Morgunblaðið - 12.12.1982, Blaðsíða 16

64
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. DESEMBER 1982
Veröld
Banda-
ríkja-
maður,
líttu
þér nær
veiðunum, sem hafi í för með sér
dauða tugþúsunda höfrunga.
„Ef hreyfingin, sem berst fyrir
alfriðun hvala og sela, fær sínu
framgengt, munu afleiðingarnar
verða aukið vistfræðilegt jafn-
vægisleysi milli tegundanna,"
segir Jonsgárd, sem um áraraðir
var fulltrúi Norðurlanda í Al-
þjóðahvalveiðinefndinni og einni
undirnefnda hennar, vísinda-
nefndinni.
Jonsgárd heldur því fram, að
algjört bann við sel- og hvalveið-
um muni draga mikinn dilk á eft-
ir sér fyrir fiskveiðar Norðmanna,
Sovétmanna og nokkurra annarra
þjóða vegna þess, að þessar dýra-
tegundir báðar sæki helst í þann
fisk, sem mest er veiddur. „Að
sjálfsögðu verður að gæta þess,“
segir hann, „að ekki sé gengið of
nærri selnum og hvalnum, en með
áðurnefnt í huga verður ekki síð-
ur að sjá svo um, að þeim fjölgi
ekki um of.
Langmesta hvaladrápið á sér þó
stað við túiifiskveiðarnar á
Kyrrahafi," segir Jonsgárd.
„Túnfisktorfunum fylgir oft
mergð smáhvala, t.d. hörfrunga,
og þeir drukkna tugþúsundum
FALKLANDSEY JAR
HVALVEIÐAR
Kjarnorka
í byssu-
hlaupið?
„A menn hafa sótt í, eru nú
annaðhvort alfriðaðar eða veiðum
á þeim mjög strangar skorður
settar. Engri tegund hefur verið
útrýmt og engin er í hættu að
undanskildum norðhvalnum,"
sagði Áge Jongsgárd í viðtali við
Óslóarblaðið Aftenposten nú fyrir
skemmstu, en hann er allra Norð-
manna fróðastur um hvali og
ástand hvalastofnanna. Áge lét
einnig í ljós ánægju sína með að
norska ríkisstjórnin skyldi form-
lega mótmæla þeirri ákvörðun Al-
þjóðahvalveiðiráðsins, að öllum
hvalveiðum skuli hætt árið 1986.
Jonsgárd er sérstaklega
óánægður með bannið við hrefnu-
veiðum og vísar á bug sem vit-
leysu, að stofninn sé ofnýttur.
Hann segir, að gagnrýni manna á
veiðiaðferðirnar sé réttmæt hvað
varðar veiðar á norðhvalnum og
vekur sérstaka athygli á túnfisk-
TÆKNI
Bandarískir kjarnorkuvopnasér-
fræðingar hafa fengið um það
fyrirmæli frá hermálanefnd öld-
ungadeildarinnar að fara nú að
huga að næstu kynslóð kjarnorku-
vopna og að þessu sinni fylgja henni
mjög greinargóðar upplýsingar um
það, sem við er átt.
Þessi vopn eru að vísu ennþá
fremur hugmynd en útreiknaður
veruleiki en meðal þeirra, sem
kunna að bætast í vopnabúrin á
næstá áratug, er sprengja, sem
getur eyðilagt allan rafmagns-
flutning og fjarskipti í heilu
landi, önnur, sem
er alveg laus við
geislun, og loksins
kjarnorkukúla,
sem skjóta má úr
vopni áþekku riffli.
Rannsóknir og
smíði þessara
vopna fer nú fram í
Lawrence-geisla-
rannsóknastöðinni
í Livermore í Kali-
forníu en þar hafa
mörg ný vopn verið
framleidd, t.d. nift-
eindasprengjan.
Eitt áðurnefndra
vopna, sem vafa-
laust má nota með
„góðum" árangri í
stríði, er EMP-
sprengjan, rafsegulhöggið
(electromagnetic pulse). Það hef-
ur lengi verið alkunna, að geislun-
in frá kjarnorkusprengingu upp-
hefur og eyðileggur rafmagns-
flutning og þar af leiðandi öll
fjarskipti og á þessu er sprengjan
byggð. EMP-sprengjan yrði
sprengd rúmlega 300 km úti í
geimnum og ylli því engum
skemmdum á jörðu niðri en geisl-
unin frá henni myndi hins vegar
hafa tnikil áhrif á jónahvoifið og
rafsegulhjúpinn umhverfis jörðu.
Afleiðingarnar yrðu gífurlegur
rafstormur, sem næði allt upp í 60
km hæð frá jörðu og þau not, sem
menn hafa af rafmagni á viðkom-
andi svæði, heyrðu sögunni til um
sinn. T.d. er talið, að ekki þyrfti
nema þrjár sprengjur til að
slökkva öll ljós í Bandaríkjunum.
Nifteindasprengjan var smíðuð
með það fyrir augum, að hún yrði
notuð á vígvellinum sjálfum og
þannig úr garði gerð, að vegna lít-
ils sprengikrafts verður aðeins
óverulegt tjón á mannvirkjum en
banvæn geislunin er þeim mun
meiri. Vopnasmiðir eru nú að
upphugsa nýtt vopn, sem hefur
öfuga verkun, þ.e.a.s. gífurlegan
sprengikraft en litla geislun, og
þykir slík sprengja mjög vænlegt
vopn gegn mann-
virkjum á borð við
flugvelli og
eldflaugastöðvar.
Eitt vopnið er enn,
sem vopnasmiðir
láta sig dreyma
um, en það er gert
úr frumefninu kali-
forníum. Það er
eitt af þeim efnum,
sem eru þyngri en
úraníum, eins og
t.d. plútóníum, en
fyrirfinnast ekki í
náttúrunni, heldur
eru búin til með
kjarnaklofningi.
Nú sem stendur er
aðeins Htið af kali-
forníum framleitt í
rannsóknastofum. Kaliforníum er
ákaflega óstöðugt frumefni, hætt
við klofningi, og þess vegna eru
því takmörk sett hve mikill massi
þess getur orðið áður en það
springur. Massatakmörk kali-
forníums eru miklu lægri en
þeirra tveggja efna, sem nú eru
notuð í kjarnavopn, úraníums 235
og plútóníums, og raunar svo lág,
að koma mætti því fyrir í byssu-
kúlu, sem hefði sprengimátt á við
10 eða 20 tonn af TNT. Einn mað-
ur gæti auðveldlega borið slíka
byssu og einnig væri hægt að
troða hundruðum svona kjarn-
orkukúlna í fallbyssukúlu og láta
hana svo um að dreifa þeim yfir
óvininn. — NORMAN MOSS
Nýjasta
nýtt
af
morðtóla-
mark-
aðnum
Galtieri gefur sjálf-
um sér syndakvittun
Leopoldo Galtieri, fyrrum forseti
Argentínu, leitast nú við að
varpa af sér allri sök vegna hinnar
niðurlægjandi herferðar til Falk-
andseyja fyrr á þessu ári. Þetta
•emur fram í viðtalsbók við Galti-
eri, sem væntanleg er innan tíðar.
Fyrir skömmu birti víðlesið viku-
blað, Gente, kafla úr bókinni, og
þar skellir Galtieri allri skuld af
ósigrinum yfir á Mario Benjamin
Menendez hershöfðingja, fyrrum
herstjóra í Port Stanley, og nán-
ustu samstarfsmenn hans í hern-
um.
Frásögnin er berorðari en aðr-
ar, sem hingað til hafa borizt af
Falklandseyjastríðinu. Galtieri
fullyrðir, að hann og aðrir í her-
foringjastjórninni hafi í einu og
öllu farið eftir upplýsingum, sem
Menendez lét berast til Buenos
Aires, og hafi herstjórinn aldrei
falast eftir liðsstyrk.
Galtieri segir, að aðeins einu
sinni hafi beiðni borizt frá
hershöfðingja í Falklandseyja-
stríðinu. „Hershöfðinginn (hann
er ekki nefndur á nafn) sagði
blákalt við mig, að allt sem þeir
þörfnuðust væru 10.000 pör af
stígvélum og 10.000 pör af síðum
nærbuxum. Annað var það ekki.
Maðurinn fór ekki fram á að
neitt annað yrði sent.“
Galtieri fjallar einnig um
ýmsar stjórnarfarslegar skyss-
ur, sem herforingjastjórnin
gerði sig seka um í sambandi við
herförina. Hann firrir sálfan sig
mestallri ábyrgð á þeim og hefur
nánustu samstarfsmenn sína
fyrir blóraböggla. Hann segir
raunar að herforingjastjórnin
hafi verið einhuga um innrásina
á Falklandseyjar 2. apríl. Hins
vegar hafi hann einn lagt til að
gerð yrði gangskör að friðarum-
leitunum, jafnskjótt og Banda-
ríkjamenn lýstu yfir því, að þeir
myndu veita Bretum hernaðar-
aðstoð.
Ef tillaga þessi hefði náð fram
að ganga, hefði verið unnt að af-
stýra stríðinu, en henni hafi ver-
ið hafnað. Ábyrgðina á því beri:
Basilio Lami Dozo, stórfylkis-
höfðingi, yfirmaður flughersins,
Jorge Anaya aðmíráll, yfirmað-
ur flotans, og Nicanor Costa
Mendez, sem gegndi embætti
utanríkisráðherra.
I einum umdeildasta kafla
bókarinnar vísar Galtieri á bug
þeim tölum, sem fram hafa kom-
ið um fallna og særða í Falk-
landseyjastríðinu. Segir hann,
að þær séu stórlega ýktar. „Lít-
um bara á tökur yfir þá, sem
látast eða slasast í umferðar-
slysum í Argentínu," segir hann
og bætir því við, að það hafi ekki
verið verri örlög að láta lífið í
stríði fyrir Argentínu en verða
fyrir bíl.
Þessar yfirlýsingar Galtieris
eru taldar brot á samkomulagi,
sem herforingjaklíkan og Nican-
or Costa Mendez eiga að hafa
gert með sér skömmu eftir stríð-
ið. Samkomulagið mun hafa ver-
ið á þá lund, að enginn þeirra
fjórmenninga mundi gera sjón-
armið sín opinber án samþykkis
allra og ef leyst yrði frá skjóð-
unni, yrði það gert í bók, sem
þeir skrifuðu allir í sameiningu.
Talið er, að fyrrum samstarfs-
menn Galtieris séu æfir af reiði
og Menendez hefur þegar lýst yf-
ir því við ýmis tækifæri, að full-
yrðingar Galtieris séu rangar.
Hann þrætir eindregið fyrir að
hafa einn borið ábyrgð á her-
stjórninni á Falklandseyjum og
að Galtieri hafi þar hvergi nærri
komið.
Sagt er að Menendez, ýmsir
aðrir hershöfðingjar og lægra
settir aðilar í hernum séu á einu
máli um, að tildrög, gangur og
úrslit Falklandseyjastríðsins
hafi ekki verið krufin til mergjar
enn sem komið er. Hafi herfor-
ingjaklíkan og aðrir háttsettir
aðilar í hernum á meginland.inu
sloppið miklu betur en efni
standi til.
— JIMMY BURNS
Oaltieri:
Ekki ég,
hara hinir