Morgunblaðið - 31.10.1999, Blaðsíða 50

50 SUNNUDAGUR 31. OKTÓBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
HUGVEKJA
í DAG

Samfylgd sem
má ei rofna“
Megi Hátíðasöngvar sr. Bjarna Þor-
steinssonar hljóma sem oftast, segir
Stefán Friðbjarnarson, í kirkjum
landsins næstu hundrað árin.
„BIBLIA Guðbrands
biskups, Passíusálma
Hallgríms Pétursson-
ar, Húspostillu meist-
ara Jóns og Hátíða-
söngva séra Bjarna
má hiklaust telja þær
dýrlegustu gjafir,
sem guðskristni í
landinu hafa verið
gefnar. - Mér eru enn
í fersku minni áhrif
hátíðasöngvanna á
mig í fyrsta sinni, er
eg heyrði þá sungna í
Siglufjarðarkirkju,
og sungna ágætavel,
bæði af presti og
söfnuði. Mér fannst
kirkjan stækka og
verða að dýrlegu
musteri, þar sem var
óendanlega hátt til
lofts og vítt til
veggja. Og mér
fannst ég færast nær
himninum og að hið
mikla tónaflóð endur-
ómaði einnig þaðan. Og efalaust
var eg ekki einn um þessar til-
fínningar. En afburðamenn ein-
ir á sviði listarinnar megna að
lokka þær fram.“
Þannig komst hinn virti
fræðimaður Jón Jóhannesson að
orði í bókinni Siglufjarðarprest-
ar (Sögufélag Siglufjarðar
1948), þegar hann fjallar um
séra Bjarna Þorsteinsson, tón-
skáld, þjóðlagasafnara og sókn-
arprest í Siglufirði (1888 til
1935), andlegan og veraldlegan
leiðtoga Siglfírðinga í tæp 50 ár.
Þess var minnst með hátíð í
Siglufirði í ágústmánuði síðast-
liðnum að 100 ár vóru liðin frá
því Hátíðasöngvar séra Bjarna
komu út. Hátíðin hófst með
flutningi leikverks um ævi og
störf sóknarprestsins og tón-
skáldsins. Athöfn fór fram við
minnisvarða prestshjónanna,
séra Bjarna og konu hans Sig-
ríðar Blöndal, sem „var ágæt-
lega söngvin og lék mjög vel á
orgel og píanó; var hún um
fjölda ára organleikari í Siglu-
fjarðarkirkju", svo enn sé vitnað
í Jón fræðimann Jóhannesson.
Á sérstakri ráðstefnu á hátíð-
inni var og fjallað um möguleika
á því að stofna þjóðlagasetur í
Siglufirði í minningu sr. Bjarna.
Meðal verka séra Bjarna Þor-
steinssonar má nefna hið mikla
þjóðlagasafn hans, íslenzk þjóð-
lög, sem gefið var út í Kaup-
mannahöfn 1906-1909. Verkið
var um þúsund blaðsíður og hef-
ur að geyma mörg hundruð
þjóðlög, þar af 250 rímnalög,
auk fróðlegrar ritgerðar og
söngsögu Islands frá landnámi
fram til 1900. Sem og íslenzkir
hátíðasöngvar (víxlsöngur
prests og safnaðar á stórhátíð-
um, nýársdegi, jólanótt,
nýársnótt og föstudaginn laga,
einnig nýtt tónlag prests og
safnaðar), Alþingishátíðar-
kantata (14 lög) og fjöldi fag-
urra laga við sálma og veraldleg
ljóð.
Bjarni Þorsteinsson, sóknarprestur, tón-
skáld og sveitarstjórnarmaður.
Séra Bjarni Þorsteinsson er
stundum nefndur „faðir Siglu-
fjarðar", enda var hann verald-
legur leiðtogi þeirra, sem and-
legur, í tæpa hálfa öld, og fyrsti
heiðursborgari kaupstaðarins.
Forusta hans í framfaramálum
Siglufjarðar á fyrri helmingi 20.
aldarinnar verður þó ekki rakin
hér, en fróðleiksfúsum skal bent
á bók Jóns fræðimanns Jóhann-
essonar, Siglufjarðarprestar
(1948), og bækur Ingólfs rithöf-
undar Kristjánssonar, Ómar frá
tónskáldsævi (1961) og Siglu-
fjörður 1818-1918-1968 (1968).
Bæjarmálafrömuðurinn, lista-
maðurinn og sóknarpresturinn
Bjarni Þorsteinsson mun skipa
háan sess í hugum Siglfirðinga
og landsmanna allra um ókomna
tíð.
I bók Sigurbjörns biskups
Einarssonar, Haustdreifum, er
vitnað til bókar Páls Skúlason-
ar, þá prófessors, Pælingar, en
þar segir „að listin og trúin séu
tvær meginvíddir mannlegrar
tilveru, tvær mikilvægustu leiðir
manna til þess að gefa lífinu og
hlutunum merkingu og tilgang,
fínna sjálfa sig í heiminum, -
ólíkar leiðir, sem þó renna sam-
an og ættu að fara saman í þjóð-
félaginu." Síðan segir biskup:
„Náin samleið listar og trúar í
sögunni er ekki hending. Sú
samfylgd má ekki rofna. Listin
og kirkjan þurfa að njóta ein-
lægrar sambúðar og styðja hvor
aðra í því að vekja lotningu,
spurula alvöru, glaða, auðmjúka
tilbeiðslu fram fyrir því undri að
vera maður í veröld Guðs.“
I lífi, persónu og starfí Bjarna
tónskálds og sóknarprests Þor-
steinssonar áttu listin og trúin
einlæga, frjóa samleið og hann
vakti með sóknarbörnum sínum
og landsmönnum öllum „lotn-
ingu, spurula alvöru, glaða, auð-
mjúka tilbeiðslu" til höfundar
tilverunnar. Megi Hátíðasöngv-
ar hans hljóma sem oftast í
kirkjum landsmanna á nýrri öld,
sem er í hlaðvarpa.
jÉgferfrí
156
Ég fer frítt til Los Angeles - Hvað með þig?
-1-

VELVAKAIVPI
Svarað í síma 569 1100 frá 10-12 og 13-15
frá mánudegi til föstudags
Þakkir til
Víkurskála
FYRSTU helgina í októ-
ber sl. fórum við systkinin
ásamt mökum í helgarferð
til Víkur í Mýrdal. Gistum
við í iitlum sumarhúsum
og borðuðum veislumat í
Víkurskáianum á laugar-
dagskvöldinu. Oll sú þjón-
usta sem við fengum var
til fyrirmyndar. Húsin
voru snyrtileg og notaleg
og þjónustan og maturinn
var í alla staði til fyrir-
myndar.
Á sunnudeginum fórum
við í bátssiglingu með
hjólabátnum og var sú ferð
einnig mjög skemmtileg og
ekki skemmdi veðrið fyrir,
en við fengum yndislegt
veður.
Við getum hiklaust mælt
með þeirri þjónustu og
veitingum sem við fengum
og sendum við okkar bestu
þakkir fyrir.
Átta systkin og makar.
Meyjarskemman
KRISTÍN hafði samband
við Velvakanda og langaði
hana að minna á Meyjar-
skemmuna á Laugavegi
18. Hún sagðist hafa farið
þarna inn um daginn að
kaupa sér veski og fengið
alveg frábæra þjónustu.
Sagði hún að búðin væri
með allt mögulegt á ung-
linga og margt fallegt til
jólagjafa og verðið væri
mjög gott.
Óánægður
áhorfandi
ANNA Júlía hafði sam-
band við Velvakanda og
vildi hún taka undir grein-
ina „Besti þátturinn -
langbesti þátturinn" sem
birtist í Morgunblaðinu
þriðjudaginn 26. október
sl. Var hún innilega sam-
mála bréfritara að þáttur-
inn „Stutt í spunanrí' væri
til skammar fyrir Sjón-
varpið. Hafði hún aldrei,
hvorki fyrr né síðar, séð
jafn leiðinlegan þátt og vit-
lausan.
Nú dámar mér ekki
í ELLEFUFRÉTTUM
sjónvarpsins nýlega var
rætt við starfsmann síldar-
vinnslu og sagði hann að
hjá þeim sé „sígandi aukn-
ing“. Er aukningin að
minnka? I mínum huga er
eitthvað sem sígur að
minnka. Ef hann hefir átt
við að um einhverja aukn-
ingu sé að ræða, samgleðst
ég þeim, en ef aukningin
hefir sigið er ég tilbúinn til
að samhryggjast þeim
þarna eystra.
Hvar í ósköpunum er js-
lenskufræðingur RUV
þegar svona ambögur
sleppa í útsendingu?
Ásgeir.
SKÁK
Umsjtíii IVIargeir
Pélur.vson
Staðan kom upp á
Get2net mótinu í Aars í
Danmörku í haust. Norð-
maðurinn Berge Ostenstad
(2.445) var með hvítt, en
Hvít-Rússinn Alexei
Fedorov (2.655)
hafði svart og átti
leik.
16. -Rd4!!17. Bxf8
- Rh3+! 18. gxh3 -
Bxf3 19. Dcl - f4
20. h4 - Dxh4 21.
h3 - Dg5+ 22. Kh2
- Bxe4! og hvítur
gafst upp, því hann
á ekki viðunandi
vörn við hótuninni
23. - RÍ3+.
Byrjunin í skák-
inni var kóngsind-
versk vörn:
1. d4 - Rf6 2. Rf3 -
g6 3. c4 - Bg7 4. Rc3 - d6 5.
e4 - 0-0 6. Be2 - e5 7. 0-0 -
Rc6 8. d5 - Re7 9. b4 - Rh5
10. Hel - a5 11. Ba3 - Rf4
12. Bfl - Bg4 13. bxa5 - f5
14. Bb4 - c5 15. dxc6 - Rxc6
16. Bxd6? og upp er komin
staðan á stöðumyndinni.
Fedorov sigraði örugg-
lega á mótinu með 7‘/z v. af 9
mögulegum, en næstir
komu Danirnir Peter
Heine-Nielsen og Steffen
Pedersen með 6'/z v.
HÖGNI HREKKVÍSI
Víkverji skrifar...
YIGFÚS Hallgrímsson, kennari
við Hjallaskóla í Kópavogi, heim-
sótti bamaskóla á írlandi vorið 1998
og skrifar skemmtilega grein um ferð-
ina í októberhefti Fréttabréfs Alþjóða-
skrifstofu háskólastigsins. Kennurum
standa til boða styrkir vegna slíkra
ferða frá menntaáætlun Evrópusam-
bandsins (ESB) sem gengur undir
nafninu Sókrates, og þannig kom ferð
Vigfúsar tíl. Skólinn er í smáþorpinu
Portroe, skammt frá bænum Nenagh í
Tipperary-héraði í miðvesturhluta ír-
lands. Hann segir meðal annars:
„Daglega fóru kennari og nemend-
ur hans með morgunbænir í upphafi
skóladags. Á þeim tíma sem ég var í
Irlandi fóru börnin með bænir af
meiri alúð en oft áður þar sem einn
drengurinn í Scoil Mhurie [en svo
nefnist skólinn á gelísku, sem þýðir
skóli (heilagrar) Maríu] sagði öllum
frá bænheyrslu sem hann hafði orðið
fyrir. Hann bað um lottóvinning.
Nokkrum dögum áður en ég kom til
Irlands hafði stór lottóvinningur
komið á miða sem hafði verið seldur í
sjoppu í Nenagh. Það reyndist vera
vinningur að upphæð 220 milljónir
íslenskra króna sem systir drengsins
í Scoil Mhurie hafði unnið. Vinningn-
um var skipt á milli systkinanna og
drengurinn varð 70 milljónum króna
ríkari eftir bænir sínar.
Engin furða að aðrir nemendur
færu að biðja meira.“
XXX
IGFÚS fylgdist með kennslu
auk þess að kenna. Hann segir
búnað skólans frekar frumstæðan
miðað við íslenskar aðstæður „og
kennsla um margt með því móti sem
ég kynntist þejgar ég var nemandi í
barnaskóla á Islandi kringum 1970,
að undanskilinni tölvu í hverri
kennslustofu.“
Hann segist hafa frætt nemendur
um Island með margvíslegum hætti.
„Ollum nemendum sýndi ég mynd-
band um ísland. Krakkarnir voru
heillaðir. Yngri nemendum sagði ég
íslenskar þjóðsögur um tröll og
viðureignir þeirra við menn
(Búkolla, Gilitrutt) en eldri nemend-
ur fræddi ég um jarðfræði og skýrði
út fyrir þeim hvers vegna eldfjöll,
hverir og jarðskjálftar væru eðlileg
fyrirbæri á Islandi en ekki á Irlandi.
Einnig sagði ég þeim frá fyrsta land-
námsmanni Islands og tengslum
hans við Irland.“
Síðan segir Vigús:
„Elstu nemendurnir fengu leið-
sögn um handbolta og sáu mynd-
band með íslenska landsliðinu.
Handbolti er íþrótt sem krakkar á
Irlandi þekkja ekki til en þeir voru
mjög áhugasamir um að læra hann
svo að jafnvel körfuboltinn var lagð-
ur á hilluna í nokkra daga. Bömin
virtust glöð, með góða einbeitingu og
áhugasöm um heimsókn mína sem
var þeim tilbreyting frá daglegri
kennslu. Þau kvöddu mig með ýms-
um góðum gjöfum."
XXX
KARL Benediktsson, lektor við
jarð- og landfræðiskor Háskóla
íslands, ritar einnig grein í umrætt
hefti fréttabréfs Alþjóðaskrifstofu
háskólastigsins. Þar segir hann frá
vikudvöl í Barcelona á Spáni, þar
sem hann var skiptikennari síðast-
liðið vor. Karl kveðst hafa komið að
tveimur námskeiðum við UAB
(Universitat Autonema de
Barcelóna); annað snerist um þró-
unarlönd og var fyrir landfræði-
nema sem staddir eru um miðbik
náms síns. „Þar fjallaði ég um
breytinguna úr sjálfsþurftabúskap
yfir í markaðsfyrirkomulag, sem
samfélög flestra þróunarlanda hafa
gengið í gegnum, og gi-eindi frá
mínum eigin rannsóknum á Papúu
Nýju Gíneu. Þrátt fyrir að það
kunni að virðast langsótt að fá ís-
lending til Katalóníu til að tala um
Melanesíu undirstrikaði það
skemmtilega í mínum augum
hversu alþjóðlegt fræðasamfélagið
er og á að vera. Hitt námskeiðið var
um auðlindanýtingu og auðlinda-
stjórnun, en í því samhengi sagði ég
frá fiskveiðistjórnun á Islandi og
þeim víðtæku breytingum sem orð-
ið hafa á íslenskum sjávarútvegi á
undanförnum árum. Spunnust
nokkrar umræður um möguleika
byggða til að stýra sjálfar nýtingu
sameignarauðlinda á borð við fiski-
stofna. í ljós kom að í katalónskri
sögu eru til athyglisverð dæmi um
slíkar stjórnunaraðferðir, til að
mynda með samvinnuhópum um
fiskveiðar, sem ráða yfir tilteknum
hafsvæðum hver og setja sjálfir
reglur um nýtingu þeirra.“
XXX
IN stutt setning, raunar eitt orð
í setningu í grein Karls Bene-
diktssonar, vakti athygli Víkverja.
Karl segir á einum stað: „En hvað
um það. Eg tók jarðlestina á morgn-
ana úr miðbænum og...“ Víkverji
man satt að segja ekki eftir að hafa
heyrt orðið jarðlest áður, en finnst
það gott. Oft er talað um neðanjarð-
arlest, en er ekki jarðlest bara enn
betra og þjálla orð um þetta fyrir-
bæri? Hvað segja sérfræðingar í ís-
lenskri tungu um það?