Morgunblaðið - 21.12.1969, Blaðsíða 10

10
MOBGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. DESEMBER 1909
— Bókmenntir
Framhald af bls. 9
andi landshöfðingja í tvo heim-
ana. En Páll, hinn stórgáfaði,
viljastyrki og ómútanlegi merk-
isberi hreinna hugsjóna treysti
um of á vitsmuni sína og ráð-
snilli og á heilbrigða dóm-
greind og þegnskap félaga sinna
í andstöðuhópnum gegn lands-
höfðingja — og á brjóstvit ís-
lenzkra kjósenda. Hann vildi
koma stjómarskrármálinu út úir
þeirri stöðnunarkneppu, sem
það var óneitanlega komið í um
þetta leyti undir forystu hins
g£imla eldhuga, Benedikts
Sveinssonar, og til þess að fá
sitt firam, vildi hann jafnvei
Þiggja lið hins konungskjörna
liðs á AlþingL Þá mun hinum
langreynda valdamianni, Magn-
úsi Stephensen, hafa hílegið
hugur í brjóstL Nú mætti Páll
Briem og hinn ágæti félagi hans
og hollvinuir, Þorleifur Jóns-
son, órofa andstöðu slí'kra
manna sem Skúla Thoroddsens
og Sigurðar Stefánssonair, sem
vooru engu síður en hanin harð-
snúniir andstæðingar landshöfð-
ingjaafturhaldsins, og hannbeið
ömurlegan ósigur, fyrst á al-
þingi, síðan í kosningum, — og
áðuir langþreyttur orðirun á úti-
lokun firá verðugum embættis-
frama af hendi landshöfðingja,
dró hann sig nú í hlé og kom
ekki nærni íslenzkum stjórnmál
um, þótt hann hins vegar gerð-
ist mikill og röggsamur embætt
ismaður og félagsmálafrömuðiu*.
Og nú lagði ekki Magnús
Stephensein steima í götu hans.
Páll Briem lézt illu heilli í
blóma lífsins, þá orðinn amtmað-
ur — og þótti að honum mikil
eftirBjá. Þorleifur Jónsson féll
einnig sem þingmannsefni, og
hann hætti ritstjóm og stjóm-
málalegum afskiptum — með
hreimain skjöld. Það átti fyrir
mér að liggja að hafa kynni af
honum nokkra mánuði sem
starfsmaður hjá honum í póst-
húsinu í Reykjavík, og varð
hann méir ógleymanlegur fyrir
fyrir ýmsar sakir.
Eins og ég gat í upphafi þessa
gneinairkoms, varð mér fljótt
ljóst við lestur þessarar stóru
og efnismiklu bókar, að ég hefði
enga möguleika á að gera henni
viðhlítamdi skil, sízt með stutt-
um fyirirvaira og í stuttu máli.
Ég get sitthvað að formi henn-
ar fundið hér ag þar, en þó er
þar yfiirleitt um að ræða atriði,
sem ekki geta valdið neinu veru
legu um miat á hemnL Ýmsir
mundu telja, að þess hefði ekki
gerzt þörf, að höfundur hefði
ávallt verið svo betrarður sem
hann er og að hann notaði hina
dökku liti og hinn breiða peinsil
of einhæft, þó að harm jafnvel
geti fært að lýsinguim sínum ag
frásögnum baldgóð rök og
að getgátur hans, þar sem helm-
ildir skortir, séu með líkindum.
En ætlun hans er bersýnilega
að segja þannig lítt sagða eða
meira og minna yfirhilmaða eða
jafnvel stundum falsaða söigu
okkair frá ekki ýkja fjarlægum
timum, að menn verða að hortf-
ast í augu við sem beiskastan
sa-nnleilka og sjád fyrir bragðið
sitthvað í samtímanum í skýr-
-aira ljósi, saga ekki fjarlægrar
fortíðar mætti sem sé verða til
varnaðar um aukið raunsæi,
aukna þjóðhollustu og aukið sið
gæði á áreiðanlega oft erfiðiri,
villugj arnri og fireistingaf rekri
leið hennar í framtíðinni.
Guðmundur Gislason Hagalín.
59
Fiskar vaka þar í öllum ám
55
Guðmundur Daníelsson:
Dunar á eyrum Ölfusá og Sog.
Bókaútgáfa Guðjóns Ó.
Guðjónssonar.
Reykjavík 1969.
Ég vil hefja mál mitt á því, þá
er ég sezt við að skrifa greinar-
kom um þessa bók mangra ára-
tuga góðvinair míns, Guðmundar
skálds Daníelssonar, að ég er
eins fjarri því og hugsast getur
að þekkja af eigin raun til veiði
skapar í ám og vötnum, þó að ég
hafi hins vegar lengi vel haft
gagn og gaman af að veiða fisk
úr sjó, hefði um skeið allmikil
afskipti af aukimni útgerð vestan
lands og ætti minn þátt í því, að
„kykvendi" það, sem á mínum
bernskudögum var kallað kampa
lampi, en nú heitir rækja, gæti
orðið til að auka airðbæra at-
vinnu og útflutning sjávaraf-
urða. Og þar sem ég hef verið
þó nokkur starfs- og kappsmað-
uir um ævina, mundu menn ef til
vill spyrja, hvemig á því geti
staðið, að ég hafi ekki gerzt veiði
maður í ám eða vötnum. Því er
fljótsvarað. Ég hef þótzt hafa
ærn-u að sinna og aldrei h-aft
GRAGAS
sinnu á að sópa fé til mín sjálfs,
og ég hef heyrt um það talað
„að taka bakteríuna". Ég held
þetta orðalag eigi nokkurn rétt
á sér, og ég 'hef bein-línis óttazt,
að þessi baktería kynini að reyn
ast mér bæði fjár- og tímafnek,
ef ég „tæki hana“ á annað borð.
Hitt er svo ammað mál, að mér
er svo 1 blóð nuininiinin frá benrusibu
áhugi á íslenzkum atvinnuveg-
um, að ég hef oft leitt hugann
að því, hvetrjar feikna auðsupp-
sprettur íslenzk stöðuvötn og ár
gætu orðið, og hef stórum undr-
azt, að ekki skuili íislenzkir ráða-
og firamkvæmdamenn hafa verið
áhugameiri um þessi mál, en raun
hefur borið vitni, þar á meðal sá
stóri hópur, sem haldinn er ævi-
langri veiðifíkn, því að þótt
hann hafi sitthvað gert til að
auka fisk í ám og vötnum, er það
aðeins lítilsvert og lítt eða ekki
skipulagt smáræði hjá því, sem
nauðsyn ber til að gert verði í
þessum málum hér á landi. Ég
er ekki í nokkrum vafa um, að
m-eð samstöðu opinberra aðila og
allra þeinra, sem hafa einhvertra
hagsmuna að gæta um auknia
veiði og fjölgun veiðistaða, er
þess kostur að gerbreyta aðstæð
um frá því sem nú er. Og nú
leyfi ég mér að hreyfa máli, sem
ýmsum mun viðkvæmt.
Hér eru lax- og silungsár fjöl-
margar og möguleikair á, a-ð þeim
fjölgi — og vötn eiru ýkjamörg
víðs vegar um landið, og þá ekki
sízt í óbyggðum. Þá er og ís-
lenzk náttúira á geysivíðlendum
svæðum svo að segj-a jafnsnort-
in og í árdaga. Hins vegar færir
þéttbýlið árlega út kvíamar í
filiestiuim llöndium heirnis, vö-tn roeng
ast fyrir ýmissa hluta sakir og
ásóknin á hin óbyggðu svæði
eykst með hverju árinu sem líð-
ur. Það liggur því í augum uppi,
að ef vel og skynsamlega er á
h-aldið íslenzkri fiskirækt og
veiðimálum, má stórauka hóp
þeirTa erlendu manna, sem
stunda hér veiði, og þá ekki sízt
þeinra, einkum í Bandaríkjunum,
sem sjást ekki fyrir um fjárútlát,
ef þeir eiga kost þeirna veiðiskil
yrða og þess útilífs í frjálsri og
friðsælli náttúru, sem hér er fyr-
iir hendi. En veiðivötnin á alls
ekki að leigja slíkum mönnum til
•M
GRAGAS
k á

GRAGAS
langframa, heldur gefa þeim að-
eins kost ákveðins fjölda veiði-
daga við skilyrði, sem þeim líka
og eru raunverulega eins og þeim
hefur verið lofað, og með aiukn-
ingu fiskistofna, fjölgun góðra
veiðivatna og skysamlegri skip
an veiðimála þairf þetta, jafnvel
í stórum stíl, alls ekki að brjóta
í bága við veiðilíf íslenzkra á-
hugamanna, en mun hins vegar
igeta aukið gj aldeyrisbekjur þjóð
arinnar meira en menm viirðast
nú gera sér grein fyrir. Þá er og
enginn vafi á því, að skilyrði til
fiskiræktar eru hér svo víðtæk,
úð útflutninguir á íslenzkum
ferisksvatnsfiski gæti orðið ærin
uppspretta gjaldeyiristekna.
Svo vík ég þá að bókinmi Dun
ar á eyrum, en í henni er ekki
um það fjallað, sem nú hefur ver
ið á minnzt, en hins vegar hlýt-
ur það að verða bráðlega mjög
á döfinni, áður en langt líður.
Þetta er stór bók, nokkuð á
fimmta hundir-að blaðsíður. Hún
eir prentuð á myndapappír og
prófiarkarlestur hefur Jón Aðal-
steinn Jónsson leyst af hendi
GRAGAS
•M
Furðuleg saga, en sönn um
hetjuskap og mannlegt þol-
gœði. Þessi hrífandi frásögn
er sambœrileg við hinar Sögu-
legu sjóferðir Blighs skip-
stjóra á Bounty og Kon-Tiki
flekans.
Irski presturinn H. 3. O'FIaherty
barðist ótrauður gegn ógnar-
stjórn nazista. Hann hjálpaði
hundruðum manna að komast
undan járnhœl þeirra. Óvenju-
leg bók sem vakið hefur milka
athygli.
Guðmundur Daníelsson
með ágætum. í bókinni er fjöldi
mynda, þar á meðal nokkrar heil
síðu litmyndir, Framan við bók
ina er efnisyfirlit, en hins vegar
tel ég það ókost, að ekki hefuir
v-erið samin prenltuð skrá
yfir þau fjölmöirgu staðaheiti og
manmanöfin, sem í bókinni eru.
Fyrri hluti bókairinnar, aftur
á blaðsíðu 285, fjallar um Ölfusá
og það, sem henni við kemur, en
lesmál á því sem næst 140 síð-
um er helgað hinu fagra Sogi, og
litmyndimar eru þaðan.
Þegar bókinni er flett, verður
það fljótlega ljóst, að mikill
meirihluti starfs höfundar hefur
verið að safna í bókina efni,
fyrst hugsað, hvað þar þyrfti að
koma fnaim, síðan gera sér grein
fyrir skipan efnisins, leita svo
að áðluir skráðum frásögnium,
greinum og öðrum skilríkjum og
hafa viðtöl við menn og annað
tveggja skrá frásagnir þeirra eða
fiá þá sjálfa til að festa þær á
blöð. Síðan hefur þá komið til
að tengja hina möirgu og mis-
jöfnu efinishluta saman og loks
skrifia sjiáilfiur samifelllt máfl.. Hlýt-
ur samning bókarinnair að h-afa
varið mikið verk og tímafirekt og
þurft til að leysa það af hendi
mikla elju og áhuga á því efni,
sem um er f j allað.
Skáldsagan Einkaritari lœknis-
ins er innlifuð og œsandi
frásögn af því, hvernig ástin
sigrast á hatri og fordómum.
Hún er 3. bók Grágásar eftir
hinn vinsœla rithöfund
Erling Poulsen.
ÚLFAR
ÞORMÓDSSON
sambOkd
eda blómid sem gner
GRÁGÁS
Mjög athyglisverð skáldsaga
eftir ungan íslenzkan rithöfund
Úlfar Þormóðsson. Sambönd
er nútíma baráttusaga ungs
manns, um það hvernig menn
verða að vera ísamböndum
og halda þeim til þess að
komast áfram í lífinu.
GRAGAS

Skáldsögur Nettu Muskett hafa
farið sigurför um England og
Norðurlönd. Við erum vissir um
að þeir lesendur sem vilja
skáldsögur þar sem sögu-
persónurnar eru sannar og at-
burðarásin hröð, hafa hér
höfund við sitt hcefi.
NETTA
MUSKETT
DYGGD UNDIR
DÖKKUMHÁRUM
GRÁGÁS

Þessi frábœra golfbók sem
prýdd er70 litmyndum, er eftir
einn snjallasta golfleikara
Bandaríkjanna 3ack Nicklaus.
Eiginkonur; hér er óhikað
komin óskabók eiginmannsins
í ár.
GRAGAS
Höfundur byrjar á að fjalla
stutitlega um skýringar, gaml-ar og
nýjar, á nafni árinnair, skýra frá
því, hvert er vatnsmagn hennar
og „eðli“, — og síðan kemur
hann að ósnum og hiinu geysi-
mikilvæga, erfiða og hættulega
starfi feirjumanna, sem rækt vair
af einstæðri atorku, unz Ölfusár
brúin geirði það óþarft. Þama
birtir höfunduir serið forvitnileg
ar sögur af því starfi meðal ann
ars, frásagnir af hrakningum og
slysförum og getur loks örnefina
og veiðistaða við ána. Eru m-arg-
ar þæir frásagniir, sem þarna eru
birtar, eftirminnilegt lesefni, sem
gefur glöigga hugmynd um lífs-
baráttu fólksins á liðnum tímum
og þá feikna erfiðleika, sem slík
vatnsföll sem Ölfusá hafa valdið.
Þá er sögð saga brúarsmíðarinn-
ar, sem vair einstætt aflrek og
áhrifairíkt, og er þar meðal ann-
airs farvitnilegt, að hvaða leyti
Hannes Hafstein kemur þar við
sögu, svo sem þeim er ljóst, eldri
og yngri, sem lesið hafa hina
miklu ævisögu Hannesar Haf-
steins eftir Kristján Albertsson.
Sagt er frá slysförum við smíði
gömlu brúarinnar, loftárás á
brúna á styrjaldairárunum — og
loks frá endalokum hennar og
hinu einstæða hrieystiverki Jóms
Guðmundssonar, sem nú er yfir-
lögregluþjónn á Selfossi, en var