Morgunblaðið - 12.12.1982, Blaðsíða 20

68
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. DESEMBER 1982
Pottarím
Umsjón: SIGRÚN
DAVÍÐSDÓTTIR
Það er afar vel til fundið að
gefa ættingjum, vinum og kunn-
ingjum eitthvað matarkyns í
jólapakkann. Þar er tvennt til.
Annað er að kaupa eitthvað til-
búið, t.d. dós af góðu te, gott
kaffi, sultu, hunang, stórt
oststykki, sjaldséða ávexti. Úr-
valið er ærið, svo það er bara að
huga að hvað til er og vandinn er
að velja. Svo getið þið gengið
skemmtilega frá gjöfinni, pakk-
að henni t.d. í fallega leirþurrku
og bundið slaufu um. Margir
hafa það fyrir sið að gefa vín-
flöskur, en hvernig væri að
breyta til og gefa fasta fæðu
svona til tilbreytingar?
En í stað þess að kaupa eitt-
hvað tilbúið, er ekki úr vegi að
útbúa eitthvað matarkyns sjálf-
ur og gefa. Einhverjum sortnar
kannski fyrir augum við tilhugs-
unina, sjá ekki hvernig hægt
ætti að vera að finna tíma til
slíks nosturs. En svona jólagjöf
þarf alls ekki að taka langan
tíma, og ef þið ætlið að gefa
nokkrum slíkar gjafir getið þið
útbúið vænan skammt af ein-
hverju og gefið öllum það sama.
Hér er af mörgu að taka. Þið
getið gefið af jólakökunum ykk-
ar eða bakað sérstakar kökur til
að gefa. Gott brauð er alltaf vel
þegið, ekki sízt til að hafa á
morgunmatarborðiö um jólin.
Það er því skínandi hugmynd að
baka gott brauð og gefa. Þeir
sem hafa aflað vel af laxi í
sumar geta veitt lax upp úr
frystinum, útbúið graflax og gef-
ið, eða látið reykja og gefið bita
af reyktum laxi. Sama er hægt
að gera við silung. Og svo er
hægt að grafa aðrar fisktegund-
ir og gefa.
Frá fiski vindum við okkur yf-
ir í kjöt. Hvernig væri að útbúa
góða kæfu og gefa í jólagjöf?
Ekki hljómar það illa eða hvað
... Ef þið hafið verið iðin við að
sulta í haust, er fljótlegt að
draga fram sultukrukku, binda
slaufu og merkimiða á og leggja
undir jólatréð. Sjóðið saman lög
úr sykri og vatni og hellið yfir
þurrkaða ávexti, gjarnan með
kryddi. Bætið víni í löginn ef
vill. Þarna er komin hin ágæt-
asta jólagjöf. Sveskjuft rúsínur
og apríkósur henta einkum vel í
sykurlög. Ávextina er hægt að
borða heita eða kalda, eina sér,
með rjóma eða ís, eða nota þá í
kökur, og nota þá safann til að
bleyta í kökum. Og perur er
hægt að útbúa á þennan hátt,
þ.e. sjóða þær í sykurlegi, gjarn-
an ásamt kryddi, hella þeim á
krukkur, e.t.v. ásamt víni og
geyma svo um hríð. Ef mikið er
haft við, eru perurnar soðnar í
víni, ásamt vatni og sykri. Per-
urnar er hægt að nota eins og
þurrkuðu ávextina.
Sælgæti er einnig tilvalið í
jólapakka sælkeranna. Það þarf
heldur ekki að vera neitt sér-
stakt nostur og fyrirhöfn við
sælgætisgerðina. Eg kem nánar
að sælgætisgerð í næsta þætti.
Ég vona að einhverjar hug-
myndir hafi vaknað með ykkur
um matarjólagjafir sem henta
ykkur. Það er aldrei of oft
endurtekið, að það bezta sem við
getum gefið öðrum í formi jóla-
gjafa eru gjafir, sem við höfum
lagt umhugsun og tímakorn í.
Hér á eftir fylgja uppskriftir að
mat, sem ætti að geta nýtzt ykk-
ur til jólagjafa
Góða skemmtun!
Kæfa eöa kjöthleifur
Þetta er afar einföld uppskrift
að nokkurs konar kæfu eða
kjöthleif. Kæfa er góð köld, en
einnig sem heitur réttur. Þið
getið notað hvaða kjöthakk sem
hér er notað kindahakk.
Einnig kemur vel til greina að
nota tvær tegundir af hakki.
Kæfan er vel krydduð, þó hún sé
alls ekki sterk. Það sem gefur
henni þó fyrst og fremst gott
bragð er rifið rótarsellerí, sem
er notað í hana. Svona hleif er
hægt að frysta, þó mér finnist
það ekki til bóta. Hann geymist í
nokkra daga í kæliskáp, en gætið
þess þá að láta hann aldrei
standa lengi við stofuhita. Og
það þarf vart að taka fram að
þið getið hæglega stækkað upp-
skriftina.
Þið getið notað annað krydd
en nefnt er hér, t.d. aðrar jurtir.
Smátt saxaðir skinkubitar, ólíf-
ur og reykt svínaflesk gefur allt
gott bragð í slíka kæfu. Söxuð
kjúklingalifur eða grísalifur
einnig. Oftast er notuð svínafita
í svona kæfu en það er ekki gert
hér, og fyrir bragðið er hún ekki
feit.
500 gr lambahakk
2—3 hvítlauksrif
1 knippi steinselja
'A sellerírót (stór)
l'/2 dl rjómi
2egg
1 msk heilhveiti
I msk oregano
I msk timjan
nýrifið múskat (lítið af því)
nýmalaður pipar eftir smekk
þarf salt?
(2 msk kaspers, saxað, ef það er
stórt)
2. Blandið öllu í edikslöginn í
pottinum. Notið helzt stálpott
eða emaléraðan pott. Aðrir
málmar geta gefið bragð. Látið
löginn kólna. Ef þið notið pip-
arhylki, en eruð hikandi við
bragðið, getið þið fjarlægt hylk-
in eftir suðuna, eða eftir að lög-
urinn er soðinn í annað sinn.
Bragðið á leginum, bætið við
sykri ef ykkur finnst hann ekki
nógu sætur, en látið þá viðbót-
arsykurinn sjóða með stutta
stund.
3. Látið saltvatnið renna vel af
tómötunum og raðið þeim í
krukkur. Glerkrukkur eru best-
ar, en þið getið notað leirílát,
sem eru sérstaklega ætluð undir
niðursuðu, emaléruð ílát og
plast. Og auðvitað eiga ílátin að
vera tandurhrein, helzt soðin.
Hellið leginum yfir og lokið vel.
Látið standa í nokkra daga, hell-
Matarkyns
í jólapakkann
.1. Saxið hvítlaukinn og stein-
seljuna og rífið sellerírótina.
Blandið öllu saman nema eggj-
unum. Látið standa á köldum
stað yfir nótt.
2. Setjið ofninn á 175°. Blandið
eggjunum í, hrærið ekki meira
en nauðsynlegt er, svo kjötið
verði ekki farslegt.
3. Setjið blönduna í form, eitt
eða fleiri eftir hentugleika, og
bakið í um 45 mín., eða þar til
ekki kemur lengur rauður safi úr
kjötinu. Látið kæfuna kólna
undir svolitlu fargi. Hún nýtur
sín bezt daginn eftir.
Ef þið hyggizt gefa kæfu, get-
ið þið bakað hana í álformum og
gefið kæfuna í forminu, pakkað
henni í álpappír án forms, eða
keypt t.d. leirform og látið það
fylgja gjöfinni.
Sultaöir, grænir tómatar
Grænir tómatar hafa sézt í
búðum undanfarið. Það er tilval-
ið að leggja þá í súrsætan ediks-
iög, og borða t.d. með köldu
kjöti. í uppskriftinni hér á eftir
eru þeir ekki soðnir heldur látn-
ir mýkjast í leginum, sem þarf
að tvísjóða. Tómatarnjr eru
pikkaðir með nál, svo hýðið
haldist á þeim. Það er hægt að
setja þá í sjóðandi vatn augna-
blik og þá er hýðið laust, en þess
þarf alls ekki. Kryddið getið þið
haft eftir ykkar smekk.
I kg grænir tómatar, helzt sem
minnstir
vatn + salt
edikslögur:
4 dl vínedik
5 dl borðedik
5 dl vatn
5 dl sykur, meira eftir smekk
I tsk heil piparkorn, hvít, svört
eða græn, ein eða fleiri tegundir
1 tsk negulnaglar
2 bitar af þurrkuðu engiferhnýði
3—4 hitar heill masi (mace)
2—3 rauð piparhylki eftir
smekk
1. Pikkið tómatana með nál.
Setjið þá í skál, hellið vatni yfir
svo þeki og saltið með um 2 msk
af salti. Látið standa í um 2—3
klst.
ið þá Ieginum í pott, látið suðuna
koma upp og hellið leginum aft-
ur á. Lokið tryggilega. Ef hrein-
lætis er vandlega gætt, er engin
þörf á rotvarnarefnum. Auðveld-
ast er að ráða við að hreinsa
glerniðursuðukrukkur svo vel sé.
Tómatarnir eru hæfilega legnir
og tilbúnir eftir 2—3 vikur. I
góðum ílátum og á köldum stað
geymast þeir í marga mánuði.
Þessi skammtur erum 3 1.
Ólífur í ólífuolíu
Ólífur og saga þeirra kom
mjög við alla menningar- og
verzlunarsögu landanna upp af
Miðjarðarhafsbotni. Villiólífur
voru þyrnóttar og ekki ýkja olíu-
ríkar. Það ku hafa verið Sýr-
lendingar og Palestínumenn sem
ræktuðu upp afbrigði sem gerðu
jurtina jafn nytsama og hún er.
Það halda menn að hafi verið
fyrir um 6.000 árum. Olían var
pressuð úr ólífunum með því að
safna þeim í ker og troða á þeim
líkt og gert var og er sums stað-
ar enn gert við vínber. Svo voru
fundnar upp pressur. Enn þann
dag í dag fæst bezt ólífuolía,
þegar olían er pressuð án þess að
notað sé neitt nema farg. Það á
alls ekki að hita ólífurnar. Þá
gefa þær af sér meiri olíu, en
hún er léleg. Bezta olían, svo-
köiluð jómfrúrolía, kemur úr
fyrstu pressun. Leitið að slíkri
olíu.
Verzlun með ólífur var fjörug
í Miðjarðarhafslöndunum langt
fram eftir öldum. I Grikklandi
var olían ein aðalútflutnings-
varan lengi vel. Gríski stjórn-
málamaðurinn Sólon, sem
stjórnaði Aþenu af festu og ör-
yggi um aldamótin 600 f.Kr., er
m.a. kunnur fyrir að hafa komið
á lýðræði í borginni, þó okkur
þætti það kannski ekki ýkja lýð-
ræðisleg skipan nú. Hann bann-
aði útflutning á öðrum landbún-
aðarafurðum en ólífuolíu. Allir
fóru að rækta ólífutré, þau
teygðu ræturnar langt niður í
jarðveginn og drógu þaðan vætu,
en bundu ekki jarðveginn sem
fauk veg allrar veraldar á nokk-
ur hundruð árum og eftir var
aðeins þessi skinandi hvíti
steinn, sem gefur grískum sveit-
um sitt sérstæða yfirbragð.
I nýjustu biblíuþýðingunum
er talað um Olíufjallið. I göml-
um biblíuþýðingum kallaðist það
Smjörviðarfjall, sem er ólíkt
svipmeira nafn. Smjörviður var
ólífuviðurinn kallaður, enda vel
við hæfi og olían viðsmjör.
Smjör þýddi í fyrri tíðar máli
ekki aðeins smjör, eins og við
þekkjum það, heldur hvers kyns
fitu. Þannig var t.d. talað um
smjör af hval og hvalsmjör.
Smjörviðarfjallið kemur mjög
við sögu Jesú, þvi við fjallið
eyddi hann síðustu stundum sín-
um áður en Júdas kom og
mynntist við hann. Og það var
smjörviðarblað sem dúfan kom
fljúgandi með til Nóa, þegar
flóðið tók að sjatna.
Þar sem ólífur eru sem mest
hafðar við hönd, eru þær vissu-
lega notaðar mikið í matargerð
og það á margvislegan hátt. En
þær eru einnig vinsælar til átu,
t.d. sem snarl á undan mat,
gjarnan með víni. Nú hafa feng-
izt hér undanfarið afar góðar
svartar ólífur, seldar undir
vörumerkinu Barral. Þær eru til
grænar, fylltar og svo svartar.
Þær svörtu eru eintómar í
plastpoka, ekki í legi. Ef þið set-
ið þær í krukku, hellið góðri
ólífuolíu á þær, bætið t.d. í lár-
viðarlaufum og hvítlauksrifi eða
rifjum, og e.t.v. pipar og/eða
grænum kryddjurtum, ættuð þið
að hafa þar vel þegna jólagjöf
handa ólífuaðdáendum. Olían á
að þekja ólífurnar. Þær bólgna
út í olíunni og verða ótrúlega
bragðgóðar. Eftir því sem af er
borðað, er hægt að bæta ólífum
við. Ólífurnar er hægt að borða
einar sér, eða skera þær niður í
mat. Olían sem ólífurnar eru
látnar liggja í verður einstak-
lega bragðmikil og góð í matar-
gerðina. Sem sagt, hreinasta
sælgæti.
Það þarf kannski varla að
taka það fram, að auk þess að
matarjólagjafir eru einkar
skemmtilegar, eru þær yfirleitt
afar ódýrar í samanburði við
flesta keypta muni.
Samtíningur
Ég nefndi verðkannanir Verð-
lagsstofnunar um daginn. Síðan
hefur komið út stórlega áhuga-
verð könnun úr þeirri átt. Það er
sem sé verðsamanburður ýmissa
búða og þær nafngreindar. Það
er alveg sjálfsagt að verða sér
úti um þennan lista og kanna
hann hið bezta. Ekki veitir af að
leggja sig fram við að láta aur-
ana endast.
Þeir sem nota gjarnan súkkat
og sultaðan appelsínubörk í kök-
ur geta gengið að þessu í Vöru-
markaðnum. Súkkatið fæst
reyndar viða, en mér hefur
reynzt erfiðara að nálgast app-
elsínubörkinn. En þarna var
hann reyndar og ýmislegt fleira
í baksturinn og margt á mjög
góðu verði.
Nú flæðir jólasælgætið yfir
búðirnar. Alltaf er það jafn ergi-
legt þegar því er stillt lokkandi
upp við jafn mikilvæga staði og
peningakassana, þar sem allir
hljóta að stoppa og börnunum
leiðist biðin. Þegar augu þeirra
hvarfia um, staðnæmast þau
óhjákvæmilega við sælgætis-
haugana. Bænirnar byrja, síðan
kemur vælið, gráturinn og öskr-
in. Sum börn róta í sælgætinu og
mér finnst engin ástæða fyrir
foreldra að hafa áhyggjur af því
þó börnin róti sælgætinu úr lág-
um hillunum fram á gólfið.
Fyrst verzlunarstjórarnir hafa
valið að hafa þennan háttinn á,
verða þeir bara að súpa seyðið af
þessu illa skipulagi. Smábarna-
foreldrar, kvartið við starfsfólk-
ið. Þetta er reyndar ekki því að
kenna, en það kemur vonandi
kvörtuhunum áleiðis, ef kvart-
anirnar verða nógu margar. Og
varla sakar að nefna að þið
neyðizt til að velja aðrar búðir,
ef ekki verði breytt til ...