Andvari - 01.01.1913, Blaðsíða 35
Björn Jónsson
XXIX
var ekki nokkurt orð um það, hvorki í konungsboð-
skapnum né greinum íslandsráðherrans. Menn bjugg-
ust við, að það yrði látið liggja milli hluta, eins og
gert hafði verið í stjórnarskránni frá 1874, en fyrir-
komulaginu haldið áfram sem stjórnarvenju. En það
fór alt annan veg. Ákvæðinu um ríkisráðið var
laumað inn, án þess að gera mönnum viðvart áður,
og samþykt þess á alþingi var gerð að skilyrði fyrir
konungsstaðfesting stjórnarfrumvarpsins. Menn voru
neyddir til að kaupa heimastjórnina, eða liafna henni,
með ríkisráðsákvæðinu. Ymsum fanst með því eins
og svikist aftan að íslendingum. B. J. var einn þeirra
manna. Hann var sáróánægður með þetta, og lét
það uppi. En ekki bazt hann fyrir neinum sam-
tökum um að liafna nýja fyrirkomulaginu, með þess-
um »þverbresti«, sem hann nefndi svo. Hann mun
ekki hafa talið nein likindi til þess að breytingunni
yrði afstýrt, eins og málinu var þá komið, enda af-
armikill ábyrgðarhluti að hafna henni, einmilt frá
sjónarmiði þeirrar grundvallarhugsjónar, sem fyrir
honum vakti öðrum fremur í stjórnarmálinu, eins
og áður er á vikið.
islands banki ^nkEimálÍð val’ annað stórmálið á þess-
um árum. Á alþingi 1899 kom fram til-
boð um að stofna hér á landi nýjan banka, sem átti
að nefnasl »íslands banki« og koma í staðinn fyrir
Landsbankann. Tilboðið var að ýmsu leyti lítt að-
gengiiegt í fyrstu, en var lagað mikið af nefnd á
þinginu, í samráði við leyíisbeiðendur, Arntzen hæsta-
réttarlögmann og Warburg stórkaupmann. Nauðsynin
á einhverri umbót á peningamálunum var knýjandi;
peningaþörf landsmanna hafði aukist stórum þau 13
ár, er Landsbankinn hafði staðið, vegna breytinga á