Morgunblaðið - 29.10.2005, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. OKTÓBER 2005 39
á hælinu í Cluj mjög mikil, enda
allt gert til að koma í veg fyrir að
börnin styrkju, sem að sögn Örlygs
var býsna algengt.
Aðspurður segir Örlygur munað-
arleysingjahælið í Cluj fremur
stórt með á bilinu 100–200 börn á
heimilinu á öllum aldri, allt frá því
að vera kornabörn til þess að vera
stálpaðir unglingar. Aðspurður
segist Örlygur ekki geta lagt mat á
aðbúnað barnanna á staðnum þar
sem þess hafi verið býsna vandlega
gætt hvað erlendu læknanemarnir
fengu að sjá og hvað ekki. „Þannig
máttum við ekki fara frjálst um og
skoða heimilið, heldur fengum að-
eins að hitta börnin í sama her-
berginu,“ segir Örlygur og tekur
undir með Ásthildi um það að að-
búnaðurinn hafi verið mjög fábrot-
inn á sama tíma og hann var mjög
snyrtilegur þó vissulega væri yf-
irbragðið stofnanalegt.
Spurður hvort eitthvað sé um að
börnin á hælinu séu ættleidd annað
segir Örlygur ekki mikið um að
börn séu ættleidd út fyrir Rúmen-
íu, enda hræðsla gagnvart því að
verið sé að senda börnin í verri að-
stæður í höndum ófyrirleitinna að-
ila erlendis. „Því miður virðist vera
hætta á því að börn séu ættleidd út
fyrir landið til að vinna þrælavinnu.
Þannig að það ríkir ljóslega ákveð-
in ábyrgðartilfinning stjórnvalda
um að hugsa um börnin heima fyr-
ir,“ segir Örlygur og bendir á að
verið sé að ræða það að koma upp
kerfi þar sem fjölskyldum í Rúm-
eníu sé borgað fyrir að taka barn til
sín í fóstur.
„Krökkunum virtist líða ágæt-
lega á heimilinu af því að það er
hugsað um grunnþarfir þeirra eins
og mat, föt og húsaskjól, en þau
vilja samt ekki vera þarna og reyna
sífellt að strjúka, enda mörg hver
orðin vön lífinu á götunni þar sem
þau hugsa alfarið um sig sjálf og
búa yfir frelsi sem ekki fyrirfinnst
á hælinu,“ segir Örlygur og tekur
fram að eftir því sem hann komist
næst sé unnið að því að fækka þeim
mikla fjölda munaðarleysingja-
heimila sem í landinu er að finna
jafnframt að því að gera þau sem
áfram verða rekin heimilislegri.
vera stöðugt í frímínútum með öllu
því áreiti sem því fylgir,“ segir Ást-
hildur. Hún segist hafa skynjað
það að krakkarnir gengju nánast
sjálfala. Bendir hún á að aðeins
hafi verið tvær starfskonur til að
hugsa um og gæta fjörutíu krakka,
þó fleiri starfskonur hafi verið til
að elda og þrífa.
„Konurnar tvær voru mjög al-
úðlegar við börnin, en það er auð-
vitað takmarkað hversu vel þú get-
ur sinnt hverju barni í svona
stórum hópi,“ segir Ásthildur og
tekur fram að eftir nokkra veru á
hælinu hafi hún farið að veita því
athygli að í krakkahópnum væru
ákveðnar valdaklíkur og börnin
væru að lemja og sparka hvert í
annað, að því er virtist, algjörlega
að tilefnislausu.
„Þegar krakkarnir neyddust til
að vera inni t.d. á rigningardögum
þá fann maður fyrir miklum pirr-
ingi þeirra á milli,“ segir Ásthildur
og veltir fyrir sér hvernig krakk-
arnir verði í stakk búnir til að
pluma sig í samfélaginu þegar þau
ná 18 ára aldri. Þá er ætlast til að
þau standi á eigin fótum utan hæl-
isins, en meirihluti barnanna endar
að hennar sögn á götunni þegar
vistinni á munaðarleysingjahælinu
lýkur, þó einhver barnanna komist
inn í annars konar umsjónarkerfi á
vegum hins opinbera.
Götubörnin sífellt að
reyna að strjúka af hælinu
Örlygur og Ásthildur hafa bæði
orð á því hversu mjög það hefði
komið þeim á óvart hversu vest-
rænt yfirbragð hafi verið í Rúmen-
íu. „Vissulega er mikil fátækt í
landinu og maður verður var við
mikla misskiptingu, en að sama
skapi er farsímavæðingin ekkert
minni en hér og allt krökkt af net-
kaffihúsum,“ segir Örlygur, sem
dvaldi á munaðarleysingjaheimili í
Cluj sem að mestum hluta er ætlað
götubörnum.
Í samtölum við þau verður ljóst
að býsna mikill munur var á heim-
ilunum tveimur, því meðan hælið í
Craiova var opið og börnin máttu
sjálf fara um ólæst hlið og labba
um í hverfinu þá var öryggisgæslan
aður get-
þau spor
m sofa tíu
an í her-
é næði er
legum og
eru alltaf
eta aldrei
eins og að
tæður en
að vona“
jahælinu í Craiova í Rúmeníu. Henni á hægri
velur á hælinu sökum fötlunar sinnar, en hún
kamms til þess að fá nýja gervihandleggi.
íu börn
n.
aðarleys-
LÆKNANEMARNIR Ásbjörg
Geirsdóttir og Þóra Kristín Har-
aldsdóttir dvöldu á vegum Hjálpar-
starfs kirkjunnar í Úganda í 7 vikur
síðastliðið sumar. Fólst starf þeirra
meðal annars í því að fara út í þorp-
in til að hjálpa við forvarnarstarf,
bólusetningar og alnæmisfræðslu.
Segja þær stöllur að hver króna
verkefnisins sé nýtt og tóku þær
sem dæmi að ef þær þurftu að
prenta út texta þá þurfti að biðja
sérstaklega um blöð sem geymd
voru í læstum skáp, aldrei voru blöð
geymd í prentaranum. Segja þær
að allt kapp sé lagt á að söfnunarféð
fari til fólksins sem á því þurfi að
halda, beint frá Íslandi til Lúth-
erska heimssambandsins, en Hjálp-
arstarf kirkjunnar er í samstarfi við
það, og þaðan fari peningurinn
beint til fólksins. Oft sé peningur
eyrnamerktur ákveðnu verkefni og
þá fari hann allur í það.
Segir Þóra Kristín að þær hafi
ferðast í héruð þar sem verið var að
byrja verkefnastarf og þar hafi
þeim verið sagt að peningurinn sem
kæmi frá Íslandi væri ómetanlegur
og ekki væri hægt að halda áfram
án hans.
Segja þær ótrúlegt hvað hægt sé
að fá mikið fyrir lítið þarna úti.
Fengu þær tæplega 100.000 kr.
styrk frá KB banka sem þær gátu
nýtt mjög vel. Fyrir 10 stórar fjöl-
skyldur var hægt að kaupa brýn-
ustu nauðsynjar; rúmdýnur, teppi,
sængurver, vatnsdunka, potta,
pönnur, diska, glös og hveiti og mjöl
til að endast í 3–4 mánuði. Allt séu
þetta hlutir sem gengið sé að vísum
hér heima. AstraZeneca á Íslandi
styrkti þær Ásbjörgu og Þóru
Kristínu rausnarlega og greiddi all-
an ferða- og uppihaldskostnað,
ásamt bólusetningarefni.
Alnæmi alls staðar
Í héraðinu sem Ásbjörg og Þóra
Kristín störfuðu aðallega í búa um
400.000 manns og um 10% þeirra
eru munaðarlaus börn. „Alnæmi er
alls staðar þarna og maður sér mjög
hvernig þetta snertir samfélagið,“
segir Ásbjörg. Börnin þurfi yfirleitt
að hætta í skóla til að geta séð fyrir
sér og systkinum sínum.
Þóra Kristín segist hafa orðið vör
við ótrúlega sjálfsbjargarviðleitni
því oft sé systkinahópurinn stór, að
meðaltali 5–6 börn, en það elsta
kannski ekki nema 10–11 ára og
þau þurfi að sjá um öll yngri systk-
ini sín. Því sé þáttur í verkefninu að
starfrækja skóla þar sem elsta
barninu er boðið að koma og læra
verknám, t.d. að byggja hús og
smíða eða læra hjólaviðgerðir, hár-
greiðslu eða klæðskerasaum. Þetta
Bræðurnir Muwango og Peter
hafa einnig fengið aðstoð. Mynd af
þeim var á söfnunarbauk um jólin í
fyrra. Þeir eru einu úr fjölskyldu
sinni sem lifðu af alnæmisfaraldur-
inn. Áður en Lútherska heimssam-
bandið fann þá bjuggu þeir í hand-
ónýtum kofa og unnu fyrir mat hjá
nágrönnum. Nú eiga þeir hins veg-
ar lítið hús og Muwango er farinn
að vinna á reiðhjólaverkstæði.
Peter gengur í skóla og ákváðu
Ásbjörg og Þóra Kristín að gefa
honum skó því hann átti enga.
Skóna ákvað hann að spara og not-
ar hann þá einungis í skólanum.
Gengur hann því berfættur heim til
bróður síns um helgar en á virkum
dögum dvelur hann í þorpinu þar
sem skólinn er því það tekur hann
um 7 klukkustundir að ganga heim.
séu helstu störfin og ef börnin læri
til þeirra geti þau séð fyrir sér sjálf.
Þær segja erfitt fyrir fólk að taka
að sér aukabörn, einfaldlega vegna
þess að það eigi nóg með sitt og geti
ekki tekið við fleirum, ekki sé um
mannvonsku að ræða.
Meðal þeirra sem hafa styrkt
hjálparstarfið í Úganda er Aidah
Mary Namwiza sem hefur á fram-
færi sínu fjörgamla móður sína og
14 börn á aldrinum 2–16 ára. Börnin
hafa öll misst foreldra sína úr al-
næmi og tók Aidah þau að sér en
sjálf á hún engin börn. Á árunum
2001–2003 gátu þau reist tvö hús
með fjárhags- og verksaðstoð frá
Hjálparstarfi kirkjunnar. Áður en
húsin voru reist sváfu þau öll í
litlum moldar- og strákofa með
tveimur rúmum.
Dvöldu í Úganda á vegum Hjálparstarfs kirkjunnar
Hver króna nýtt
Eftir Sigurhönnu Kristinsdóttur
sigurhanna@mbl.is
Þóra Kristín Haraldsdóttir og Ásbjörg Geirsdóttir ásamt nokkrum af fósturbörnum Aidahu Mary Namwiza.
EFLAUST kannast margir við
söfnunarbauka Hjálparstarfs
kirkjunnar sem liggja frammi
víða fyrir jólin og gíróseðlana
sem sendir eru inn á hvert
heimili. Síðustu þrjú ár hefur
söfnunarféð meðal annars ver-
ið sent til barna í Úganda sem
misst hafa báða foreldra sína
úr alnæmi.
Síðustu jól söfnuðust 19,7
milljónir og hefur stór hluti af
fénu hingað til farið í að
byggja hús handa þessum
munaðarlausu börnum. Á
mörgum húsanna eru skilti þar
sem segir að Hjálparstarf
kirkjunnar á Íslandi hafi styrkt
byggingu þeirra. Einnig hefur
féð verið notað til að veita
börnunum reglulega ráðgjöf
sjálfboðaliða sem þjálfaðir hafa
verið til verksins en þeir hjálpa
börnunum að finna leiðir til að
afla tekna, t.d. með því að út-
vega þeim fræ, hjálpa með
skólabækur, föt, áhöld og auð-
vitað að veita andlegan stuðn-
ing og umhyggju.
Í Úganda búa 27,6 milljónir
manna og er talið að um ein
milljón barna sé munaðarlaus.
Ungt fólk í Úganda þekkir ekki
veröldina án alnæmis því síðan
1982, þegar fyrsta HIV-smitið
var greint í landinu, er talið að
940.000 manns hafi dáið úr al-
næmi.
Um næstu jól mun Hjálpar-
starf kirkjunnar standa fyrir
söfnun líkt og áður og að sögn
Önnu M.Þ. Ólafsdóttur,
fræðslu- og upplýsingafulltrúa
Hjálparstarfs kirkjunnar, mun
það fé sem safnast fara í að út-
vega þessum munaðarlausu
börnum vatnstanka sem þau
safna rigningarvatni í. Það sér
þeim fyrir vatni 3–4 mánuði
inn í þurrkatímann en oft eru
margir kílómetrar að næsta
vatnsbrunni og það vatn þarf
að sjóða og því fylgir sjúk-
dómahætta. Rigningarvatnið
er hins vegar hreint og auð-
velda vatnstankarnir því börn-
unum lífið til muna. Mun féð
einnig vera notað til að grafa
brunna í Mósambík og styðja
verkefni meðal sjálfsþurftar-
bænda í Malaví en það byggist
allt á því að útvega vatn. Það
fé sem safnast hver jól dreifist
á 2–3 ár í takt við það sem
tekst að byggja upp á hverjum
stað.
Aðstoð við munaðarlaus
börn í Úganda
Muwango bjó til útvarp sem var
mikið ræskni. Þegar útvarps-
áhugamenn á Íslandi fréttu af
áhugamáli hans sendu þeir hon-
um peninga fyrir nýju útvarpi.
Hér heldur hann stoltur á því.
HUNDRUÐ þúsunda barna eru
enn yfirgefin á stofnunum víða um
Austur-Evrópu, rúmum fimmtán
árum eftir fall kommúnismans.
Þetta kemur m.a. fram í nýrri
skýrslu Barnahjálpar Sameinuðu
þjóðanna, UNICEF.
Tilgangur stofnananna virðist
vera sá sami og áður: Að vista hina
óvelkomnu; andlega vanheil börn
og fötluð, sem hafa verið yfirgefin
vegna þess að foreldrarnir eru of
fátækir til að ala þau upp, eða vilja
það ekki. Stjórnvöld í þessum fyrr-
verandi kommúnistaríkjum virðast
ekki hafa bolmagn til að snúa þess-
ari þróun við, segir í skýrslunni.
Samkvæmt henni lifa rúmlega
300 þúsund börn og unglingar í
einangrun frá samfélaginu í 27
löndum Austur-Evrópu og Mið-
Asíu. Sem dæmi má taka að eitt af
hverjum þremur andlega van-
heilum börnum í fyrrverandi Sov-
étlýðveldinu Georgíu er vistað á
ríkisstofnun. Í þessum löndum er
fötluðum börnum komið á stofn-
anir í nánast sama mæli og áður en
umskiptin áttu sér stað, frá falli
járntjaldsins 1989. Í vestrænum
löndum er þetta hlutfall þrisvar
sinnum lægra, segir í skýrslu
UNICEF.
Þúsundir barna
enn yfirgefnar
á stofnunum