Morgunblaðið - 12.12.1982, Blaðsíða 4

52 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. DESEMBER 1982
Hið mikla kalda tóm verði
örlítið minna tómlegt
Bókmenntír
Jóhann Hjálmarsson
Kristján Albertsson:
MEÐAN LÍFIÐ YNGIST.
Almenna bókafélagið 1982.
Skáldsögur Kristjáns Alberts-
sonar, hins merka bókmennta-
manns, eru eins konar ritgerðir í
skáldsöguformi. Þetta gildir um
Ferðalok (1976) og ekki síst Meðan
lífið yngist sem hann sendir nú frá
sér aldraður maður.
Kristjáni Albertssyni hefur
alltaf verið í mun að boða, maður
gamalla dyggða og borgaralegs
húmanisma. Fagurt mannlíf hefur
verið honum keppikefli. Ekki er
grunlaust um að hann hafi eink-
um fundið það sem hann leitaði að
í bókum, skáldverkum meistar-
anna heima og heiman.
Ritgerð í skáldsöguformi er sí-
gild bókmenntagrein og hefur m.a.
verið iðkuð með góðum árangri á
síðustu áratugum. Minna má á að
Halldór Laxness hefur nefnt
sjálfsævisögur sínar þessu nafni,
en ekki eiga þeir Kristján Al-
bertsson margt sameiginlegt.
Kristján stendur nær höfundum
eins og Guðmundi Kamban og
Gunnari Gunnarssyni.
Ég verð að játa að mér þykir
þessi bókmenntagrein vanrækt af
íslenskum rithöfundum, en nokk-
ur athyglisverð dæmi hennar eru
til. Oftast hefur boðunin leitað í
sama farveg og með því móti orðið
einhæf, jafnvel einfölduð úr hófi.
Kristján Albertsson—er-maður
heilbrigðrar íhaldssemi, en á líka
til frjálslynd viðhorf sem mótast
af mannþekkingu hans og skiln-
ingi. Hann er að vísu fulltrúi lið-
ins tíma, en öllum er hollt að
kynnast því sem hann hefur til
mála að leggja.
Áður en lengra er haldið sakar
ekki að benda á að ritgerð í
skáldsöguformi þarf alls ekki að
vera þurr og leiðinleg. Meðan lífið
yngist er að mínu mati lifandi
saga, stundum spennandi um leið
og fjallað er af innsæi um átök
milli ólíkra persóna. Maður sakn-
ar þess að Kristján skuli ekki hafa
lagt stund á skáldsagnagerð með-
an hann var yngri, en þá var hann
upptekinn við að gera sér grein
fyrir öðrum höfundum og skýra þá
fyrir tornæmum lesendum.
Kristján Albertsson
Því ber aftur á móti ekki að
neita að skoðanir Kristjáns Al-
bertssonar sliga á köflum Meðan
lífið yngist. Það eru haldnar
/’TIGIV.
brunsleðarnir eru
ekta sænsk gæða-
vara, hraðskreiðir,
sterkir og öryggir.
Verð
kr. 1296 -
/'TIGPk
barnasleðar —
níðsterkir, léttir og
mjög öryggir. Fyrir
börn 6 ára og yngri.
Verð kr. 768 -
ÞEIR ERU KOMNIR!
sænsku brunsleðarnir frá STIGA sem hafa fariö
sigurför um Norðurlöndin
Varahlutaþjónusta.
Heildsölubirgðir
fyrirliggjandi.
Umboðsmenn um land
allt.
ORNINN
Spítalastíg 8 og viö Óöinstorg.
Símar: 14661 og 26888.
margar ræður í sögunni. Sumar
þeirra fjalla um yfirburði ís-
lenskrar menningar, arfleifð
kynslóðanna, með þeim hætti að
gæti misskilist, ef lesandinn væri
ekki sannfærður um góðan vilja
höfundarins: ... „það er óyggj-
andi söguleg staðreynd að fyrir
andagift, kraft og fegurð nor-
rænnar tungu urðu þau rit til á
íslandi að með þeim kom bláeygði
bjartleiti maðurinn í norðurhluta
álfunnar í fyrsta sinn fram í dög-
un menningarlífs sem göfugt og
stórbrotið kyn ... “
Þannig mælir söguhetjan,
Gunnar Steinsson, við tilvonandi
tengdaföður sinn norður á Akur-
eyri. Gunnar hefur snúið baki við
utanríkisþjónustunni þar sem
hans beið frami til þess að bjóða
sig fram til þings, verða einn af
leiðandi mönnum þjóðarinnar.
Gunnar er gáfaður ungur maður,
bókmenntamaður og ritsnillingur
og elskar Bergljótu, efnilegustu
skáldkonu landsins. Því miður
verða flóknir örlagaþræðir til þess
að þetta unga afburðafólk nær
ekki saman í fyrstu, en válegir at-
burðir leiða það saman á ný.
Það er mjög ólíklegt að ungur
menntamaður eins og Gunnar tali
eins og fyrr var vitnað til, en
Meðan lífið yngist á að gerast á
okkar tímum. Þetta er þó vafa-
samt að kalla galla á skáldsög-
unni. Kristján Albertsson er vit-
anlega að skrifa um þá tíma þegar
hann var ungur maður. Hann hef-
ur aðeins leikið á lesandann með
því að færa andblæ sinnar æsku-
tíðar til okkar óskáidlegu tíma. Og
vel að merkja er sú tíð sem Krist-
ján hermir frá slík að framámenn
í menningu og atvinnulífi eiga
margt sameiginlegt, góðborgar-
arnir telja sig ekki geta lifað án
þátttöku í skapandi menningu.
í einni af ræðum skáldsögunnar
er vitnað til orða Gunnars
Steinssonar: „Illa get ég öðru trú-
að en að öllum heimi miði áfram
til góðs, meðan lífið yngist ..."
Þessi orð túlka bjartsýni Krist-
jáns Albertssonar sem þrátt fyrir
hin myrku öfl mannshugans lætur
ekki hvarfla að sér að örvænta um
framtíð mannkyns. Það er hinn
umburðarlyndi maður klassískrar
menntunar sem færir þjóð sinni
boðskap í Meðan lífið yngist. Sá
boðskapur er viða í anda exístensí-
alisma eins og þegar Gunnar
kemst þannig að orði við Bergljótu
um leik norðurljósanna að hann
„sé til þess eins að hið mikla kalda
tóm verði örlítið minna tómlegt.
Og úr því þar séu menn verði að
sjá þeim fyrir einhverju sér til af-
þreyingar, svo þeir hafi eitthvað
að una við og íhuga, hver í sínum
fangaklefa, og muni síður að þeir
séu fangar.“
Bergljót bætir við um skilning
og misskilning á því sem fyrir
augu ber:
„Og sýnast má að auki við vitn-
eskju okkar um til hvers við lif-
,um?“ sagði Bergljót.
„Við vitum það sem mestu
skiptir. Allir geta reynt að lifa svo
að gott af þeim leiði, bæði fyrir
sjálfa þá og aðra.“
Lokaorðin eru Gunnars. En þótt
mest hafi verið til hans vitnað í
þessari umsögn um Meðan lífið
yngist er fullt af persónum í
skáldsögunni sem hafa ýmislegt
íhugunarvert að segja.