Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1946, Blaðsíða 22

506
LESBOK MORGUNBLAÐSINS
Að þessu leyti má nú segja að hvort
vegsami annað: Þessi hinn nýi, mikil-
fengi og breiði upphækkaði vegur
skólavörðuna, og hún aftur veginn“.
SKÓLAVARÐAN var nú orðin
eign bæjarins og hafði hann allan veg
og vancla af henni. Ilún sónnli sjer
vel þarna á háholtinu, cncla voru þá
engin hús þar nærri til að skyggja á
hana. Hún blasti fyrst við öllum, sem
til bæjarihs komu, hvort sem komið
var á landi eða sjó Og hún var svo
að segja eina bæjarprýðin.
Nokkrum árum seinna ljet bæjar-
stjórn hækka hana. Var sú hækkun
úr timbri og þak yfir. En á öllum
hliðum voru trjehlerar, sem hægt var
að opua, og þar var því hægt að njóta
útsýnis í allar áttir.
Upp úr aldainótunum tók að fjölga
skemtiferðaskipum, sem lögðu leið
sína norður í höf og komu hjer við.
Var þá jafnan talið sjálfsagt að fara
með ferðafólkið upp að Skólavörðu.
Stundum voru hóparnir svo stórir, að
ekki komust allir inn í einu og urðu
því sumir að bíða á meðan Jieir fyrstu
svöluðu útsýnisþrá sinni. llöfðu því
margir fætur gengið ’upp og ofan stig-
ana í vörðunni. Mjer er nær að halda,
að hún hafi orðið svo fræg að komast
í Baedeker, sem eitt af því merkasta,
sem á íslandi væri. Einu sinni þegar
stórt farþegaskip var hjer, rakst jeg
á tvær þýskár kerlingar, sem voru í
greinarleysi og fylgdarmannslausar,
og þær báðu mig blessaðan að sýna
sjer „Útsýnisturninn“. Þær vissu að
Skólavarðan var til. Þegar Jrangað
kom þótti þeim útsýnið að vísu fag-
urt, en vildu endilega fá að sjá Heklu.
Þær höfðu farið Jiessa ferð til þess að
sjá Heklu, og urðu nú fyrir miklum
vonbrigðum.
AÐ vísu var ekki hægt að sjá Heklu
frá Skólavörðunni. En Jiaðan var í
góðu veðri sú útsýn, er hlaut að hrífa
hvern mann. Og margir bæjarbúar
kunnu að meta )>að. Man jeg J>að að
fyrir tæpum 10 árum var J>að siður
að konur fóru með börn sín upp að
Skólavörðu um helgar þegar gott var
veður og höfðust þar við lgngi dags.
Höfðu þær með sjer nesti og hituðu
kaffi á hlóðurn milli steina. Þá var
Skólavarðan svo langt frá bænum að
)>elta þótti álíka skemtiferðalag J>á,
eins og það þykir nú að fara austur
yfir fjall eða upp í Borgarfjörð. Og
)>á var oft glatt á hjalla í SkúJavörðu-
holtinu, þessum sumarskemtistað
reykvískrar æsku.
En bygðin færðist nær og nær
Skólavörðunni og svo fór að hún hvarf
sjónum þeirra í Miðbænum, en þar
voru hinir ráðarfdi menn bæjarins.
Ekki hefði þeir þó þurft að gleyma
því að hún var að verða forngripur,
og að hún var tákn um þjóðlegan sið
íslenskra mentamanna. Aftur í grárri
forneskju var J>að siður Germana að
hlaða vörður, þar sein J>eir fóru. Þessi
siður þeirra hefir orðið til )>ess að
bregða nokkru Ijósi yfir sögu íslensku
landnemanna í Grænlandi (sbr. rúna-
steininn, sem fanst i vörðu norðan
við Upernivik, vörðurnar á Washing-
ton Irving eyju o .s. frv.). Skóla]>i!t-
ar í Skálholti sýndu þessum forna sið
virðingu sína með því að hlaða Skóla-
vörðuna þar. Skólapiltar í Hólavalla-
skóla gerð;u hið sama hjer. Og J>ótt
Skólavarðan væri í rauninni ekki
varða í þeim búningi, er hún hafði
fengið, þá voru þó þær minningar við
hana tengdar. Hún hefði J>ví átt að
standa um aldur og ævi.
En árið eftir að vjer heldum hátíð
í minningu 1000 ára afmælis Alþingis,
ljet bæjarstjórn Reykjavíkur rífa
Skólavörðuna.
-S>máuecjiá um
í^aómuó (^Lr. $aóh
Arið 1813 kom Rasmus Rask hing-
að til íslands, og eru nokkrar sögur
sagðar frá dvöl hans hjer.
Rask Ijet það vera sitt fyrsta verk
)>egar hann var kominn til Reykja-
víkur, að heimsækja yin sinn síra
Árna Helgason á Reynivöllum í Kjós.
Ilann fekk sjer til fylgdar Gísla nokk-
urn son Guðmundar tukt'húsráðs-
manns frá Hjarðarholti, og slóst Hall-
dór Thorgrímsen, sem hafði komið út
á sama skipi og Rask, í förina með.
Rask bjó sig íslenskum bóndabúningi,
var í pevsu og mórauðum sokkum og
hafði brjóstadiúk, sem þá var títt, og
Ijótan hatt á höfði. Þegar hann kom
til Árna prests Ijest hann vera úr
Vestmannaevjum og hafa brjef til
prests. Ekki þekti sjera Árni hann í
fyrstu, en undarlegt þótti honum, að
hann kunni engin tíðindi að segja úr
Vestmannaeyjum, og spurði hann
förunauta hans að, hver þessi maður
væri svo heimskur. llask fór þá að
spyrja liann um ýmislegt í guðfræði
og gat ekki að sjer gcrt að brosa. Ilelt