Andvari - 01.01.1913, Blaðsíða 151
Aukið Iandnám
89
eða gert að afréttarlandi. Þannig mun mega segja sögu
margra þeirra bjda, sem bygð voru á 12. og 13. öld.
Nokkur býli hafa farið í eyði af völdum eldgosa
og annarar jarðröskunar. Hraun runnið yfir bygðir
og býli, einkum í Skaftafells- og Rangárvallasýslu.
Þykt öskulag hulið gróður sumra býla um svo langt
timabil, að frá þeim hefir verið gengið sem eyðibýl-
um. Jökulhlaup með sandi og möl hafa og riðið
mörgum býlum að fullu, með því að hylja engi og
annað land jarðanna, svo sem til dæmis í Skafta-
fellssýslu og Öxarfirði.
Allmörg býli hafa farið í eyði síðastliðna öld á
þann hátt, að gengið hefir verið af þeim, og nýir
umsækjendur hafa eigi gefið sig fram, ekki fengist,
þótt jarðirnar hafi verið með óbreyttum gögnum og
gæðum. Þessi dæmi eru til í Vopnafirði, Þistilfirði,
á Öxarfjarðarheiði, Snæfellsnesi og víðar. Orsakir
geta verið ýmsar, svo sem eitt eða fleiri harðæri í
röð og skepnufellir samfara, strjálbýli, samgöngur
og ílutningar, erfið aðstaða til heyöfiunar, ódugnað-
ur o. fl. En strax og eillhverl býli hefir staðið í
eyði, þótt ekki sé nema eitt til tvö ár, vilja fáir
verða til að fiytja þangað, ef annars er úr kosta.
Þessi er reynslan, síðan fólkið tók að flytja úr sveit-
unum og koinast að öðrum bjargræðisvegum með
jafngreiðu móti og verið hefir.
Loks hafa nokkur býli hætt að vera í sérábúð,
eða farið i eyði fyrir þá sök, að einstakir menn hafa
slægst eftir að leggja þau undir ábýlisjarðir sínar,
oft í misskildu hagsmunaskyni.
Það er dapurt að hugsa til þess, að sveitirnar
verði jafnstrjálbygðar og líkar því sem nú er um