Morgunblaðið - 29.10.2005, Blaðsíða 38

38 LAUGARDAGUR 29. OKTÓBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
„ÞETTA var mjög lærdómsríkt og
maður skynjaði hvað maður ætti í
raun gott að alast upp hér á Ís-
landi. Ég get ekki ímyndað mér
hvernig það er að alast svona upp í
hóp þar sem þú hefur engan sér-
stakan sem hugsar einvörðungu
um þig. Maður verður svo ótrúlega
þakklátur fyrir
það sem maður
sjálfur hefur,“
segir Ásthildur
Erlingsdóttir
um reynslu sína
af því að vinna á
munaðarleys-
ingahæli í Rúm-
eníu síðasta
sumar.
Ásthildur og
Örlygur Arnarson, bæði lækna-
nemar á fjórða ári við læknadeild
Háskóla Íslands, dvöldu í þrjár vik-
ur sl. sumar í sitt hvorum rúm-
enska bænum. Ásthildur dvaldi í
Craiova sem er næststærsta borg
Rúmeníu með um 300 þúsund íbúa
og er í suðvestasta hluta landsins, á
meðan Örlygur dvaldi í Cluj sem er
í norðvesturhluta landsins. Var
dvöl þeirra gerð fyrir tilstilli Sam-
taka rúmenskra læknanema og
dvöldu þau á stúdentagörðum
ásamt fleiri læknanemum frá öðr-
um löndum sem komin voru í sömu
erindagjörðum.
Afleiðing af stefnu Ceausescu
„Ég vissi í rauninni ekkert við
hverju ætti að búast né hvers væri
raunverulega ætlast til af okkur
áður en ég fór út,“ segir Ásthildur
og tekur fram að hún hafi heimsótt
hælið á hverjum degi í tvo til þrjá
tíma í því skyni að vera með krökk-
unum og leika við þá. „Því þetta er
fyrst og fremst hugsað sem til-
breyting fyrir krakkana.“ Að sögn
Ásthildar bjuggu um 40 börn á
munaðarleysingjahælinu á aldrin-
um 9 ára til rúmlega 18 ára í ágúst
þegar hún heimsótti hælið, en mun
fleiri krakkar dvelja á hælinu á vet-
urna, enda er sérskóli í næsta húsi
sem mörg þeirra sækja.
Segir hún flest barnanna hafa
verið ýmist andlega eða líkamlega
fötluð, en heimilið er sérlega ætlað
fötluðum börnum. Ásthildur bendir
á að þó talað sé um munaðarleys-
ingjahæli þá eigi mörg barnanna á
heimilinu foreldra á lífi, sem treysti
sér hreinlega ekki til þess að ala
önn fyrir þeim sökum fátæktar.
„Munaðarleysingjar í Rúmeníu
eru afsprengi af stjórnarstefnu Ni-
colae Ceausescu einræðisherra fyr-
ir byltingu sem miðaði að því að
fólk eignaðist sem flest börn og
sökum þessa voru bæði getnaðar-
varnir og fóstureyðingar bannaðar
þar til fólk hafði eignast fimm börn.
Afleiðing þessa var að fólk gat ekki
séð fyrir öllum börnum sínum
þannig að það endaði óhugnanleg-
ur fjöldi, jafnvel tugþúsundir
barna, á hræðilegum stofnunum,
þó síðan þá sé búið að senda mörg
þeirra aftur heim til sín,“ segir Ást-
hildur og bendir á að sum
barnanna á hælinu þar sem hún
vann heimsæki foreldra sína um
hverja helgi á meðan önnur hitta
þau kannski aðeins einu sinni eða
tvisvar á ári.
Þetta er eins og að vera
stöðugt í frímínútum
Aðspurð hvernig hælið hafi kom-
ið henni fyrir sjónir sagði Ásthildur
að við fyrstu sýn hafi það komið sér
betur fyrir sjónir en hún hafði þor-
að að vona miðað við þær frétta-
myndir sem hún hafi séð frá rúm-
enskum munaðarleysingjahælum á
árum áður.
„Það var allt snyrtilegt þó það
það sem maður þekkir. M
ur eiginlega ekki sett sig í
að alast þarna upp, þar sem
til fimmtán krakkar sam
bergi og ekkert einkalíf né
fyrir hendi í heldur óvistl
þrúgandi aðstæðum. Þau
í stórum barnahóp og ge
dregið sig í hlé. Þetta er e
væri einfalt og fátæklegt, eins og
svo margt í Rúmeníu,“ segir Ást-
hildur og tekur fram að fyrstu dag-
ana hafi veðrið verið gott og börnin
því getað verið úti í garði að leika
sér og virtust una sér þar vel. „En
svo þegar maður er búinn að vera
þarna í nokkurn tíma þá slær það
mann hvað þetta er allt öðruvísi en
„Betri aðst
ég þorði a
Eftir Silju Björk Huldudóttur
silja@mbl.is
Ásthildur (fyrir miðri mynd) ásamt börnum frá munaðarleysingj
hönd, með bleiku derhúfuna, er Ana-Maria, 18 ára stúlka sem dv
fæddist án framhandleggja. Hún er á leið til Danmerkur innan sk
Á munaðarleysingjahælinu í Craiova dvöldust í sumar um fjörutí
frá aldrinum 9 til 18 ára, en fleiri börn eru þar yfir vetrartímann
Örlygur Arnarson læknanemi ásamt tveimur krökkum frá muna
ingjahælinu í Cluj, sem sérlega er ætlað götubörnum bæjarins.
Ásthildur
Erlingsdóttir
MÚTURNAR
OG MÁLSTAÐURINN
Fyrirtæki í 66 löndum eru bendl-uð við mútur í Írak í tengslumvið olíusöluáætlun Sameinuðu
þjóðanna á árunum 1996 til 2003 sam-
kvæmt skýrslu óháðrar nefndar, sem
rannsakaði málið. Í skýrslunni kemur
fram að um 2.200 fyrirtæki hafi greitt
íröskum stjórnvöldum mútur eða aðr-
ar ólöglegar greiðslur, til dæmis ofan
á uppgefið olíuverð, til að hreppa við-
skipti í tengslum við áætlunina um ol-
íu fyrir mat og greiddu þau samtals
1,8 milljarða dollara. Þetta er tæplega
helmingur þeirra fyrirtækja, sem áttu
að vera undir eftirliti Sameinuðu þjóð-
anna vegna viðskipta þeirra við stjórn
Íraks. Eins og fram kom í Morgun-
blaðinu í gær eru dótturfyrirtæki
Volvo í Brussel, þrjú dótturfyrirtæki
Siemens í Þýskalandi, þýsk-banda-
ríska bílafyrirtækið DaimlerChrysler,
bandarísku olíufyrirtækin Bayoil og
Costal Corp, rússneski olíurisinn
Gazprom og dótturfyrirtæki rúss-
neska olíufyrirtækisins Lukoil á með-
al þeirra fyrirtækja, sem nefnd eru í
skýrslunni.
Segir í skýrslunni að SÞ hafi fljót-
lega verið sagt frá kröfum Íraka um
sérstakar greiðslur, en hvorki hafi
verið brugðist við því í aðalstöðvum
Sameinuðu þjóðanna, né öryggis-
ráðinu.
Paul Volcker, formaður nefndarinn-
ar og fyrrverandi seðlabankastjóri
Bandaríkjanna, gagnrýndi yfirstjórn
Sameinuðu þjóðanna fyrir að hafa
ekki komið í veg fyrir spillinguna, sem
kraumaði í kringum áætlunina um olíu
fyrir mat. „Áætlunin hefði ekki verið
svona gegnsýrð af spillingu ef Sam-
einuðu þjóðirnar og stofnanir þeirra
hefðu stjórnað henni af kostgæfni,“
sagði Volcker.
Írakar seldu olíu fyrir um 64 millj-
arða dollara á meðan áætlunin var í
gildi og sá franskur banki um fjár-
málahliðina. Hann mun ekki hafa látið
SÞ vita af öllu, sem fram fór í við-
skiptunum. Írakar hygluðu sérstak-
lega fyrirtækjum í Rússlandi, Frakk-
landi og Kína í olíuviðskiptunum.
Þessi þrjú ríki hvöttu til þess að við-
skiptabanninu, sem þá var í gildi
gagnvart Írökum, yrði aflétt að fullu.
Allt þetta mál er áfall fyrir Samein-
uðu þjóðirnar, sem létu undir höfuð
leggjast að hafa strangt eftirlit með
því, sem fram fór í olíuviðskiptunum.
Spillingin í kringum áætlunina um ol-
íu fyrir mat er vatn á myllu þeirra,
sem halda því fram að Sameinuðu
þjóðirnar séu óvirk og óhæf stofnun.
Áætlunin var byggð á mannúðarsjón-
armiðum og tilgangurinn með henni
var að gefa Írökum kost á að afla fjár
til að kaupa sér ýmsar nauðsynjar.
Írökum tókst hins vegar að misnota
þessa áætlun með herfilegum afleið-
ingum, ekki síst vegna þess að þeir
fengu því framgengt að þeir mættu
sjálfir ákveða við hvaða einstaklinga
og fyrirtæki þeir myndu skipta. Þessi
spilling ber því einnig vitni að ekki
var allt í sem sýndist í umræðunni um
að aflétta viðskiptabanninu á Íraka og
greinilegt að í ýmsum tilfellum bjuggu
annarlegir hagsmunir að baki. Að
sama skapi er ástæða til að ætla að
ekki hafi allir talað af heilindum þegar
þeir með háleitum rökum lögðust
gegn því að ráðist yrði inn í Írak um
leið og þeir áttu í ábatavænlegum við-
skiptum, sem stefnt var í hættu.
STAÐAN Í VARNARMÁLUM
Síðustu daga hafa birtzt misvísandifréttir um stöðu mála í viðræðum
við Bandaríkjamenn um framkvæmd
varnarsamningsins á milli þessara
tveggja þjóða. Í því sambandi er
mikilvægt að bæði stjórnmálamenn
og fjölmiðlar átti sig á þeim gömlu
sannindum, að ekki er allt sem sýnist
í Washington.
Utanríkisráðuneytið hefur haft
sínar skoðanir á framtíð varnar-
stöðvarinnar, varnarmálaráðuneytið
aðra skoðun og Hvíta húsið heggur á
hnútinn. Það er auðvelt að misstíga
sig í þessum frumskógi.
Í viðræðum Bush Bandaríkjafor-
seta og Davíðs Oddssonar, þáverandi
forsætisráðherra, var komizt að nið-
urstöðu um að þotur varnarliðsins
yrðu hér áfram. Hins vegar mundu
Íslendingar taka meiri þátt í kostn-
aði við rekstur varnarstöðvarinnar.
Ekki var hins vegar gengið frá því
hver sú kostnaðarþátttaka yrði.
Í viðræðum nú hljótum við að
halda Bandaríkjamönnum við þetta
grundvallaratriði: það eina sem á eft-
ir að semja um er hver þátttaka okk-
ar í kostnaði á að vera.
Við Íslendingar erum nú í hópi rík-
ustu þjóða heims. Það er sjálfsagt og
eðlilegt að við tökum þátt í þeim
kostnaði, sem því er samfara að
tryggja öryggi lands og þjóðar. En
það er líka eðlilegt að Bandaríkja-
menn sjálfir taki þátt í að viðhalda
þeirri stöðu á Keflavíkurflugvelli að
varnarstöðina megi virkja með
skömmum fyrirvara ef Bandaríkja-
menn eða Atlantshafsbandalagið í
heild þurfa á að halda.
Um þessa kostnaðarskiptingu
hljóta viðræður Íslendinga og
Bandaríkjamanna að snúast þegar
hér er komið sögu. Bush er enn for-
seti Bandaríkjanna. Núverandi utan-
ríkisráðherra Bandaríkjanna tók
virkan þátt í samtölum Bush og Dav-
íðs Oddssonar. Donald Rumsfeld var
þá varnarmálaráðherra og hlaut að
kyngja ákvörðun Bush fyrir ári og
hann er enn varnarmálaráðherra.
Sama fólkið er í lykilstöðum nú eins
og fyrir ári og engum dettur í hug að
Bandaríkjaforseti gangi á bak orða
sinna í samskiptum við nána vinaþjóð
til sextíu ára.
Það var aldrei tilgangur og mark-
mið með komu varnarliðsins hingað
að við Íslendingar högnuðumst á
veru þess. Að svo skyldi verða er
okkur ekki til sóma en það er önnur
saga, sem ekki verður farið út í nú.
Um afstöðu Morgunblaðsins til þess
má lesa í forystugreinum blaðsins
fyrir einum og hálfum áratug og þar
var talað tæpitungulaust.
Fyrir meira en hálfri öld vorum við
fátæk þjóð og gátum ekki tekið þátt í
þeim kostnaði sem var samfara því
að tryggja öryggi landsins og gerast
aðilar að varnarbandalagi frjálsra
þjóða. Nú getum við það og eigum að
gera það með reisn.