Morgunblaðið - 29.10.2005, Blaðsíða 69

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. OKTÓBER 2005 69
MENNING
Undir Dalanna sól
Nýr geisladiskur
Út er kominn geisladiskurinn
”Undir Dalanna sól”
sem hefur að geyma 14 lög eftir
Björgvin Þ. Valdimarsson
Meðal laga eru:
Undir Dalanna sól,
Stúlkan mín,
Kveðja heimanað,
Máttur söngsins,
Mamma,
Börn
og Tengdamömmuvalsinn.
Sýnishorn af lögunum,
lagalisti og nokkur
myndbönd er að
finna á heimasíðunni
www.bjorgvintonlist.is
Undir Dalanna sól
Tónlist eftir Björgvin Þ. Valdimarsson
Dis
kur
inn
er á
tilb
oðs
verð
i í v
ersl
unu
m!
HÍBÝLI vindanna, fyrri bókin í tvíleik Böðvars
Guðmundssonar um íslenska vesturfara, er
steypt í sama mót og John Steinbeck notaði við
Þrúgur reiðinnar. Ein fjölskylda er látin standa
fyrir nafnlausan múginn til að lýsa atburðum
sem þá hafa öðlast sérstakan, nánast goðsögu-
legan sess. Þetta hjálpaði óneitanlega leikgerð-
inni. Bakgrunnurinn er þekktur, og þegar
áhorfendur setjast vita þeir nokk hverju þeir
eiga von á. Íslensku helvíti frá öldinni sem leið,
gylliboðum um betra líf í Ameríku, ferð á vit
hins óþekkta, vonbrigðum og ólýsanlegum
hörmungum á Nýja-Íslandi. Allt þekktar
stærðir.
Síðari bókin, Lífsins tré, rær á öllu ótryggari
mið, og minnir meira á annan merkan norður-
amerískan skáldjöfur sem þó er óneitanlega
minni í sniðum en Steinbeck, nefnilega Kan-
adamanninn Robertson Davies. Hann hefði líka
verið vís með að segja okkur þessa skrýtnu og
sundurlausu sögu sem þó hefur að kjarna
gönuhlaup Jens Duffríns um þá Ameríku sem
smám saman er að verða til, og sífellt verður
frábrugðnari því Íslandi sem forfeður hans yf-
irgáfu. Davies hafði líka gaman af einkennilegu
fólki, sirkusfríkum, og örlagaríkum bernsku-
brekum. En líkt og með sögur hans er mér til
efs, eftir að hafa séð þessa sýningu, að Lífsins
tré sé vænlegur efniviður í leikgerð.
Allavega ekki leikgerð sem ekki tekur rót-
tækari afstöðu til efnis síns en þessi gerir. Ég á
satt að segja erfitt með að sjá hvaða botn þeir
sem hvorki hafa lesið bækurnar – báðar – og
helst séð leikgerð fyrri sögunnar líka, eiga að fá
í það sem fyrir ber á sviðinu. Væntanlega á
samt þessi sýning að standa fyrir sínu sem
listaverk óháð undirbúningi áhorfenda. Furðu
sætir sú ákvörðun að ramma atburðina inn á
sama hátt og í bókinni, með lestri afkomenda
úr bréfum forfeðra sinna. Og þó svo einn af-
komandinn hafi orðið óperusöngvari, er það
nægileg ástæða til að láta jafnskapandi og
skemmtilegan leikara og Val Frey sitja aðgerð-
arlausan bróðurpart sýningarinnar fyrir fram-
an spegil í samræmdum óperubúningi fornum
og þylja texta uppúr bréfum í míkrófón?
En þó leikgerðin sé ekki sérlega frumleg eða
snjöll er stærstu ástæðu þess að sýningin nær
ekki til manns að finna í sögunni sjálfri. Lífsins
tré skortir einfaldlega það sem bjargar Híbýl-
um vindanna – sem er endursögn á þjóðlegri
goðsögu sem myndar þann jarðveg sem hún
sprettur úr. Síðari sagan þarf aftur á móti að
standa algerlega á eigin fótum, vera áhugaverð
og kalla fram áhuga á persónunum og örlögum
þeirra sjálfra vegna. Og því nær hún ekki. Alla-
vega ekki á sviði. Allavega ekki í leikgerð sem
eltir flesta króka og kima í framvindunni, sem
iðulega eru einungis áhugaverðir vegna at-
burða í öðru verki.
Kjarni sögunnar – lífssaga Jens Duffríns – er
mögulega efni í kostulega leiksýningu. Þar er
sennilega eftirminnilegasta mannlýsing tví-
leiksins, sem að öðru leyti er tiltölulega lítið í
því að mála sterkar mannamyndir sem skýrir
hvað flestum leikurunum verður lítið úr sínum
rullum. Jens er ógeðfelld persóna, ofbeldis-
hneigður, grunnhygginn og stjórnast mest af
hvötum sínum eins og hvert annað dýr. En
hann verður samt okkar maður. Það gerist við
lestur bókarinnar, og ekki síður á Nýja sviðinu
þar sem Halldór Gylfason grípur þetta tæki-
færi og sýnir okkur algerlega nýja hlið á sér.
Frábærlega útfært líkamlega, en jafnframt
innlifað og mannlegt. Það besta sem ég hef séð
til Halldórs.
Að öðru leyti fer ekki mikið fyrir eftirtekt-
arverðri frammistöðu einstakra leikara. Egg-
ert Þorleifsson er prýðilegur en tilþrifalítill
Ólafur Fíólín og ekkert út á Sóleyju Elíasdótt-
ur að setja í hlutverki konu hans. Það sama má
segja um Sigrúnu Eddu Björnsdóttur í hlut-
verki Málfríðar. Sirkusfólkið, sem fyrirfram
mátti búast við að yrði skemmtilegt, nær ekki
að lifna við, og þó ótrúlegt megi virðast þá ná
Hildigunnur Þráinsdóttir og Edda Björg
Eyjólfsdóttir ekki almennilega að verða
skemmtilegar sem tvíeykið Womba og
Tromba.
Leikmyndin gleður. Stígur og Þórhildur hafa
bjargað nýjasviðsrýminu, sem var að festast í
leiðinlegum naumhyggjuviðjum, og þakið bak-
og hliðarveggi með þriggja hæða háum stillöns-
um þar sem ótal lítil leikrými myndast sem oft
eru nýtt á skemmtilegan hátt. Og enginn
stendur Þórhildi á sporði í sjálfri sviðsetning-
unni. Búningar Filippíu eru og harla skemmti-
legir. Tónlistin er hins vegar ekki vel heppnuð.
Svolítið eins og Pétur hafi fyrir alla muni viljað
forðast að hún ætti sér skírar vísanir. Í íslenska
tónlistarhefð, í ameríska músík, í óperurnar í
rammanum. Fyrir vikið er hún karakterlaus.
Og fyrir hverja var verið að syngja? Jafngóður
söngleikjaleikstjóri og Þórhildur á að hafa
skýrari hugmynd um hvaða stöðu söngvarnir
hafa í merkingarheimi verksins en svo, að leik-
ararnir fái ýmist að stara út í loftið eða horfa í
gaupnir sér við flutning laganna. það var alla-
vega hvorki verið að syngja fyrir mig né hinar
persónurnar.
Lífsins tré er ekki nógu vel lukkuð sýning.
Bjarna og Þórhildi hefur ekki heppnast að búa
til leikhúsverk sem lifir sjálfstæðu lífi úr þess-
ari bók, sem sjálf er dálítið slappt framhald af
stórkostlegu verki. Kannski ekki von, en samt
virðist mér sem róttækari afstaða til efnisins
hefði skilað sögu sem er þess virði að segja
hana á sviði og aðferð til að miðla henni. Og
stærstu vonbrigðin eru kannski að engum hefði
ég treyst betur til slíks verk en einmitt Bjarna
og Þórhildi. Stóri plúsinn er svo frammistaða
Halldórs Gylfasonar. Framganga hans er tví-
mælalaust helsta ástæða þess að sjá sýninguna.
Annar þátturLEIKLISTLeikfélag Reykjavíkur
Leikgerð Bjarna Jónssonar á samnefndri bók Böðv-
ars Guðmundssonar. Leikstjóri: Þórhildur Þorleifs-
dóttir. Leikmynd: Stígur Steinþórsson, lýsing: Lárus
Björnsson, leikgervi: Sigríður Rósa Bjarnadóttir,
Búningar: Filippía I. Elísdóttir, Dans: Lára Stef-
ánsdóttir.
Leikendur; Halldór Gylfason, Eggert Þorleifsson, Sól-
ey Elíasdóttir, Sigrún Edda Björnsdóttir, Hildigunnur
Þráinsdóttir, Gunnar Hansson, Edda Björg Eyjólfs-
dóttir, Björn Ingi Hilmarsson, Valur Freyr Einarsson
og Þór Túliníus.
Hljóðfæraleikarar: Pétur Grétarsson, Eðvarð Lár-
usson og Kristín Björg Ragnarsdóttir.
Borgarleikhúsinu 27. október 2005
Lífsins tré
Þorgeir Tryggvason
HANN snarast inn úr dyrunum,
léttur á fæti. Grettir sig þó lítillega
um leið og hann fær sér sæti og seg-
ist vera orðinn „of gamall fyrir þenn-
an kulda“. Þú ert orðinn áttræður,
segi ég. Hef unnið heimavinnuna
mína. „Já, drengur minn. Ég er á ní-
ræðisaldri,“ segir hann. „Það er nú
ekkert annað.“ Ég virði hann fyrir
mér stundarkorn, efins. Ef ég hefði
ekki pappíra þessu til staðfestingar í
höndunum myndi ég vafalaust ekki
trúa því. Það er óskandi að maður
verði sjálfur svona brattur áttræður.
Maðurinn er Sigurður K. Árnason
listmálari og tilefni samtals okkar er
sýning á verkum hans sem stendur
yfir í Skaftfelli, menningarmiðstöð
Seyðisfjarðar, þessa dagana. „Mað-
ur verður að láta vita af þessum sýn-
ingum sínum enda fer þeim líklega
fækkandi úr þessu,“ segir málarinn
og glottir.
Það var menningarmálanefndin
eystra sem fór þess á leit við Sigurð
að hann efndi til umræddrar sýn-
ingar. Á henni getur að líta átján
myndir frá síðustu tveimur áratug-
um eða svo. „Sumar af þessum
myndum eru tiltölulega nýlegar,“
segir hann.
Landslagið er í öndvegi á sýning-
unni enda er athafnasvæði lista-
mannsins úti í náttúrunni. „Þar líkar
mér best að berjast við strigann.
Frumtökin eru alltaf þar og svo
klára ég þetta heima í stofu,“ segir
Sigurður og bætir við að einnig séu
nokkrar sögulegar myndir á sýning-
unni.
Sigurður brá sér austur við opnun
sýningarinnar og ber lof á aðstöðuna
í Skaftfelli. „Þetta er bjartur og góð-
ur salur og mikill metnaður í sýn-
ingahaldi. Það er ánægjulegt enda
full ástæða til að dreifa listinni um
landið.“
Að sögn Sigurðar er helsti hvata-
maðurinn að sýningahaldinu í Skaft-
felli gamall skólabróðir hans, Garðar
Eymundsson byggingameistari.
„Við vorum saman í húsasmíðanám-
inu fyrir meira en sextíu árum. Ég
hef alltaf hvatt Garðar til að sinna
listinni og þetta framtak hans fyrir
austan er lofsvert.“
Sigurður hefur fylgst grannt með
maleríinu gegnum tíðina en hann
var um skeið ráðunautur Lands-
bankans í myndlistarkaupum „og
hélt mig þá mest við gömlu meist-
arana“. Hann segir mikla þróun hafa
átt sér stað á þessu sviði og vegg-
irnir séu ekki lengur aðalatriðið.
„Nú til dags fara listaverk um gólf
og sali. Minnst af þessu fer upp á
veggina. Það gæti orðið erfitt um
þetta rými í framtíðinni.“
Sigurður málar enn „eftir bestu
getu“, eins og hann kemst að orði.
„Pensillinn og litirnir eru alltaf við
höndina á mér og ég gríp í þetta
flesta daga. Ég var með stóra yf-
irlitssýningu, um fimmtíu myndir, í
Félagsheimili Seltjarnarness í
fyrra,“ segir hann en þess má geta
að Sigurður sýndi verk sín á Kjar-
valsstöðum 1982.
Sýningunni í Skaftfelli lýkur á
morgun, sunnudag, og Sigurður
skorar á sem flesta Austfirðinga að
kynna sér þá myndlist sem þar er á
ferðinni.
Myndlist | Málverk í Skaftfelli
Sigurður K. Árnason: Íslenskt landslag.
Frumtökin alltaf
úti í náttúrunni
Eftir Orra Pál Ormarsson
orri@mbl.is
LANDSMÓT karlakóra verður haldið í Hafnarfirði í dag
og er það elsti karlakór landsins, Karlakórinn Þrestir í
Hafnarfirði, sem er gestgjafi að þessu sinni. Alls taka 19
kórar víðsvegar að af landinu þátt í mótinu, allt frá Aust-
fjörðum til Vestfjarða – vestasti kórinn er karlakórinn
Ernir frá Ísafirði og sá austasti er Drífandi frá Egils-
stöðum. Auk þess kemur hingað til lands færeyskur
gestakór, Tórshavnar Mannskór, til að taka þátt í
mótinu. Alls munu hátt í 1.000 karlsöngvarar mæta til
leiks á kóramótið og því má telja líklegt að þetta sér
stærsta karlakóramót Íslandssögunnar. Án efa verður
glatt á hjalla á mótinu.
Tónleikarnir hefjast kl. 14 og verða haldnir á þremur
stöðum samtímis; í Hásölum, Hafnarborg og íþróttahús-
inu við Strandgötu í Hafnarfirði. Hver kór mun syngja
fimmtán mínútna dagskrá tvívegis, á tveimur stöðum.
Við lok tónleikanna kl. 18.30 sameinast allir karlakór-
arnir í söng í íþróttahúsinu við Strandgötu. Sinfóníu-
hljómsveit Íslands leikur með kórunum og verða þrír
stjórnendur á þeim tónleikum; Jón Kristinn Cortez, Árni
Harðarson og Guðmundur Óli Gunnarsson.
„Við munum syngja Úr útsæ rísa Íslands fjöll, Þér
landnemar, Brennið þið vitar, Þakkarbæn og fleiri tón-
verk – þessi stóru lög, þar sem virkilega er hægt að nýta
styrkleikaskalann frá veiku og alveg upp í mjög sterkt,“
segir Jón Kristinn Cortez í samtali við Morgunblaðið.
Og það ættu ekki að vera vandkvæði með að syngja
sterkt, mörg hundruð karlmenn? „Nei, aldeilis ekki,“
svarar hann.
Forseti Íslands verður viðstaddur tónleikana og slítur
mótinu formlega að því loknu. Fyrir söngvarana er
gleðin þó ekki úti, því þá verður haldið að Ásvöllum og
blásið til veislu.
Að sögn Jóns Kristins er þetta skemmtilegt tækifæri
fyrir karlakórsöngvara til að hittast. „Kórar yfirleitt eru
dálítið einangruð fyrirbæri, sérstaklega úti á landi, þó
karlakórar séu nokkuð hreyfanlegir og geri það oft að
fara annað og syngja. En að nítján kórar komi saman er
einstakt,“ segir Jón Kristinn og segir það síðast hafa
gerst hér á landi um miðja síðustu öld. Þetta er sjöunda
karlakóramótið sem haldið er hér á landi. Hið síðasta var
haldið árið 1978, en þá komu innan við tíu kórar saman.
„Þannig að þetta hefur aldrei verið af þessari stærð-
argráðu áður.“
Hann segir þetta mikið tilefni og menn hlakka mjög til
mótsins. „Þarna verða minni kórar og stærri kórar,
gamlir og nýir, og allir geta lært af hver öðrum,“ segir
Jón Kristinn að síðustu.
Tónlist | Landsmót karlakóra haldið í Hafnarfirði í dag
Hátt í 1.000
söngvarar
koma saman
Eftir Ingu Maríu Leifsdóttur
ingamaria@mbl.is
Morgunblaðið/Þorkell
Af æfingu hjá karlakórnum Þröstum, sem er gestgjafi
hins fjölmenna karlakóramóts.