7700
MORGUNBLAÐW, KRINGLAN1,103 REYKJAVIK, SÍMI5691100, SÍMBRÉF5691181, PÓSTHÓLF 3010,
ÁSKRIFT-AFGREWSIA 5691122, NETFANG: RITSTJ(a MBL.IS, AKUREYRI: KAUPVANGSSTRÆTI1
SUNNUDAGUR 31. OKTOBER 1999
VERÐ I LAUSASÓLU 150 KR. MEÐ VSK
Islensk könnun á
áhrifum ofbeldisefnis
í sjónvarpi á börn
Stuðlar að
árásar-
hneigð
REKJA má orsakir árásar-
hneigðar íslenskra barna og
unglinga til áhorfs á ofbeldis-.
efni í sjónvarpi. Þetta er nið-
urstaða könnunar sem Guð-
björg Hildur Kolbeins, lektor í
fjölmiðlafræði, gerði í ársbyrj-
un 1998 á um 700 íslenskum
börnum og unglingum um
áhrif ofbeldis í sjónvarpi á of-
beldishneigð þeirra. Rann-
sóknin var kynnt á málstofu í
félagsfræði í Háskóla íslands.
Þetta er í fyrsta sinn sem slík
könnun er gerð hér á íslandi.
Guðbjörg Hildur sagði
greinilega fylgni á milli tengsla
unglinganna við foreldra
þeirra, áhorfs á ofbeldisefni og
ofbeldishneigðar þeirra. Könn-
unin hefði einnig leitt í ljós
greinilegan mun á milli kynj-
anna hvað áhorf á ofbeldisefni
varðaði; drengir horfðu meira
á ofbeldisefnið en stúlkur, en
þó mætti sjá aukningu í áhorfí
stúlkna á sjónvarpsofbeldi þar
sem ofbeldi í einhverri mynd
væri til staðar á heimilinu.
Sagði Guðbjörg Hildur að
stúlkur notuðu sjónvarpsof-
beldi til að flýja veruleikann.
Stúlkur afkastameiri
við þjófnað
Guðbjörg Hildur skipti af-
brotum íslenskra unglinga í
sex meginflokka, ofbeldi, eit-
urlyf, áfengistengd afbrot,
skemmdarverk og þjófnaði.
Kom fram að piltarnir eru í
meirihluta í öllum flokkum
nema þeim síðastnefnda,
þjófnaði, þar sem stúlkurnar
reyndust afkastameiri. At-
hygli vakti að tæp 80% allra
barnanna og unglinganna sem
þátt tóku í könnuninni sögðust
hafa beitt einhvers konar of-
beldi á undangengnum 12
mánuðum frá því könnunin
var lögð fyrir þau.
Viðgerð við
Akraneshöfn
VIÐ AKRANESHÖFN er passað
wel upp á að allur búnaður sé í
góðu lagi. Þessi iðnaðarmaður
var að gera við olíuleiðslu þegar
Ijósmyndari var á ferð um höfn-
ina í vikunni.
Forseti ASI segir að þjóðarsátt þurfí gegn því að verðbólgan fari upp
Stjórnvöld og fyrirtæki
þurfa mun meira aðhald
GRÉTAR Þorsteinsson, forseti Alþýðusambands
Islands, segir að við stöndum frammi fyrir svip-
aðri stöðu nú og fyrir þjóðarsáttarsamningana ár-
ið 1990. Þá hafi þurft þjóðarsátt til að ná verð-
bólgunni niður og það hafi tekist. „Nú þarf þjóð-
arsátt gegn því að verðbólgan fari upp aftur. Ég
tel að það sé þörf á svipuðu sameiginlegu átaki til
að beisla verðhækkanir og tryggja stöðugleik-
ann,“ segir Grétar í samtali í Morgunblaðinu í
dag.
Hann segir að ríkisstjórnin hafi ekki axlað
ábyrgð sína á hagstjórninni hvað stöðugleikann
varðaði. „Það þarf augljóslega að veita stjórnvöld-
um mun meira aðhald og það sama gildir um fyr-
irtækin í landinu. Mér finnst æskilegt að ákveðið
breitt samkomulag um þetta verði gert í tengslum
við næstu samningsgerð. Sá árangur sem við höf-
um náð er alltof mikilvægur til að hann megi
koðna niður í höndunum á okkur,“ sagði Grétar
ennfremur.
Hann segir að því miður sé það miklu fleira
sem hækki heldur en fasteignaverð og bensín og
olíur. Sérstaklega eigi það við um síðustu einn til
tvo mánuðina, að það sé eins og hreyfing sé komin
á flesta útgjaldaliði.
Grétar segir að við eigum að nýta okkur reynsl-
una frá uppgangsárunum á miðjum níunda ára-
tugnum og niðursveiflunni sem hafi fylgt í kjölfar-
ið: Það verði að gera allt sem hægt sé til að koma í
veg fyrir niðursveiflu nú í líkingu við það sem
varð þá. Margt benti til að nú drægi úr hagvexti
en með réttum viðbrögðum ætti að vera hægt að
afstýra niðursveiflu.
Slæm reynsla af
síðustu samningum
Hann segir að síðustu samningar, sem gerðir
voru til þriggja ára, hafi skilað miklum árangri.
Að öðru leyti sé reynslan af þeim slæm, því
stjórnvöld hafi samið við suma hópa um mun
meiri launahækkanir en fólust í samningunum á
almennum vinnumarkaði. „Ég á eftir að sjá að
það gerist í komandi samningum að okkar fólk á
almennum vinnumarkaði taki þátt í samningsgerð
sem hefur þessa hættu í för með sér. Það er auð-
vitað einfaldlega þannig að það þurfa allir sameig-
inlega að axla ábyrgðina í þessu litla samfélagi
okkar,“ sagði Grétar.
Hann segir að auk þess meginviðfangsefnis
kjarasamninganna sem framundan sé að varð-
veita þann árangur sem náðst hafi, sé afar mik-
ilvægt að leiðrétta kjör þeirra hópa sem hafi
orðið útundan á samningstímanum og ekki notið
kaupmáttaraukningar í sama mæli og aðrir. Þar
væri um að ræða fólk sem þyrfti að búa við það
að vera á umsömdum lágmarkstöxtum og það
ætti einnig við um öryrkja og að hluta til aldr-
aða. Sama gilti um ungt fólk með börn sem væri
að koma sér upp þaki yfir höfuðið. „Það er að
mínu viti alveg óhjákvæmilegt að tekið verði til
hendinni til þess að rétta hlut þessa fólks í þeim
viðræðum sem framundan eru. Það að þessir
hópar hafa borið skarðan hlut frá borði á sér
líka skýringar í skattkerfinu og kannski ekki
hvað minnstar. Þar er mikil þörf á að bæta úr og
gæti skipt miklu máli fyrir þessa hópa,“ sagði
Grétar.
■ Þjóðarsátt þarf/10-11
Morgunblaðið/Golli
*
Hugsanleg kaup Islendinga í, knattspyrnufélaginu Stoke City
Viðræður að hefjast á ný
VIÐRÆÐUR eru að hefjast á ný
c, 'lnilli forráðamanna enska knatt-
spyrnufélagsins Stoke City og full-
trúa Kaupþings, fyrir hönd nokk-
urra íslenskra fjárfesta, um hugsan-
leg kaup íslendinganna á meirihluta
í félaginu.
Islensku fjárfestarnii- og Stoke
höfðu átt í viðræðum í nokla-ar vik-
ur en á þriðjudag ákváðu Islending-
^rnir að faila frá tilboði sínu. Tilboð-
ið hljóðaði upp á að þeir greiddu um
400 milljónir króna fyrir 51% hlut í
félaginu, 115 milljónir áttu að fara
til kaupa á nýjum leikmönnum, ann-
að eins til gi-eiðslu skulda og rúm-
lega 50 milljónir í að byggja upp
nýtt æfingasvæði.
Fulltrúar Kaupþings skoðuðu bók-
hald félagsins gaumgæfilega og kom
þá í ljós að fjárhagsstaðan var verri
en gefið hafði verið í skyn, og Eng-
lendingarnir ljáðu ekki máls á því að
lækka söluverð félagsins, sem óform-
lega hafði þegar verið samið um.
A föstudag kom í ljós að forráða-
mönnum Stoke hafði snúist hugur,
þegar þeir höfðu samband við
Kaupþing og óskuðu eftir því að
hefja viðræður á ný. Við því var orð-
ið og skv. heimildum Morgunblaðs-
ins verður þráðurinn tekinn upp að
nýju strax um helgina.
Miklar breytingar í viðhorfum
Islendinga til afbrota
• •
Oryggiskennd
landsbyggðar-
fólks meiri en
íbúa Reykjavíkur
ÍBÚAR á landsbyggðinni eru mun
líklegri til að finna til mikillar ör-
yggiskenndar einir á gangi að næt-
urlagi í heimabyggð sinni heldur
en íbúar í Reykjavík. Kemur fram
í nýrri rannsókn á viðhorfum ís-
lendinga til afbrota að 67% íbúa
landsbyggðarinnar búa yfir mikilli
öryggiskennd hvað þetta varðar á
meðan sambærileg tala yfir höfuð-
borgarbúa er einungis 18%.
í erindi sem þau Helgi Gunn-
laugsson, dósent í félagsfræði við
Háskóla íslands, og Rannveig
Þórisdóttir, MA-nemi í félags-
fræði og deildarstjóri hjá for-
varnadeild lögreglunnar, fluttu á
ráðstefnu í Háskólanum síðastlið-
inn föstudag kemur fram að mikl-
ar breytingar hafa orðið á við-
horfum Islendinga til afbrota
undanfarin tíu ár.
Meðal annars hefur fjöldi þeirra
sem telja afbrot mjög mikið vanda-
mál í samfélaginu næstum fjór-
faldast frá árinu 1989. Litlar
breytingar hafa þó orðið á mati Is-
lendinga á eigin öryggi og almennt
telja þeir sig örugga eina á gangi
að næturlagi í sinni heimabyggð.
45% telja afbrot mikið vandamál
nú en voru 12% 1989
Niðurstöður þeirra Helga og
Rannveigar byggjast á þremur
könnunum sem unnar voru í sam-
vinnu við Félagsvísindastofnun
Háskóla Islands á árunum 1989,
1994 og 1997. Sýna niðurstöðurnar
að mun fleiri, eða um 45% Islend-
inga, telja nú að afbrot séu mikið
vandamál í samfélaginu, á meðan
32% voru á þeirri skoðun árið 1994
og aðeins 12% árið 1989.
Athyglisvert er hins vegar að
áhyggjur fólks vegna afbrota fara
ekki saman við mat þess á eigin ör-
yggi og litlar breytingar hafa orðið
að þessu leyti, 74% íslendinga
telja sig mjög eða frekar örugga í
sinni heimabyggð en voru 73% árið
1994 og 75% árið 1989.
Hér skiptir þó búseta fólks
miklu máli en íbúar Reykjavíkur
eru síst líklegir til að telja sig mjög
örugga i sínu byggðarlagi, eða ein-
ungis 18%. Komi menn frá ná-
grannabæjum Reykjavíkur hækk-
ar þessi tala í 29% og 67% lands-
byggðarfólks telur sig mjög ör-
uggt eitt á gangi að næturlagi í
sinni heimabyggð. Karlmenn eru
jafnframt mun líklegri en konur til
að segjast mjög öruggir, eða tæp-
lega 49% á móti 28% kvenna og
eldra fólk er líklegra til að telja sig
mjög óöruggt.
Þótt ósamræmi virðist vera í
ótta fólks við afbrot annars vegar
og hins vegar mati á því hvort af-
brot séu talin alvarlegt vandamál í
samfélaginu segja þau Helgi og
Rannveig að gera þurfi greinar-
mun hér á milli. íslendingar virð-
ist í vaxandi mæli telja afbrot al-
varlegt vandamál í samfélaginu en
að enn sem komið er hafi þær
áhyggjur ekki náð til fólks per-
sónulega og mats þess á eigin ör-
yggi-