Morgunblaðið - 21.12.1969, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. DESEMBER 1999
27
að tímabsart sé fyrir íslend-
inga að hefja rannsóknir á
þessu sviði og fá til beirra
hæfan sérfiræðing með nægi-
lega mennitun og reynslu”.
Þanmig hóf Guðmundur M.
Pétursson forstöðumaður Til
raunastöðvair Háskólans í
meiniafiræði á Keldum mál
sitt og sagðist byggja erindi
sitt á bókum og tímarits-
greinum, sem honum voru til
tækar um fiskasjúkdóma.
Guðmundur gat þess að
flram á síðustu áir hefði rann-
sðknium á fiskasj ú'kdámiUm til
tölulega lítið verið sinnt í
heiminum, en nú á síðustu
árum hefðu erlendir vísinda-
menn í æ ríkama mæli snúið
sér að þessum vainda. Ætti
það einkum við um sjúkdóma
laxfiska því að með vaxandi
reynslu af fiskirækt og sjúk
dómum, sem valdið hefðu
tjóni í fiskeldisstöðvum,
hefði augu mainna opnazt fyr
ir þessum vanda. Minnti
hann á bakteriusjúkdóminn,
sem upp kom í klakstöðinni
við Elliðaár.
Fisksjúkdómum má skipta
í nokkra höfuðflokka eítir
því hvers eðlis orsakirnar
eru: óhollt umhverfi, næring
arsjúkdómar, smitsjúkdómar
og sjúkdómar með óþekktar
eða óvissar orsakiir. Það fer
nokkuð eftir aðstæðum,
löndum og fisktegundum
hvaða sjúkdómar valda mest
um skaða og einnig eftir því
hvort um er að ræða fisk í
klakstöð, eldisstöð eða sínu
náttúirulega umhverfi, sjó, ám
eða vötnum.
Gat Guðmundur þeirra
sjúkdóma sem mestum er ið -
leikum hafa valdið hjá dönsk
utm laxfiskabændium O'g komn
þair inn á vatnsmengunina,
sem er mjög alvarlegt vanda
móíl í Dainmiörku'. Sagði hann
í framhaldi af því:
„Mengun vatns hefur gætt
hér á landi enda þótt ekki
hafi verið að hienni mikil
birögð enn sem komið er, til
aJilrar hamingju. Þó hygg ég,
að vert sé að gefa þessum
málum gaum og vera vel á
verði, ekki sízt ef stóriðja á
eftir að aukast hér á landi.
Það er svo miklum mun auð
veldaca og ódýraira að koma
í veg fyrir tjón af völdum
mengunar ef fyrirhyggja og
aðgát er viðhöfð í upphafi
en að bæta þann skaða, sem
orðinn er, þegar seint er við
brugðið”.
Guðmundur drap á þá
hættu, sem stafað getur af
innflutnimgi lifandi fiska,
hrogna eða fiskafurða. Þótt
árangri mætti ná í að út-
irýma útvortis sníkjudýr-
um af lifandi fiskum yrðu
þeir ekki gerilsneyddir eða
sótthreinsaðir. Auðveldlega
vseri að eiga við firjóvguð
hrogn, en þó ekki unnt að
sótthireinsa þau tryggilega.
Rakti hann síðan feril veiru-
sjúkdóms, sem þekktur hef-
ur verið í silungi vestanhafs
síðan 1940 og er nafn hans
stytt IPN, en á íslenzku þýð-
iir það nánast „smitandi drep
í briskiirtli”. Arið 1960 tókst
að einangra veiruna og síð-
an sýna fram á að hún berst
með brognum og er ekki
hægt að sótthreinsa þau með
böðutm, þar sem veiran er
ekki aðeins á yfirborði
þeirra heldur og inni í þeim.
Var bent á að gera þyrfti
varúðarráðsitaifanir í Evrópu
— en það var of seint. 1965
varð sjúkdómsins vart í
Frakkandi og Danir gerðu
varúðarráðstafanir 1966 en
árið eftiir vairð sjúkdómsins
vart þar. Við ramtnsóknir
kom í ljós að afsprengi inn-
fluttra hrogna í Danmörku
sýndu ekki sjúkdómsein
kenni en seiði klakin úr
eggjum 2. ættliðs árið 1967
veiktust og mun þá smitmagn
ið hafla verið orðið nálægt til
valda áberandi tjóni.
Sagðist Guðmundur rekja
þessa sögu til þess að sýrna
hversu erfitt getur verið að
gera algerlega óyggjaindi ráð
stafanir í þessum efnum.
Helzt þyrfti að hafa innflutt
an fisk í tryggri sóttkví um
langan tíma og setja þar með
honum íslenzka nytjafiska
og þá helzt ungviði og fylgj-
ast með afdrifum þeinra og
heilsufari áður en hinum er-
lenda fiski væri dreift um
landið.
í lok máls síns ræddi Guð-
mundur um niauðsyn þess að
fá ungan dýralækni, »lækni
eða líffiræðing til þess að sér
mennta sig í fiskasjúkdómum
og sagðist lítast vel á að í
frumvarpi á Alþingi væri
lagt til að slíkur sérfiræðing-
ur hefði aðstöðu á Keldum.
Aðstaðan sem þar er yrði
honum að liði þótt sennilega
þyrfti að auka hana og bæta
með tilliti til þessarar grein-
ar.
Fiskafóður
Dr. Jónas Bjarnason flutti
eriindi sem hann nefndi
„Framleiðsla fiskafóðurs úr
íslenzkum hráefnum”. Ræddi
hann fyrst um fiskafóður al-
mennt og gat tnokkurra rann
sókna sem gerðar hafa verið
á gildi þess.
Er dr. Jónas vék að flram-
leiðslu fiskafóðurs úr ís-
lenzikum ‘hráefniuim. Benti
hann fyrst á að fóður í hin-
um ýmsu löndum þróast með
tilliti til framboðs og verðs
á einstökum þáttum fóðurs-
ins á hverjum srtað. Því gæti
það reynzt vafasamt fyrir ís
lendinga að leitast við að
blanda fóður eftir erlendum
forskriftum með „licence” ef
við höfum ekki sömu for
sendur.
Þá sagði hann að blautfóð
ur viirtist í flestum tilflellum
óhentugt nema um sérstakar
aðstæðuir væri að ræða, m.a.
af því að lítið félli til hér-
lendis af heppilegu fóðri yf-
ir mestan hluta ársins. Gat
hann ýmissa annmarka sem
blautfóður hefur. Þuirrfóður
hefði aftur á móti alla kosti
fram yfir blautfóður, allt frá
blöndun til gjafair. En þurrk
unin kostaði að sjálfsögðu
töluvert. Síðan sagði hann:
Hér á landi er framleitt
mikið af fiskmjöli og virðist
því fljótt á litið veruleg
notkun þess í þurrfóður aug
ljós. En sá gallinn er á gjöf
Njarðar að flestar tegundir
etru mjög óheppilegair og aðr-
ar beinlínis ónothæfar í fisk
fóður. Kemur þar í fyrsta
lagi til að allt fiskmjöl er
sem stendur eldþurhkað. f
öðru lagi er síldarmjöl,
loðnumjöl og karfamjöl fitu
ríkar mjöltegundir, en þrán-
uð fita er beinlínis eitur fyr-
ir laxfiska, en þráunin á sér
stað við eldþurrkun svo
og við geymslu. Spærlings-
mjöl og þorskmjöl inniheld-
ur yfirleitt töluvert minni
fitu, en ókönnuð eru áhrif
þeinrar fitu eftir eldþurrkun.
Sennilega er hugsanleg notk
un þeirra takmörkuð.
Japanir nota um 6prs.
fiskmjöl í fiskfóður sitt.
Þetta fiskmjöl er gufuburrk
að hvítfiskmjöl með lágu
fituininihialdi, sem unnið er
úr nýju hráefni. Hér á landi
eru tvær gufuþurrkunar-
verksmiðjuir en hvorug
þeirra er starfrækt. Unnt
væiri því að framleiða hér-
lendis gufuþurrkað fiskmjöl
úr óskemrndum þorskúr-
gangi, en það mjöl væri fylli
lega sambæirilegt hinu jap-
anska að gæði.
Væri hægt að segja á þessu
stigi málsins nákvæmlega til
um verð á fullkomnu og í
megindráttum innlendu þunr-
fóðri. En fiskeldisstöðvar
bandairíska ríkisins reiknuðu
með 30 króna fóðurkostnaði
á kíló af eldissilungi eða um
20 krónur á kíló af þurr-
fóðri. Með fullnýtingu að-
stöðu okkar ætti að reynast
imnt að framleiða fullkomið
þuirrfóður á fslandi fyrir
svipað verð.
f lokaorðum sínum sagði
dr. Jónas m.a.:
„Þar sem íslendingar eru
mjög stórir eggjahvítufram
leiðeindur, má því ætla, að
fiskrækt ætti að vera hag-
kvæm hérlendis, ef önn-
ur veigamikil atriði, sem
snerta fiskeldi eru sambæri-
leg við þær aðstæður, sem
aðrar þjóðiir hafa. Fyrir
skemmstu var ég spurður að
því i Aberdeen hvers vegna
íslendingar hefðu ekki haf-
izt handa með fiskrækt.
„Þið hafið öll trompin
á hendinni”, sagði spyrjand-
inn. „Nóg rennandi hneint
vatn, ódýrt land, jarðvairma
og næga eggjahvítu”. Sá sem
spurði var einn af yfirmönn-
um rannsóknastöðvar í nær-
ingarfræðum Unilever fyrir-
tækisins, en þar hafa rann-
sóknir viðvíkjandi fiskirækt
verið stundaðar.
Ég hef fyrir skemmstu haf-
izt handa með að gera fóð-
urtilraunir með íslenzkt hrá
efni í samiráði við Veiðimála-
stofnunina. Engar niðurstöð-
ur liggja enn fyrir. Nokkr-
ar tilraunir hafa og veirið
framkvæmdar af Veiðimála-
stoflnuninni.
Atlantshafs-
laxveiðin
Hákon Jóhannsson rit-
ari Landssambands srtang-
veiðimanna flutti erindi um
laxveiði í sjó, aukningu þá
sem orðið hefur á undan-
fömum árum.
f erindi Hákonar komu
m.a. fram eftiirfarandi tölur,
sem tala sínu máli:
Laxveiðar við vestur-
strönd Grænlands hófust fyr
ir alvöru árið 1959, en þá
veiddust að því er áætlað
var 13 tonn. Árið 1964 höfðu
veiðarnar meira en hundrað-
faldast og komnar í 1539
tonn. Fyrst var aðeins veitt
innan landhelgi, en 1965
byrjuðu Færeyingar rekneta
veiðar og síðan Norðmenn og
Danir og mun láta nænri að
helmingur aflans 1968 sé
fenginn utan fiskveiðiland
helginnar, en heildarveið-
in var þá um eða yfir 1200
tonn.
Laxveiðar í úthafinu út af
vesturströnd Noregs hafa
verið stundaðar um árabil,
fyrst í reknet, en 1965 hóf-
ust línuveiðar fyrir alvöru.
f ár er varlega áætlað að
veiðin hafi numið röskum
700 tonnum og hafa Danir
sennilega verið þar með um
30 báta og Vestur-Þjóðveirj-
ar nokkra. Til samanburðar
má geta þess að heildarflax-
veiði Norðmanna hefur verið
um 200 tonn að meðaltali á
ári, þar af um 85prs. veiðzt
í sjó innan landhelgi en 15
prs. í ám. Heildarveiði Norð-
manna hefur minnkað sem
svarar úthafsveiðunum árið
1968 og 69 að áliti forstöðu-
H afnarfjörður
Umferð um Lœkjargötu
Fyrst um sinn er umferð um hinn nýsteypta
hluta Lækjargötu óheimil bifreiðum með
hærri öxulþunga en 5 tonn.
Bæjarverkfræðingur.
^flrnilk
Dttnsku leirvörurnar
( úrvall
Magnús E. Baldvinsson
Laugavegi 12 - Sími 22804
Framliald á hls. 28
Bezta jólagjöfin
til konunnar er ullarpeysa frá
Lyíe&Scott
HAWICK SC0TLAND
nýkomin sending — nýir litir — ný snið.
TIBRÁ
Aldrei meira úrval af gjafavörum frá
Avon
LONDON NEW YORK
TÍBRÁ
Stutt og síð sloppasett,
greiðslusloppar,
undirfatnaður.
TÍBRÁ
Cjafakassar
handa dömum og herrum.
Laugavegi 19.